آزیتا حکمت دوست، متخصص تغذیه در مورد علل به وجود آمدن کبد چرب و نقش تغذیه در ابتلا و پیشگیری از آن توضیحاتی داد.
وی در مورد کبد چرب گفت: کبد چرب غیرالکلی بر اثر تجمع چربی در سلول‌های کبد به وجود می‌آید و در افرادی که دچار اختلال در متابولیسم بدن هستند و چربی و قند خونشان بالاست، بیشتر دیده می‌شود.
این متخصص تغذیه ادامه داد: البته فردی که به آن مبتلا می‌شود، زمینه ژنتیکی هم دارد. در این بیماری تری گلیسیریدی که در سلول‌ها تجمع یافته از سلول‌های کبدی خارج نمی‌شود و وقتی به‌تدریج چربی در سلول‌های کبدی جمع می‌شود، اصطلاحاً می‌گویند فرد دچار کبد چرب غیرالکلی شده است.
وی با بیان اینکه کبد چرب به هپاتیت می‌انجامد، گفت: با بروز استرس یا بیماری‌های جزئی که بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد، سلول‌هایی که دچار تجمع چربی شده‌اند، ملتهب می‌شوند و فاز دوم بیماری به شکل هپاتیت چرب غیرالکلی بروز می‌کند تا این مرحله کبد چرب قابل درمان است اما در صورتی که فرد متوجه نشود یا پیگیر درمان نباشد، وارد مرحله «سیروز» و بدخیمی‌های کبدی می‌شود که درمان ندارد زیرا سلول‌های کبدی تخریب شده و راهی جز پیوند کبد باقی نمی‌ماند.
کبد چرب نشانه‌ای ندارد
وی با تأکید بر این نکته که کبد چرب هیچ نشانه‌ای ندارد گفت: متأسفانه یکی از مشکلات کبد چرب این است که نشانه خاصی ندارد و فقط با انجام آزمایش یا سونوگرافی و فایبرواسکن می‌توان این بیماری را تشخیص داد.
این متخصص تغذیه یادآور شد: البته برخی علائم در بیماران مبتلا ممکن است وجود داشته باشد است که از جمله آن خستگی و درد در ناحیه بالا و سمت راست شکم است.
کبد چرب یک بیماری شایع
وی کبد چرب را یک بیماری شایع دانست و گفت: طبق آمار، مشخص شده مرحله اول این بیماری در 30 درصد و مرحله دوم آن در حدود 10 درصد جمعیت ایران شیوع دارد.
حکمت دوست ادامه داد: متأسفانه کبدچرب مختص سن یا جنس خاصی نیست و حتی در کودکان، به‌خصوص آن‌هایی که مشکلات متابولیکی دارند، دیده می‌شود. البته هرچه سن بالاتر رود، چون مشکلات متابولیک افزایش پیدا می‌کند، احتمال بروز این بیماری بیشتر می‌شود.
این متخصص تغذیه تأکید کرد: 70 درصد افراد دچار کبدچرب به اضافه‌وزن و چاقی مبتلا هستند و سابقه قند و چربی خون بالا دارند. در واقع کسانی که رژیم غذایی ناسالمی دارند (به‌خصوص مصرف بالای چربی‌های اشباع و قندهای ساده) و فعالیت بدنی‌شان کم است، بیشتر به کبدچرب مبتلا می‌شوند.
درمان کبد چرب چگونه است؟
وی در مورد نحوه درمان کبد چرب گفت: کبدچرب درمان دارویی قطعی ندارد. تغییر در شیوه زندگی، درمان اصلی و پیشگیرانه این بیماری است.
حکمت دوست ادامه داد: فردی که به چاقی مبتلاست، با کمی کاهش وزن بهبود می‌یابد. مطالعه‌های مختلف نشان داده‌اند اگر این افراد 5 تا 10 درصد وزنشان را کاهش دهند، آنزیم‌های کبدی به حد طبیعی بازمی‌گردد.
وی با بیان اینکه لازم است فرد مبتلا به متخصص تغذیه مراجعه کند افزود: این فرد باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد تا هرچه سریع‌تر بهبود یابد و بیماری‌اش وارد مرحله 2 و 3 نشود.
رژیم غذایی مناسب برای کبد چرب
این متخصص تغذیه ادامه داد: میزان کربوهیدرات (قند) و به‌خصوص کربوهیدرات‌های ساده و همین‌طور چربی، به‌خصوص چربی‌های اشباع، باید در رژیم این افراد کم شود.
