بدون شک شما با کربوهیدرات آشنا هستید و می‌دانید که بخشی از هر رژیم غذایی را منابع کربوهیدراتی تشکیل می دهند.
کربوهیدرات یک مولکول بزرگ بیولوژیک یا ماکرومولکول تشکیل شده از اتم‌های کربن، هیدروژن و اکسیژن است. کربوهیدرات‌ها در بدن به گلوکز تبدیل می‌شوند که در روند متابولیسم انرژی لازم برای انجام کارکردهای بدنی و فعالیت جسمی را فراهم می‌کند.
کربوهیدرات‌ها سوختی ایده آل برای بدن و عملکردهای بدن هستند و انرژی مورد نیاز برای عضلات، مغز و سیستم اعصاب بدن را فراهم می آورند.
در حقیقت مغز انسان به مصرف کربوهیدرات‌ها به عنوان منابع انرژی خود وابسته است. کربوهیدرات‌ها در میوه، سبزی، حبوبات و محصولات لبنی و غذاهای تهیه شده از محصولات غله کامل و شیرین کننده‌هایی نظیر: شکر، عسل، شیره قند و… یافت می‌شوند.
۳ نوع کربوهیدرات
سه نوع کربوهیدرات وجود دارد: قند، نشاسته و فیبر.
قند به صورت طبیعی در بعضی غذاها یافت می‌شود، شامل: میوه ها، عسل، آبمیوه، شیر و سبزیجات.
نشاسته از تعداد زیادی واحد‌های مختلف قند متصل بهم ساخته شده است. غذاهای نشاسته‌ای، مانند نان، برنج، سیب‌زمینی و ماکارونی.
فیبر تنها در غذاهایی که از گیاهان بدست می‌آید پیدا می‌شود و در دستگاه گوارش بطور کامل تجزیه نمی‌شود. فیبر به حفظ سلامت روده‌ها کمک می‌کند و بعضی از انواع آن برای کاهش کلسترول مفید هستند.
کربوهیدرات ساده
کربوهیدرات ساده که از یک یا ۲ واحد قندی تشکیل شده اند به سرعت هضم می شوند. کربوهیدرات ساده شامل مونو ساکاریدها یا قندهای تک واحده و دی ساکاریدها یا قندهای دو واحده هستند. مونوساکاریدها شامل گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز می‌شوند.
این قندها می‌توانند به طور مستقیم جذب شوند و برخلاف دی ساکاریدها و پلی ساکاریدها، به تجزیه‌ی بیشتر توسط آنزیم‌ها نیاز ندارند. غذاهای حاوی کربوهیدرات ساده می‌تواند سبب افزایش سطوح قند خون گردند و همچنین ترشح انسولین را افزایش می‌دهند. این امر می‌تواند موجب افزایش اشتها و تجمع بیش از حد چربی شده و چاقی را تقویت نماید.
کربوهیدرات پیچیده
کربوهیدرات‌های پیچیده به لحاظ ساختمانی پیچیده تر از کربوهیدرات ساده هستند و زمان بیشتری را برای هضم و جذب نیاز دارند. کربوهیدرات پیچیده به تدریج وارد جریان خون می گردند و تنها یک افزایش ملایمی را در سطوح انسولین خون تحریک می‌نماید که در نتیجه اشتها را تعدیل می‌کند و منجر به تجمع مقادیر کمتری از کربوهیدرات‌ها به صورت چربی می گردد.
علاوه بر این بر اگر منابع کربوهیدرات از نوع تصفیه نشده (سبوس دار) و محتوای فیبر کافی باشند به مراتب زمان بیشتری برای هضم و جذب آن لازم است. کربوهیدرات های تصفیه نشده و سبوس دار در محصولاتی نظیر: برنج قهوه ای، ماکارونی و پاستای گندم کامل و نان‌ها و غلات سبوس دار یافت می شوند.
متابولیزم کربوهیدرات‌ها
تمامی کربوهیدرات‌ها بعد از آنکه در دستگاه گوارش هضم و جذب شده تبدیل به قند (گلوگز) می شوند، گلوگز از طریق خون به سراسر بدن انتقال می‌یابد تا وارد سلول‌ها برای تبدیل به انرژی شود. غده پانکراس (لوزالمعده) هورمونی را به نام انسولین ترشح می‌کند که باعث جمع آوری قند از سطح خون و ورود آن به سلول‌های بدن می‌گردد. اگر میزان زیادی قند وارد جریان خون شود که مورد نیاز سلول‌های بدن نباشد تبدیل به ماده‌ای بنام گلیگوژن شده و در کبد و ذخیره می‌شود تا در هنگام نیاز مجدداً به قند تبدیل و از آن استفاده شود.
هر چه صورت آزاد سازی قند و هورمون‌های مذکور کندتر باشد، سطح قند و انرژی در بدن پایدار تر خواهد بود و هر چه میزان قند موجود در کربوهیدرات‌ها سریع‌تر آزاد و وارد جریان خون شود، باعث افزایش ناگهانی قند خون و انرژی شده و این مسئله موجب افزایش ترشح هورمون انسولین می‌شود و در مدتی کوتاه شاهد افت مجدد قند خون و احساس خستگی خواهیم بود.
تفاوت کربوهیدرات‌های ساده و پیچیده
کربوهیدرات‌های ساده سریعاً باعث افزایش قند خون می‌شوند اما نمی‌توانند برای مدت طولانی قند خون را ثابت نگه دارند و با گذشت مدت زمان کوتاهی مجدداً قند خون افت می‌کند، اما آزاد سازی قند و تبدیل آن به انرژی از کربوهیدرات‌های پیچیده به آهستگی اتفاق می‌افتد و این باعث ثبات قند و انرژی می‌گردد، به زبان ساده‌تر با خوردن کربوهیدرات‌های پیچیده قند خونتان آهسته افزایش و آهسته کاهش می‌یابد و برای مدت بیشتری به شما انرژی می‌دهند.
چه کربوهیدراتی را بیشتر بخورید؟
شیرینی‌ها، شکلات، بیسکوییت، کیک و نوشابه که به آن‌ها قند اضافه می‌شود معمولاً کالری بالایی دارند، که در صورت مصرف مداوم باعث بالا رفتن خطر پوسیدگی دندان و اضافه وزن می‌شود. میوه، سبزیجات، حبوبات، غذاهای نشاسته‌ای مخصوصاً از نوع غلات کامل میزان زیادی مواد مغذی را برای بدن مهیا می‌کند (مانند ویتامین ها و مواد معدنی) که برای سلامت بدن مفید است.
