فرهنگ اسلامی زیباترین شاهکارهایش را با ساخت مساجد به جهان معماری هدیه داده است. در واقع معماری، آفرینش است و مسجد، خانه آفریننده.
خوش نقش‌ونگارترین مساجد جهان نه‌تنها میعادگاه مسلمانان با پروردگارشان هستند، بلکه تصویری از تبلور ذوق، هنر و چیره‌دستی معمارهایی را نمایان می‌کنند که عمری را برای به یادگار گذاشتن اثری بی‌بدیل در این راه صرف کرده‌اند. در این گزارش، نمونه‌هایی از باشکوه‌ترین ثمره عمر این هنرمندان را معرفی می‌کنیم.
البته مسجدالحرام و مسجدالنبی در صدر فهرست زیباترین مساجد جهان قرار دارند، اما به‌دلیل آشنا بودن بیشتر مخاطبان با این دو نماد پررنگ جهان اسلام، از توضیح درباره این دو بنای عظیم مذهبی و تاریخی صرف نظر کرده‌ایم.
مسجدجامع اصفهان – ایران
این بنای بی‌نظیر که زیبایی‌اش چشم هر بیننده‌ای را خیره میکند، حاصل بازسازی‌های مکرر در قرن‌های متمادی است، از قرن هفتم گرفته قرن بیستم! بنابر شواهد تاریخی، مسجدجامع اصفهان روی ویرانه‌های مسجد قدیمی‌تری ساخته شده که اعراب ساکن قریه طهران در اصفهان، قرن دوم هجری قمری در یهودیه بنا کرده بودند. مسجد اولی بر خرابه‌های بنایی مربوط به اواخر دوره ساسانی برپا شده بود.
مسجدجامع اصفهان را شاهکاری در هنر معماری ایران می‌دانند. سبک معماری این مسجد شیوه «رازی» است. مسجدجامع اصفهان نمونه بارزی از هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی به‌شمار می‌آید که یکی از زیباترین مساجد جهان است.
مسجد «حسن ثانی» – کازابلانکا مراکش
مسجد «حسن ثانی» یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی مراکش و یکی از زیباترین مساجد جهان است. این مکان در چند حوزه رکوددار است؛ بزرگ‌ترین مسجد آفریقا به‌شمار می‌آید و بلندترین مناره‌های جهان (۲۱۰ متر) را دارد. این بنای اسلامی که با کمک‌های مردمی ساخته شده، در سال ۱۹۹۳ افتتاح شد. این مسجد به مناسبت شصتمین سال تولد «حسن دوم» پادشاه مراکش بنا شد. مسجد مرمرین «حسن ثانی» در ساحل اقیانوس اطلس واقع است و کف بخشی از آن شیشه‌ای است. دیوارهای مسجد «حسن ثانی» از بتون و مرمر است و محوطه داخل آن ستون‌های مرمری دارد و گنبد آن با چوب، حکاکی شده است. دیوارهای داخلی آن نیز گچ‌بری‌های بسیار زیبا دارد. این مسجد از جاذبه‌های اصلی گردشگری مراکش است و بیشتر جنبه نمادین دارد.
مسجد «نصیرالملک» – شیراز ایران
صبح زود که فرشته خورشید، انوار طلایی رنگش را به مناظر نفس‌گیر مسجد «نصیرالملک» می‌تاباند، باید به دیدن این شاهکار تاریخی و مذهبی بروید. مسجد «نصیرالملک» شیراز که از بناهای سنتی این شهر است، در محله گودعربان و خیابان لطفعلی‌خان زند و در نزدیکی مسجد شاه‌چراغ واقع است. این بنا در سال ۱۸۸۸ میلادی ساخته شد. شیشه‌های الوان و پنجره‌های ارسی این بنا، نور خورشید را به داخل راه می‌دهند و مناظری پدید می‌آورند که به جرأت می‌توان گفت همتایی در جهان ندارد.
