در دو دھﻪ ﻧﺨﺴﺖ زﻧﺪﮔﯽ، ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی ﮐﺎرھﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ را آزﻣﻮد ﺗﺎ درﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺗﺸﻨﮕﯽ روﺣﺶ را ﺟﺰ ھﻨﺮ ﺳﯿﺮاب ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ . در روﺳﺘﺎ ﮐﻪ ﺑﻮد ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﯽ رﻓﺖ ﺗﺎ ﮐﻤﮏ ﺣﺎل ﭘﺪر و ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻌﺪھﺎ، در ﺳﺒﺰوار ﺷﺎﮔﺮد دوﭼﺮﺧﻪ ﺳﺎز ﺷﺪ و آراﯾﺸﮕﺮ و ﺳﭙﺲ در ﺗﮫﺮان ﺣﺮوﻓﭽﯿﻦ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ . و اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﮐﻼﻣﺎﺗﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺗﺌﺎﺗﺮ و ﺳﻮﻓﻠﻮر و ﮐﻨﺘﺮﻟﭽﯽ ﺳﯿﻨﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻤﺎ و ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺑﺎز ﺷﺪ.
زندگینامه محمود دولت آبادی
در ١٨ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﮫﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﮔﺮوھﺒﺎن ارﺗﺶ ﺷﻮد، اﻣﺎ ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮی رﻓﺖ و ھﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺑﻪ طﻮر اﺗﻔﺎﻗﯽ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ و ﻋﺰم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﮫﺮان ﺑﺮود ﺗﺎ درس ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ. در ﺗﮫﺮان و در ﺳﺎل ١٣۴٠، ﻧﺰد ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﮑﻮﯾﯽ دوره ﺑﺎزﯾﮕﺮی را ﮔﺬراﻧﺪ، آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل اول ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﻨﺮﭘﯿﺸﻪ اول اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ و ﺳﺎل ﺑﻌﺪش، در «ﺷﺐ ھﺎی ﺳﻔﯿﺪ»، ﻧﻮﺷﺘﻪ داﺳﺘﺎﯾﻮﺳﮑﯽ ﺑﺎزی ﮐﺮد.
ﺗﺎ ﺳﺎل ١٣۵٣، ﺑﺼﻮرت ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪ ظﺎھﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ؛ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺌﺎﺗﺮی ﮐﻪ در آن ﺑﺎزی ﮐﺮد، ﻧﻤﺎﯾﺶ«در اﻋﻤﺎق» ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺎﮐﺴﯿﻢ ﮔﻮرﮐﯽ ﺑﻮد . اﻣﺎ ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی اﺟﺎزه ﻧﯿﺎﻓﺖ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ در ﺳﻨﮕﺮود ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮ روی ﺻﺤﻨﻪ اﺟﺮا ﮐﻨﺪ؛ او درﺳﺖ ﯾﮏ ﺷﺐ ﭘﯿﺶ از آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺐ اﺟﺮای ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﺎزداﺷﺖ و زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪ.
او ﭼﻨد ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ، اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﻨﺮﭘﯿﺸﻪ . ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺳﺎل 1375، او دﺑﯿﺮ ﺳﻨﺪﯾﮑﺎی ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺷﺪ. ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر اﯾﻦ ﺳﻨﺪﯾﮑﺎ، ارﺗﺒﺎط ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی ﺑﺎ ﺗﺌﺎﺗﺮ، ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ ھﺎﯾﺶ ﻣﺤﺪود ﻣﺎﻧﺪ . اﻣﺎ او از ھﻤﺎن ﺳﺎل ۴٠ ﮐﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮی ﺗﺌﺎﺗﺮ را ﺷﺮوع ﮐﺮد، آﻏﺎز ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ھﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد؛ ﮐﺎری ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ آن را ﺗﺮک ﻧﮕﻔﺖ . اوﻟﯿﻦ داﺳﺘﺎﻧﺶ «ﺗﻪ ﺷﺐ » در ﺳﺎل ١٣۴١ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد . ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﺎزداﺷﺘﺶ از ﺳﻮی ﺳﺎواک در ﺳﺎل ١٣۵٣ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ اﺗﮫﺎﻣﯽ روﺷﻦ ﻣﺘﻮﺟﮫﺶ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ، ده ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داﺳﺘﺎن، رﻣﺎن و ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻻﯾﻪ ھﺎی ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ، ﺳﻔﺮ، آوﺳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺎ ﺳﺒﺤﺎن، ﮔﺎوارﺑﺎن و ﻋﻘﯿﻞ ﻋﻘﯿﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد.
