مهره های ستون فقرات انسان ها بعد از 35 سالگی تغییراتی پیدا می کند. دیسک بین مهره ای انسان شامل 2 بخش بیرونی و درونی است. قسمت درونی حاوی آب است. آب باعث طراوت دیسک می شود. همچنین نیروهای وارد به دیسک را پخش می کند. با افزایش سن، آب دیسک بین مهره ای کاهش می یابد و خشک تر می شود. این پدیده بیماری نیست و جزئی از روند طبیعی بدن است.

با کاهش آب دیسک، ارتفاع دیسک کمتر می شود و با کاهش ارتفاع دیسک 2 مهره به هم نزدیک تر و حالت ناپایدارتر و لقی در ستون مهره ها ایجاد می شود. البته این ناپایداری بسیار کم و نامحسوس است و گاهی باعث کمردرد می شود که خود به خود و با ورزش برطرف می شود، اما بدن به طور خودکار برای اینکه بتواند در برابر این پدیده طبیعی مقاومت کند تغییراتی در رباط ها، مفاصل و استخوان ها ایجاد می کند.

در این مواقع رباط ها و کپسول مفصلی شروع به افزایش حجم و استخوان ها هم شروع به استخوان سازی می کنند تا بتوانند ستون فقرات را پایدار کنند و این پایداری هم اتفاق می افتد اما هرچه رباط ها و مفاصل قطورتر می شوند کانال نخاعی تنگ تر می شود، بنابراین کانالی که قبلا نخاع به خوبی از آن رد شده بود و ریشه های نخاعی هم فضای کافی داشتند دچار تنگی می شود.

چرا تنگی کانال نخاعی فقط در بعضی از افراد عارضه دار می شود؟

تنگی کانال نخاعی جزئی از روند طبیعی زندگی است. در بعضی از افراد تنگی کانال شدیدتر است و زودتر خود را نشان می دهد و برای بیمار ناتوان کننده است، اما اینکه چرا فردی تا 90سالگی در اثر تنگی کانال مشکلی پیدا نمی کند ولی فردی در 60 سالگی دچار تنگی کانال ناتوان کننده می شود سوالی است که تاکنون جواب درستی به آن داده نشده است اما عده ای از محققان ژنتیک را در این موضوع دخیل می دانند.

علایم تنگی کانال نخاعی چیست؟

زندگی معمولی بیماری که تا چندی قبل به راحتی راه می رفت و کارهای روزمره ر انجام می داد و شاید هم کمردرد مختصری داشت که با مسکن آرام می شد، با تنگی کانال دچار اختلال می شود. اولین و مشخص ترین علامت تنگی کانال این است که کم کم مقدار راه رفتن بیمار کاهش می یابد. بیماری که قبلا یکی دو کیلومتر راه طی می کرد، حال با 400-300 متر راه رفتن به دلیل سنگینی پاها، گرفتگی و گزگز به نشستن نیاز پیدا می کند. با ایستادن سرپا تغییری در این حالت به وجود نمی آید و حتما باید بنشیند. اوایل ممکن است این موضوع چندان مهم جلوه نکند ولی با گذشت زمان، زمان راه رفتن کوتاه و کوتاه تر می شود تا اینکه هر چند متر یکبار باید بنشیند. این حالت، لنگش عصبی نام دارد.

مشخصه دیگر تنگی کانال این است که بیماران در حالت کمر خمیده راحت تر هستند. مثلا وقتی از کوه بالا می روند مشکلی ندارند ولی وقتی از کوه پایین می آیند علائم بیماری به شدت آشکار می شود. آنها هنگام کار با تردمیل نیز مشکل دارند ولی روی دوچرخه راحت هستند. به طور کلی بیمار برای بهبود و کاهش درد حتما باید کمر را خم کند.

تنگی کانال باعث بروز عارضه ای ناتوان کننده مثل فلج هم می شود؟

نه! باعث فلج شدن نمی شود، مگر اینکه شرایط خیلی استثنایی باشد. این بیماری حی باعث بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع نمی شود. تنها عارضه اش کاهش میزان راه رفتن بیمار است. اغلب بیماران درد کمر ندارند و فقط از بی حسی و سنگینی پاهایشان می نالند.

روش های تشخیص کدامند؟

شرح حال بیمار از همه روش ها مهم تر است. با گوش دادن به شکایت و حرف های بیمار به راحتی می توان متوجه تنگی کانال شد. پزشک در معاینه بالینی حس عصبی بیمار مورد غیرعادی نمی بیند ولی با روش ام آر آی به خوبی می تواند دیسک، رباط ها و… را ببیند و محل تنگی را تشخیص دهد ولی فراموش نکنید که ام آر آی بسیار گول زننده است و به تنهایی نباید فقط با ام آر ای برای بیمار تصمیم گرفت. ممکن است در ام آر آی بیمار تنگی شدید دیده شود ولی اصلا علامتی نداشته باشد. این بیمار هیچ نیازی به مداخلات پزشکی ندارد. نوار عصب عضله نیز مکان گرفتاری و گیرکردن عضله را نشان می دهد. در عکس ساده هم لقی مهره ها را می توان دید.

درمان تنگی کانال نخاعی چند نوع است؟

بیشتر بیماران با درمان های غیرجراحی بهبود پیدا می کنند. اولین کار کاهش وزن است. هرچه شکم جلوتر باشد قوس کمر و علائم تنگی بیشتر خواهدشد. ورزش فوق العاده خوب است به خصوص ورزش هایی مانند شنا از نوع کرال به بیمار کمک می کند. ورزش های دیگری هم وجود دارد به نام ویلیامز که در درمانگاه به بیماران آموزش داده می شود. بیماران حتما باید به فیزیوتراپی ارجاع داده شوند. فیزیوتراپیست ها باید زمان بیشتری را هدف این بیماران کنند تا قدم به قدم این ورزش را به آنها آموزش دهند.

مورد بعدی دادن داروهای ضدالتهاب به بیماران است.داروهایی مانند ایندومتاسین، دیکلوفناک و… التهاب را کاهش می دهند و فضا را برای ریشه های عصبی انتهایی ناحیه کمری بازتر می کنند. اگر بیمار سیگاری است باید کشیدن سیگار را ترک کند، اگر بیمار همه موارد گفته شده را مو به مو اجرا کند به احتمال زیاد بهبود خواهد یافت.

روش دیگری هم وجود دارد و آن تزریق کورتون در فضای نخاعی است. کورتون ها مانند مسکن عمل می کنند و با تزریق آن می توان علائم تنگی کانال را تا مدت محدودی بهبود بخشید. در بیمارانی که به دلیل بیماری های زمینه ای قلبی و… اصلا امکان جراحی نیست بهتر است هرازگاهی تزریق کورتون را انجام داد تا مدتی درد کاهش پیدا کند.

کدام بیماران به جراحی نیاز پیدا می کنند؟

وقتی بیماری با درمان های اولیه بهبود نمی یابد و درد کمر واقعا زندگی اش را مختل کرده، برای بازگرداندن بیمار به زندگی عادی عمل جراحی پیشنهاد می شود. در عمل راحی عناصری مانند رباط ها، استخوان و… که بزرگ شده اند باید برداشته شوند. با برداشتن این عناصر فشار از روی ریشه های عصبی برداشته می شود.

اگر همراه تنگی کانال لقی در مهره ها هم وجود داشته باشد به کمک وسایل خاص ارتوپدی 2 مهره را به هم ثابت می کنیم. برای عمل جراحی کانال نخاعی نباید زیاد عجله کرد چون با دارو می توان کاری کرد که بیمار سال ها در همان وضعیت زندگی کند.