مسجد «نصیرالملک» از نظر کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری از زیباترین مساجد جهان و ایران محسوب می‌شود. این مسجد صحن وسیعی در سمت شمال دارد. در ورودی نیز دارای طاق‌نمایی بزرگ است٬ که سقف آن با کاشی‌های رنگارنگ مزین شده است. «نصیرالملک» دو شبستان شرقی و غربی دارد؛ شبستان غربی که پوشش آجری دارد و بیشتر روی آن کار شده و زیباتر است٬ طاق این شبستان روی ستون‌ها سنگی و با طرح مارپیچ روی آن در دو ردیف ششتایی و به تعداد ۱۲ عدد به نیت ۱۲ امام قرار گرفته است.
مسجد «سلیمیه» – ادیرنه ترکیه
مسجد «سلیمیه» نمونه عالی از معماری اسلامی و یکی از جاذبه‌های گردشگری ترکیه است. این بنا در قرن شانزدهم ساخته شد و یکی از مساجد معروف دوره عثمانی به مساحت ۲۲ هزار و ۲۰۲ مترمربع است. طراحی ساده، المان‌های اسلامی و سبک معماری کم‌نظیرش موجب شده پس از قرن‌ها هنوز مورد ستایش بینندگان قرار گیرد. بخشی از کاشی‌های این مسجد در زمان جنگ‌های عثمانی با روسیه در سال‌های ۱۸۸۷-۱۸۸۸ از طرف «میخائیل اسکوبلف» ژنرال روس به مسکو منتقل شد. نام مسجد «سلیمیه» به عنوان یکی از زیباترین مساجد جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. «سنان» معمار رسمی دربار پادشاه‌های عثمانی، ساخت این بنا را برعهده داشت و «سلیمیه» را مهم‌ترین کار معماری خود نامید.
مسجد بزرگ «شیخ زاید» – ابوظبی امارات
مسجد «شیخ زاید» همان‌طور که از نامش پیداست، به دستور حاکم ابوظبی و بنیان‌گذار امارات متحده عربی بنا شد و از نمونه‌های معماری جدید اسلامی است. «شیخ زاید» در سال ۲۰۰۴ درگذشت و در بخش شمالی این مسجد دفن شد. فاکتورهای سنتی و مدرن در طراحی و معماری این مسجد درهم آمیخته‌اند. مصالح ساخت این بنا از مکان‌های مختلف از جمله کشورهای غیراسلامی تهیه شده است. هزینه ساخت این بنا، دو میلیارد و ۱۶۷ میلیون درهم امارتی بوده است. مسجد «شیخ زاید» روی تپه‌ای به ارتفاع ۹ متر از سطح زمین ساخته شده است. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته از سوی سازمان کنفرانس اسلامی، قبه اصلی این مسجد، بزرگ‌ترین قبه در جهان است که ارتفاعی ۸۳ متری دارد و قطر داخلی آن ۳۲٫۸ متر است.
مسجد «ملک فیصل» – اسلام‌آباد پاکستان
«ملک فیصل» بزرگ‌ترین مسجد در جنوب شرق و جنوب آسیا و همچنین چهارمین مسجد بزرگ جهان است. پیش از ساخته شدن مسجد «حسن ثانی» مراکش، توسعه مسجدالحرام و مسجد نبوی در مدینه، «فیصل» عنوان بزرگ‌ترین مسجد جهان را داشت. یکی از نکات جالب توجه درباره مسجد «فیصل»، بدون گنبد بودن آن است. این مسجد چهار مناره چادرشکل دارد و گنجایش آن حدود ۷۵ هزار نفر است. ساخت این مسجد حدود ۴۰ میلیون دلار آمریکا هزینه داشته است و از مهم‌ترین دستاوردهای اسلامی به‌شمار می‌رود.
