سال گذشته میلادی نیز چون سال‌های پیش از آن اما پر تعداد تر، به سوگ بزرگانی از دیار ادبیات و سینما گذشت که هر یک از آنها چهره‌ای برجسته در میان همقطاران بودند و اثری از خود، در این جهان، ثبت کرده بودند. چهره هایی که حالا دیگر نیستند تا کاری تازه بیافرینند.
کتاب‌ها و فیلم هایشان اما، جاودانه خواهند شد تا نسل امروز که در این روزگار، در کودکی و نوجوانی به‌سر می‌برد، در آینده آنها را بخواند و ببیند. آنانی که رفتند، تنها مختص به یک سرزمین و یک مردم نبودند، بلکه آثارشان را می‌توان به نوعی در قالب کلی میراث بشریت جای داد.
در میان نویسندگان، «یاشار کمال» که محبوب مردم تُرکیه بود و «گونتر گراس» که میان آلمانی‌ها شهره بود تا «برایان فریل» که چخوف ایرلند لقب داشت و «ادواردو گالهآنو» که صدای مردم امریکای لاتین بود، درگذشتند.
در میان فیلمسازان از میان رفته هم، «روژه هانن» که در میان فرانسوی‌ها به خاطر ایفای نقش ناوارو، بازپرس باهوش شهره بود و «ستسکو هارا» که ژاپنی‌ها دوستش داشتند تا «عمر شریف» که یک الجزایری به اسکار رسیده بود و «سعید جعفری» که یکی از کهنه کاران سینمای هند به حساب می‌آمد، در میان درگذشتگان قابل ذکر اند.
حالا اما، در نخستین روزهای سال جدید میلادی، بر آن شدیم تا مروری هرچند کوتاه بر زندگی و آثار این چهره‌ها داشته باشیم. بدیهی است درگذشتگان سال 2015، بسیار بیش از این هستند و در این مقال، تنها حوزه ادبیات، به اشاره آمده است.
نخستین نویسنده‌ای که سال 2015 از دوستداران ادبیات گرفت، «یاشار کمال» ترکیه‌ای بود. او 28 فوریه در سن 91 سالگی با زندگی وداع کرد. این نویسنده سرشناس ترک که آثار متنوعش به زبان‌های مختلف ترجمه شده، اولین نویسنده کشورش بود که توانست کاندیدای دریافت جایزه نوبل ادبیات شود.
یاشار کمال که از سرشناس‌ترین چهره‌های ادبیات ترکیه به حساب می‌آید، در جهان با رمان معروف «اینجه ممد» شناخته می‌شود؛ اثری که تاکنون به 20 زبان برگردانده شده و بارها روی پرده سینما رفته است.
ای.ال. دکتروف؛ آقای «رُگتایم»
«ای.ال. دکتروف» نویسنده برجسته امریکایی که رمان‌های تاریخی‌اش شهرت فراوانی دارد، در اولین ماه سال گذشته میلادی در سن 84 سالگی درگذشت. اختلالات پس از ابتلا به سرطان ریه علت مرگ این داستان‌نویس مشهور امریکایی که با کتاب «رگتایم» در دنیا شناخته می‌شود، اعلام شد.
رمان «بیلی باتگیت» در سال 1989 دو جایزه مهم ادبی «پولیتزر» و «پن فاکنر» را برایش به ارمغان آورد. دکتروف علاوه بر 10 رمان، دو مجموعه داستان کوتاه و چندین مقاله را نیز به چاپ رساند. «کتاب دانیل»، «آب کردن»، «شهر خدا»، «هومر و لنگلی» و «مغز اندرو» از دیگر کتاب‌هایی هستند که دکتروف از خود به یادگار گذاشت.