زﺑﺎﻧﻪ ھﺎی ﺷﺎھﮑﺎرش، اﺛﺮی ﯾﮕﺎﻧﻪ در ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ، ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻠﯿﺪر از اواﺧﺮ دھﻪ ﭼﮫﻞ در ذھﻨﺶ زﺑﺎﻧﻪ ﮐﺸﯿﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ آن ﮐﺮد،15 ﺳﺎل طﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮﯾﻦ رﻣﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﮕﺬارد. ﺑﻪ ﮔﻮاھﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ ھﺎ، روﯾﺪادھﺎ و زﺑﺎن ﮐﻠﯿﺪر، اﯾﻦ ١۵ ﺳﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی، ﻗﺮﻧﯽ و ﺑﯿﺶ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ.
اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی ﯾﮏ ﻧﻔﺲ و ﺑﯽ وﻗﻔﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ . اﻏﻠﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎﯾﺶ، ﺳﻔﺮی ﺑﻪ ژرﻓﺎھﺎ و اﻋﻤﺎق ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﻮده ﮐﻪ از آن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺧﻮد آن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ.
اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ و اﯾﻦ درک ﺑﻼ واﺳﻄﻪ، در ﮐﻨﺎر ﺗﺴﻠﻂ رﺷﮏ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰش ﺑﺮ زﺑﺎن و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻢ ﻧﻈﯿﺮش در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﺮدﻣﺎن و ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺷﺎن و رواﯾﺖ روﯾﺪادھﺎ، ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ او ﭼﻨﺎن دﻗﯿﻖ ﺷﻮدﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮی دﻗﯿﻖ و ﺑﮑﺮ از روزﮔﺎرش و دودﻣﺎﻧﺶ رﻗﻢ ﺑﺰﻧﺪ و در ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻪ و ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ارزاﻧﯽ ھﺪﯾﻪ ھﺮ ھﻨﺮﻣﻨﺪی ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
آﻧﭽﻪ او ﺑﺎ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﺟﺎی ﺧﺎﻟﯽ ﺳﻠﻮچ و ﮐﻠﯿﺪر و روزﮔﺎر ﺳﭙﺮی ﺷﺪه ﻣﺮدم ﺳﺎﻟﺨﻮرده و ده ھﺎ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده، دﺳﺘﺎوردی اﺳﺖ ﺑﺰرگ و ﺑﯽ ﺑﺪﯾﻞ ﺑﺮای زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ وﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ای از آداب و رﺳﻮم و ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﻧﺪک اﻧﺪک از ﯾﺎد ھﺎ ﻣﯽ روﻧﺪ . او راوی ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دوران ﮔﺬار، دوراﻧﯽ ﻣﮫﻢ از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان اﺳﺖ؛ ﮔﺬار از روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺷﮫﺮھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ھﻨﻮز ﺷﮫﺮﯾﺖ آن ھﺎ ﻗﻮام ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ؛ ﮔﺬار از ﺳﻨﺖ ھﺎﯾﯽ، ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﯾﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ، ارزش ھﺎی ﺗﺎزه ای ﮐﻪ ھﻨﻮز ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﻤﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺎ آن ھﺎ ﺧﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.