وی افزود: مبتلایان به این بیماری بهتر است برای پخت‌وپز از چربی‌های غیراشباع مانند روغن‌های مایع و گیاهی مثل روغن کانولا و زیتون استفاده کنند؛ حتماً چربی‌های قابل رویت گوشت را (چه قرمز چه سفید) بگیرند و ترجیحاً در هفته بیش از 2 بار گوشت قرمز نخورند و مصرف فیبر را افزایش دهند. فیبر در انواع سبزی و سبوس غلات به‌وفور یافت می‌شود. میوه‌ها هم فیبر خوبی دارند اما چون حاوی قند فراوانی هستند، باید به میزان متعادل (یعنی حداکثر 3 واحد در روز و به دفعات) میوه مصرف کنند یعنی بیمار مبتلا به کبدچرب نمی‌تواند 3 میوه را با هم بخورد اما مصرف سبزی‌ها برایش آزاد است. مصرف غلات سبوس‌دار یا سبوس به‌صورت جدا در سوپ، کوکو، کتلت و... نیز برای این بیماران مفید است.
وی یادآور شد: مواد غذایی با خواص ضدالتهابی مثل روغن ماهی نیز بهتر است در برنامه غذایی این افراد گنجانده شود. ورزش و تحرک بدنی برای مبتلایان به کبدچرب ضروری است و حتماً باید 30 دقیقه تا یک ساعت ورزش کنند. با این سبک زندگی چربی کمتری در سلول‌های کبد ذخیره می‌شود و به‌مرور بهبود می‌یابند.
حذف وعده شام ممنوع
این متخصص تغذیه با تأکید بر این نکته که نباید وعده شام یا هر وعده غذایی را از برنامه تغذیه حذف کرد گفت: تعداد وعده‌های غذایی باید زیاد و حجمشان کم باشد. اگر حجم بالایی از خوراکی را در یک وعده مصرف کنند، تمام مواد غذایی در کبد به تری گلیسیرید تبدیل می‌شود. کبد این بیماران در آزاد کردن تری گلیسیرید از بافت کبدی و انتقال آن به سایر بافت‌ها مشکل دارد بنابراین با این روش دچار مشکلات حادتری خواهند شد. مبتلایان به کبدچرب باید 6 وعده غذایی داشته باشند و در هر وعده میزان کالری دریافتی‌شان محدود باشد.
مواد غذایی ممنوعه
حکمت دوست در پاسخ به این سوال که «مواد غذایی خاصی وجود دارد که باید از برنامه غذایی مبتلایان به کبد چرب حذف شود؟» گفت: میزان کربوهیدرات‌های ساده وچربی اشباع باید کاملاً محدود شوند.
وی افزود: این افراد باید میزان مصرف چربی اشباع را به کمتر از 10 درصد کل چربی‌های مصرفی برسانند. رعایت این مسئله یعنی عدم دریافت چربی اشباع از لبنیات یا گوشت و به عبارتی جایی برای مصرف مواد غذایی چرب مثل کره و خامه باقی نمی‌ماند.
این متخصص تغذیه در مورد وعده صبحانه برای مبتلایان به کبد چرب گفت: این بیماران به‌عنوان صبحانه می‌توانند یک واحد نان سبوس‌دار با پنیر کم‌چرب و سبزی بخورند.
وی ادامه داد: مصرف یک لیوان شیر کم‌چرب یا چای بدون قند یا هر نوع نوشیدنی بدون قند دیگر هم در طول روز برایشان مجاز است. غذاهای سرخ‌کرده برای این افراد مناسب نیست و بهتر است مواد غذایی آب پز یا بخارپز بخورند.
حکمت دوست خاطرنشان کرد: هنوز دارویی برای درمان این بیماری یافت نشده اما مبتلایان برای پایین آوردن چربی و قندخون باید دارو مصرف کنند. مصرف مکمل‌هایی مثل روغن ماهی، پروبیوتیک ها، بزرک و... که خواص ضدالتهابی دارد نیز برای پیشگیری از پیشرفت بیماری کمک‌کننده است.
وی هشدار داد: تأخیر در درمان بیماری کبد چرب، نخست سبب اختلال در عملکرد کبد و بالا رفتن آنزیم‌های کبدی شده، سپس رفته‌رفته سیروز و بدخیمی‌های کبدی را به همراه دارد و خطر بیماری‌های قلبی، عروقی از قبیل تصلب شرایین و نارسایی قلب و عروق را افزایش می‌دهد.