تری پرچت؛ خالق «صفحه»ای برای جهان
«تری پرچت» نویسنده فقید انگلیسی و خالق مجموعه رمان‌های «جهان صفحه» که از بیماری آلزایمر زودرس رنج می‌برد، در میانه ماه مارس در سن 66 سالگی درگذشت. کتاب‌های این نویسنده بیش از ۷۵ میلیون نسخه در سراسر جهان فروش داشته است.
پرچت پس از انتشار اولین رمان «جهان صفحه» به یکی از محبوب‌ترین نویسندگان انگلستان تبدیل شد. این رمان که «رنگ جادو» نام داشت، در سال ۱۹۸۳ به چاپ رسید. چهلمین رمان از همین مجموعه هم سال گذشته با عنوان «پرورش بخار» منتشر شد. پرچت سال 2009 نشان شوالیه را از سوی ملکه الیزابت انگلستان دریافت کرد.
توماس ترانسترومر؛ شهیر مردم اسکاندیناوی
دنیای ادبیات «توماس ترانسترومر» شاعر سوئدی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۱ را نیز در سال گذشته میلادی از دست داد. این نویسنده، شاعر و مترجم سوئدی از مهم‌ترین نویسندگان اسکاندیناوی پس از جنگ جهانی دوم بود و شعرهایش به بیش از ۶۰ زبان دنیا ترجمه شده است.
از او بیش از ۱۰ کتاب به زبان سوئدی منتشر شد و مضمون اغلب شعرهایش تأملات درونگرایانه است که به رابطه انسان با طبیعت می‌پردازد و انزوای بشر را به تصویر می‌کشد.
آکادمی نوبل چهار سال پیش در بیانیه‌ای دلیل اعطای جایزه ادبیات این آکادمی به توماس ترانسترومر را وجود تصویرهایی موجز و «شفاف» در آثار این شاعر عنوان کرد که از طریق آنها واقعیت به گونه‌ای نو در دسترس مخاطب قرار می‌گیرد.
گونتر گراس؛ طبل ساز «حلبی»
شاید بزرگ‌ترین جای خالی سال 2015 از آن «گونتر گراس» نویسنده آلمانی برنده نوبل ادبیات باشد. گراس سیزدهم آوریل در سن 87 سالگی در بیمارستانی در شهر لوبک از دنیا رفت. یکی از جنجالی‌ترین رخدادهای زندگی گونتر گراس، مصاحبه او درباره کتاب «پوست کندن پیاز» در سال 2006 بود که طی آن، این برنده نوبل ادبیات اعتراف کرد زمانی عضو ارتش نازی بوده، در حالی‌که پیش از آن تصور می‌شد او به علت آنکه خیلی جوان بوده، در ارتش نازی عضویت نداشته است.
جایزه «کارل گئورگ بوشنر» سال ۱۹۶۵، جایزه «توماس مان» ۱۹۹۶، جایزه «پرنس آستوریاس» ۱۹۹۹ و دکترای افتخاری دانشگاه آزاد برلین از جمله افتخارهای این نویسنده بزرگ آلمانی هستند.
ادواردو گالهآنو؛ صدای امریکای لاتین
«ادواردو گالهآنو» نویسنده مطرح امریکای لاتین و از مهم‌ترین نویسندگان کشور اروگوئه که با کتاب «رگ‌های باز امریکای لاتین» شناخته می‌شد، درست یک روز پس از درگذشت «گونتر گراس» شاعر و نویسنده نامدار آلمانی برنده نوبل، در سن 74 سالگی درگذشت. گالهآنو که یکی از رساترین صداهای ضدکاپیتالیستی امریکای لاتین به حساب می‌آمد، در اثر ابتلا به بیماری سرطان از دنیا رفت. «رگ‌های باز امریکای لاتین» که مهم‌ترین کتاب اوست، سال 1971 به چاپ رسید و در صدر فهرست پرفروش‌ترین آثار امریکا قرار گرفت. «هوگو چاوز» رهبر وقت ونزوئلا نسخه‌ای از این کتاب را در سال 2009 برای «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری امریکا پست کرد.
