رتینوپاتی دیابتی عارضه‌ای ناشی از دیابت است که بدلیل تغییرات ایجاد شده در رگ‌های خونی رخ می‌دهد.

رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض بیماری دیابت است که روی چشم ها تأثیر می گذارد. آسیب رگ های خونی در قسمت حساس به نور عقب چشم یعنی شبکیه چشم، باعث بروز رتینوپاتی دیابتی می شود. در ابتدا، رتینوپاتی دیابتی علامتی ندارد و یا فقط مشکلات چشمی خفیفی ایجاد می کند، ولی سرانجام باعث کوری فرد می شود.

انواع رتینوپاتی

رتینوپاتی زمینه ای مرحله اول: رتینوپاتی دیابتی است. در این مرحله عروق کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت می­کند . مایع نشت کرده باعث تورم پرده شبکیه شده و یا رسوباتی بنام اگزودا را ایجاد می­نماید.با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمی­گذارد اما ممکن است بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید می­شود تبدیل شود. از این رو رتینوپاتی زمینه ای به عنوان یک علامت هشداردهنده محسوب می­شود.

گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع می­شود. مرکز دید مسئول دیدن جزئیات ریز اشیا می­باشد (مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله بنام تورم مرکز دید خوانده می­شود و ممکن است سبب شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکل­تر شود.

رتینوپاتی پرولیفراتیو (تکثیری): حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بروی سطح شبکیه رشد می­کنند. این پدیده "نئوواسکولاریزاسیون - Neovascularization" خوانده می شود. این عروق جدید دیواره ضعیف­تری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به خونریزی شوند. زجاجیه ماده شفاف و ژله مانندی است که مرکز چشم را پر می­کند. خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و بصورت نسبی عبور نور را از مردمک به پرده شبکیه را مانع میشود در نتیجه تصویر تار و درهم می­شود . این رگهای خونی غیرطبیعی ممکن است تبدیل به بافت سفتی شده که شبکیه را از پشت چشم جدا کنند و باعث جدا شدگی پرده شبکیه شوند که در صورت عدم درمان می­تواند منجر به کاهش شدید دید و کوری شود.

رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک ، روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود.

رتینوپاتی دیابتی تکثیری پرولیفراتیو شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت می­باشد. حدود 20% افراد دیابتی به آن مبتلا می­شوند.

علائم بیماری رتینوپاتی

معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید بصورت تدریجی ایجاد شود. شما ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها راهیست که به کمک آن می­توان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.

وقتیکه خونریزی ایجاد می­شود دید شما تار شده، لکه­هایی در آن پیدا می­شود و حتی ممکن است بکلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی را تشدید کنند.

عوارض رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی باعث رشد رگ های خونی غیرطبیعی در شبکیه چشم می شود. لذا باعث بروز مشکلات جدی در بینایی شما می گردد که عبارتند از:

1- خونریزی زجاجیه چشم

زجاجیه ماده ژله‌مانند شفافی است که وسط چشم را پر کرده است. رگ های خونی جدید تشکیل شده در رتینوپاتی ممکن است باعث خونریزی در زجاجیه شوند. اگر میزان خونریزی کم باشد، فقط لکه ها یا خطوط سیاهی در جلوی چشم خود می بینید (مگس پران چشم). در موارد شدید خونریزی، خون حفره زجاجیه را پر کرده و به طور کامل جلوگیری دید شما را می گیرد.

خونریزی زجاجیه معمولا به خودی خود باعث کاهش بینایی دائمی نمی شود. اغلب اوقات خون طی چند هفته یا چند ماه از چشم ها پاک می شود و بینایی شما وضوح قبلی را به دست می آورد، مگر اینکه شبکیه چشم آسیب دیده باشد.

سرانجام رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و یا هر دو، باعث از دست دادن کامل بینایی یا کوری می شود.

2- جدا شدن شبکیه چشم

رگ های خونی غیرطبیعی که در اثر رتینوپاتی دیابتی رشد می کنند، باعث ایجاد بافت رخمی روی شبکیه می شوند. این بافت زخمی باعث کشیده شدن شبکیه از عقب چشم و در نتیجه جدا شدن آن می شود.این عارضه باعث ایجاد لکه های شناور در چشم (مگس پران چشم)، دیدن جرقه نور در چشم (جرقه چشمی) و کاهش شدید بینایی می شود.

3- گلوکوم یا آب سیاه چشم

رگ های خونی جدیدی که در چشم رشد می کنند، مانع از جریان طبیعی مایعات به خارج از چشم می شوند. در نتیجه فشار داخل چشم زیاد شده و باعث بروز گلوکوم می شود. این فشار زیاد باعث آسیب عصب بینایی که تصاویر دیده شده را از چشم به طرف مغز می برد، می شود.

4- کوری

سرانجام رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و یا هر دو، باعث از دست دادن کامل بینایی یا کوری می شود.

تشخیص بیماری رتینوپاتی دیابتی

بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم می­باشد که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. بیماری را می­توان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه می­کند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.

چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام "آنژیوگرافی با فلوئورسئین" باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق میشود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته می­شود.

درمان رتینوپاتی دیابتی

1. اگر لکه زرد توسط ادم لکه زرد آسیب دیده باشد ممکن است برای درمان نیاز به استفاده از لیزر باشد. اما در حالت ایده ال لیزردرمانی در مراحل اولیه سیر بیماری و برای جلوگیری از آسیب های بعدی انجام می گیرد. برای درجات شدیدتر بیماری نیز ممکن است به درمان با لیزر و یا ویترکتومی نیاز باشد. این روش ها در پیشگیری، ثابت نگه داشتن و یا کند کردن افت دید موثرند.

2. درمان های جدیدتر شامل تزریق داروهای ضد فاکتور رشد اندوتلیوم عروق(anti-VEGF) و یا داروهای استروئیدی به داخل چشم است.

3. جراحی برداشتن مایع زجاجیه هنگامی انجام می گیرد که خونریزی داخل شبکیه و یا پارگی شبکیه رخ داده باشد که این عوارض در مراحل اولیه رتینوپاتی نادر هستند. همچنین ویترکتومی در مواردی که بافت اِسکار قابل توجهی تشکیل شده باشد نیز انجام می شود.

درمان های موجود برای رتینوپاتی دیابتی اغلب در پیشگیری، تاخیر و یا کند کردن افت دید بسیار موثر هستند اما نمی توانند این بیماری را کاملا درمان کنند. افرادی که تحت درمان رتینوپاتی دیابتی قرار دارند باید برای بررسی هرگونه تغییر جدید در چشم ها به صورت منظم توسط چشم پزشک معاینه شوند. اغلب افراد با پیشرفت بیماری نیاز به تجدید درمان دارند.

همچنین در این عارضه، کنترل سطح قند خون از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع حتی در صورتی که تحت درمان رتینوپاتی هستید و بینایی شما بهتر شده باشد نیز صدق می کند. در واقع با کنترل مناسب  قند خون می توان به جلوگیری از پیشرفت رتینوپانی کمک کرد.

افراد دیابتی در صورت داشتن هرگونه نشانه ای از رتینوپاتی باید در سریع ترین زمان توسط چشم پزشک معاینه شوند.