مسجد «کریستالی» – ترنگانو مالزی
مسجد «کریستالی» یکی از زیباترین مساجد جهان است که همه قسمت‌های آن از شیشه ساخته شده است. این مسجد مجهز به فناوری روز از جمله اینترنت است که به زائران امکان می‌دهد با روش‌های نوین به قرائت قرآن کریم بپردازند. بخش اعظم محلی که مسجد «کریستالی» در آن واقع شده را آب فرا گرفته است. بازتاب نور و تصویر مسجد در آب در شب، منظره‌ای فوق‌العاده‌ای به‌وجود می‌آورد و همین باعث معروف شدن این مسجد در میان گردشگران شده است. این بنا دومین مسجد بزرگ در جنوب شرق آسیاست که بیش از ۱۵ هزار نمازگزار می‌توانند در آن عبادت کنند. مسجد «کریستالی» مالزی بر پایه‌های فولادین و به دستور «میزان زین‌العابدین» که در سال ۲۰۰۶ پادشاه ایالت ترنگانو بود، بنا شد.
مسجد «ایاصوفیه» – استانبول ترکیه
«ایاصوفیه» معروف‌ترین مسجد ترکیه است که در شهر استانبول واقع شده و سالانه حدود سه‌میلیون گردشگر را جذب میکند. «ایاصوفیه» در اصل، کلیسای مسیحیت شرق بود که در دوره امپراطوری بیزانس در سال ۵۳۲ میلادی به دستور «کنستانتین اول» ساخته شد و سپس در قرن ششم توسط «جاستنیانوس» مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. این کلیسا نخست، کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، «سلطان محمد دوم» دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند.
بعدها آیاتی از قرآن به خط «مصطفی چلبی» در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد. علاوه بر این، لوحه‌هایی دور تا دور سقف «ایاصوفیه» نصب شد که در آن نام‌های الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن «آتاترک» ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقی مانده است.
این مسجد که از سبک خاص معماری برخوردار است، در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. جالب است بدانید که معماری بی‌نظیر این بنا را هم معمار «سنان» انجام داده است.
مسجد «سلطان» – سنگاپور
مسجد «سلطان» یکی از مهم‌ترین مساجد جهان و سنگاپور است و تقریبا از زمان ساخت در منطقه عرب و مسلمان‌نشین، تغییری نکرده است. طراحی باشکوه این مسجد در کنار گنبدی که از جنس طلا دارد، آن را به یکی از مهم‌ترین نمادهای تاریخی، مذهبی و هنری سنگاپور بدل کرده و هنر و معماری جالب توجه به کار رفته در ساخت دیوارها، بر محبوبیت آن افزوده است.
این بنا بین سال‌های ۱۸۲۴ تا ۱۸۲۶ در نزدیکی کاخ «سلطان حسین‌شاه» ساخته شد. مسجد «سلطان» با سالن‌های بزرگ و زیبای برگزاری نماز و مراسم مذهبی از محبوبیت خاصی در نزد مسلمانان برخوردار است. در طول ماه مبارک رمضان، مراسم افطاری و نماز جماعت باشکوه هرچه تمام‌تر در این مکان برگزار می‌شود. مسجد «سلطان» در سال ۱۹۷۵ در فهرست آثار تاریخی سنگاپور قرار گرفت.
مسجد «پادشاهی» – لاهور پاکستان
دستور ساخت مسجد «پادشاهی» یا «عالمگیری» بین سال ۱۶۷۱ توسط «اورنگزیب عالمگیر» ششمین امپراطور مغول صادر و در سال ۱۶۷۳ کامل شد. «پادشاهی» پنجمین مسجد بزرگ جهان لقب دارد و به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ماندگار در شبه‌قاره هند شناخته می‌شود. با زیبایی و شکوه بی‌نظیری که این بنا دارد، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری پاکستان و شگفت انگیزترین مساجد جهان شناخته می‌شود. در داخل و خارج این بنا منبت‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های زیبایی قرار دارد و دیوارهای آن با سنگ مرمر قرمزی که از معادن سنگ جیپور هند آورده شده، ساخته شده است. در بخش اصلی آن ۵۵ هزار نمازگزار می‌توانند عبادت کنند و صحن‌های آن به اندازه ۹۵ هزار نفر گنجایش دارد. این مسجد بین سال‌های ۱۶۷۳ تا ۱۹۸۶ عنوان بزرگ‌ترین مسجد جهان را در دست داشت.