وین دایر؛ روان‌شناس نویسندگان
یکی دیگر از نام‌های به تاریخ پیوسته در سال 2015 میلادی «وین دایر» است. او سخنران، روانکاو و از مشهورترین نویسندگان کتاب‌های روانشناسی بود که آثاری چون «قلمرو اشتباهات شما» و «آرامش درونی» را به نگارش درآورد و در ماه آگوست برای همیشه خاموش شد. دایر از مهم‌ترین نویسندگان حوزه روانشناسی و مثبت‌اندیشی به حساب می‌آید.
«قلمرو اشتباهات شما» مشهورترین کتاب اوست که در سال ۱۹۷۶ به چاپ رسید. این اثر در حدود ۳۰ میلیون نسخه فروخت و جزو یکی از بالاترین فروش کتاب‌ها در تاریخ شد. دایر در سال ۱۹۸۷ به عنوان بهترین سخنران ایالات متحده امریکا شناخته شد.
«۱۰۱ راه برای ایجاد تغییر در زندگی شما»، «راز موفقیت و آرامش درونی»، «۱۳۰ نکته کوچک زندگی»، «۲۰۰ گفتار برای زندگی بهتر»، «۳۶۵ راه برای به‌کارگیری نیروی معنوی در زندگی»، «۹ اصل معنوی برای رسیدن به تعادل و آرامش» و «آرامش درون» از دیگر کتاب‌های وین دایر هستند.
برایان فریل؛ چخوف ایرلند
«بــــرایــان فــریل» نمایشنامه‌نویس سرشناس ایرلندی بود که روز دوم اکتبر در سن 86 سالگی درگذشت و خبر درگذشتش بسیاری از هالیوودی‌ها را به واکنش واداشت. او که به «چخوف ایرلند» ملقب بود، در طول عمر حرفه‌ای‌اش سه جایزه «تونی» را کسب کرد.
«چخوف ایرلند» چهار دهه آثاری با مضمونی مالیخولیایی توأم با مزاح را خلق کرد و جوایز معتبر بسیاری را به خود اختصاص داد. فریل را بزرگ‌ترین نمایشنامه‌نویس در قید حیات ایرلند می‌دانستند. او زبانی با زیبایی‌های منثور شعرگونه و پرقدرت را در آثارش به کار می‌گرفت.
فیلیس دوروتی جیمز؛ بانوی پلیسی نویس
«فیلیس دوروتی جیمز» معروف به «پی.دی. جیمز» نویسنده معروف رمان‌های پلیسی که آثار ادبیات جنایی‌اش در سراسر دنیا میلیون‌ها نسخه فروخته است، در نوامبر سال گذشته میلادی در حالی که 94 سال از عمرش گذشته بود، فوت کرد.
این نویسنده که در عمر ادبی‌اش حدود 20 رمان و شخصیت پلیسی از جمله «آدام دالگلایش» و «کارآگاه - شاعر اسکاتلندیارد» را خلق کرد، در انگلیس به «ملکه ادبیات پلیسی» شهرت داشت. جیمز نخستین رمان پلیسی خود را با عنوان «چهره پنهان» در سال ۱۹۶۲ یعنی زمانی که ۴۲ ساله بود منتشر کرد.
این کتاب با استقبال خوانندگان انگلیسی مواجه شد، اما در واقع پس از انتشار «خون بی‌گناه» هشتمین رمان این نویسنده در سال ۱۹۸۰ بود که او به شهرتی جهانی رسید.این نویسنده همچنین جوایز ادبی متعددی را در کشورهای مختلف از آن خود کرد.
در سال ۱۹۸۳ از سوی ملکه بریتانیا قدردانی شد و در سال ۱۹۹۱ عنوان «بارون» به او اعطا شد. کتاب‌های پی.دی. جیمز به زبان‌های مختلف ترجمه و براساس آنها نیز مجموعه‌های تلویزیونی ساخته شده است.