اﯾﻦ دوران ﮔﺬار، دوران ﺗﻌﻠﯿﻖ ھﻢ ھﺴﺖ و زﯾﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﺗﻌﻠﯿﻖ و ﻣﮫﻤﺘﺮ؛ درک آن، آدﻣﯽ را ﭘﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﮕﺎه را ﺗﻠﺦ . اﻣﺎ در ﻣﺘﻦ اﯾﻦ ﺗﻠﺨﯽ، ھﻨﻮز ﭼﮫﺮه ی زﯾﺒﺎی ﻋﺸﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻋﺸﻖ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ ﻣﯽ زاﯾﺪ، در ﻧﺜﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ھﺎی ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻠﻨﺪ و ﭘﺮ ﺷﮑﻮھﺶ ﭘﮫﻠﻮ ﻣﯽ زﻧﺪ، ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ اﺳﻄﻮره ای ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ؛ ھﺮﭼﻨﺪ ﺣﮑﺎﯾﺖ، ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺷﮑﺴﺘﻦ زوال اﺳﻄﻮره ھﺎی ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی در آﺛﺎرش، ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ و ﭘﯿﺶ از ھﺮ ﭼﯿﺰ رﻧﺞ ھﺎی ﻣﺮدﻣﺶ را ﺟﺎوداﻧﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ در ﺳﯿﻤﺎی ﺷﻤﺎری از ﺑﯿﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ھﺎی داﺳﺘﺎﻧﯽ ادﺑﯿﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﺮان : ﻣﺮﮔﺎن، ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪ، ﺑﻠﻘﯿﺲ، ﺧﺎن ﻋﻤﻮ، ﺑﺎﺑﺎ ﺳﺒﺤﺎن و ...
او اﻣﺎ در اﯾﻦ رﻧﺞ، در اﯾﻦ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ، رﺳﯿﺪن ﻓﺮدا را ھﻢ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ . اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻠﺦ ﻣﯽ ﺷﻮد، اﻣﺎ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد .
و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدی زوال ﭼﮫﺮه ﭘﯿﺮ و ﭘﺮ ﭼﺮوک دﯾﺮوز، اﺿﻄﺮاب و ھﻮل و رﻧﺞ اﻣﺮوز را ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ و در ﭘﺲ ھﻤﻪ ﺗﻠﺨﯽ ھﺎ و دﺷﻮاری ھﺎ، او ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪ، ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺷﺎﺧﺺ آﺛﺎر رﺋﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ادﺑﯿﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﺮان اﺳﺖ و آﺛﺎرش ھﻤﭽﻨﺎن ﺷﻌﻠﻪ اﻣﯿﺪش ﺑﻪ ﻓﺮدا را ﻓﺮوزان ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد.
مهم ترین کتاب دولت آبادی رمان بلند ده جلدی "کلیدر" است که نزدیک به 3000 صفحه می باشد. کلیدر، آینه ای است که حقیقت زندگی روستانشینان خراسان را نشان می دهد.
آثار دیگر دولت آبادی عبارتند از :
ته شب (داستان ) ؛ هجرت سلیمان و مرد (مجموعه داستان) ؛ لایه های بیابانی (مجموعه داستان) ؛ اوسنه بابا سبحان (داستان بلند) ؛ تنگنا (نمایشنامه ) ؛ باشبیرو ( نمایشنامه ) ؛ گاواره بان (داستان) ؛ ناگریزی و گزینش هنرمند ( مجموعه مقاله ) ؛ عقیل عقیل ( داستان ) ؛ موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی ( مجموعه مقاله ) ؛ دیدار بلوچ (سفرنامه) ؛ کلیدر ( رمان) ؛ جای خالی سلوچ ( رمان) ؛ ققنوس ( نمایشنامه ) ؛ آهوی بخت من گزل ( داستان) ؛ کارنامه سپنج ( مجموعه داستان و نمایشنامه ).
