می‌دانید چرا به برخی چربی‌های خون، عنوان بد داده می‌شود، در حالی که گروهی دیگر از چربی‌ها را در زیر گروه خوب طبقه‌بندی می‌کنند؟

علت این مساله آن است که نوعی لیپوپروتئین که به LDL یا کلسترول بد معروف است، می‌تواند در دیواره رگ‌ها رسوب کرده و رگ‌ها را باریک کند و به همین دلیل، هر چه کلسترول بد بیشتری در خون موجود باشد، خطر بیماری قلبی در افراد بیشتر می‌شود.

در حالی که نوع خوب کلسترول یا HDL از رسوب کلسترول بد در دیواره رگ‌ها و خطرات بعدی ناشی از آن جلوگیری می‌کند.دکتر محمدرضا قوام نصیری، متخصص انکولوژی (سرطان شناس) و بیماری های خونی می‌گوید:

بدن برای عملکرد عادی و مناسب به میزان مناسبی کلسترول نیاز دارد. دیواره‌ها و غشای سلولی بدن برای تولید هورمون، ویتامین D و اسیدهای صفراوی که به هضم چربی کمک می‌کند به کلسترول نیاز دارد، البته این نیاز مقدار محدودی است. به بیان دیگر، اگر شخصی بیش از میزان مورد نیاز کلسترول دریافت کند، در معرض خطر انواع بیماری از جمله بیماری‌های قلبی قرار می‌گیرد.

زمانی که میزان زیادی کلسترول در خون باشد، کلسترول‌ها رسوب کرده و باعث تنگ شدن رگ‌ها و در نتیجه کاهش خون‌رسانی به قلب می‌شود و با گذشت زمان، باریک شدن رگ‌ها باعث تصلب شریان ها و در نتیجه ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود.

زمانی که خون حاوی اکسیژن کافی به قلب نرسد، فرد دچار درد قفسه سینه و در نتیجه آنژین قلبی می‌شود که با احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه همراه است. همچنین اگر خونرسانی به بخشی از قلب کاملا قطع شود، فرد دچار بیماری عروق کرونر و در نتیجه سکته قلبی می‌شود.
دیابت کنترل نشده نیز باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شود. بر این اساس، با کنترل قند خون می‌توان به کاهش سطح کلسترول خون نیز کمک کرد.

کلسترول بد و خوب از کجا می‌آید؟

چنانچه میزان کلسترول بد یا LDL در خون افزایش یابد، این کلسترول در دیواره رگ‌های خونی که وظیفه تغذیه قلب و مغز را دارد، رسوب کرده و به تنگ و سفت شدن این عروق منجر می‌شود.به این وضعیت تصلب شرایین یا آترواسکلروز می گویند که می تواند باعث ایجاد لخته در خون و در نهایت سکته قلبی شود.

یکی دیگر از مشکلاتی که LDL بالای خون موجب آن است، بیماری عروق محیطی است که در آن رگ هایی که به پاها خون می رسانند تنگ شده و خون رسانی به پا دچار مشکل می شود.این چربی بد، در چربی‌های حیوانی موجود در گوشت قرمز، سوسیس و کالباس، کله‌پاچه، جگر، محصولات لبنی پرچرب و کره، زرده تخم‌مرغ و همچنین در روغن پالم و نارگیل وجود دارد.

HDL که به کلسترول خوب معروف است کمک می کند LDL هایی که در رگ ها وجود دارند را از بین ببرد. متخصصان معتقدند که HDL در بدن به صورت یک جاذب عمل می کند. به این صورت که LDL موجود در رگ ها را به خود جذب می کند و به کبد می فرستد. در کبد این LDL ها شکسته شده و در نهایت از بدن دفع می شوند.

حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم کلسترول خون از نوع کلسترول خوب است. این نوع کلسترول بر خلاف نوع LDL ، مانع بروز حمله قلبی است تا جایی که کاهش یافتن این کلسترول در خون (کمتر از 40 میلی‌گرم در دسی‌لیتر) می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد.

این چربی خوب در ماهی‌ها، گوشت سفید (گوشت پرندگان)، برخی از روغن‌های گیاهی مانند روغن کلزا، روغن گردو، روغن زیتون و جوانه گندم وجود دارد.

برای کاهش چربی موجود در لبنیات می‌توان از شیر کم‌چرب، خامه 3 یا 4 درصد، ماست کم‌چرب و پنیر کم‌چرب استفاده کرد.

ژنتیک و تغذیه نامناسب افزایش‌دهنده کلسترول بد

دو عامل ارث و رژیم غذایی تاثیر چشمگیری بر افزایش کلسترول خوب و بد خون دارد.رژیم‌های غذایی که دارای مقدار بالای چربی‌های اشباع و کلسترول است موجب افزایش مقدار LDL خون می‌شود. چربی ها بر اساس ساختمان شیمیایی‌شان به دو گروه اشباع و غیراشباع طبقه‌بندی می‌شوند. چربی‌های اشباع از گوشت و محصولات لبنی تامین می‌شود و می‌تواند مقدار کلسترول خون را بالا ببرد. همچنین برخی روغن‌های گیاهی که از نارگیل، نخل و کاکائو تهیه می‌شود هم چربی اشباع بالایی دارد.

کلسترول بالا از والدین به نسل بعد به ارث می‌رسد. وجود مقدار بالای کلسترول در خون نوزادان و هر گونه اختلال در سیستم قلبی و عروقی آنها به طور مستقیم با میزان این ماده در بدن پدر و مادر و سلامت قلب و عروق آنها ارتباط دارد.

اضافه وزن و چاقی نیز علاوه بر این‌که خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد، باعث افزایش سطح کلسترول خون هم می‌شود. بر این اساس، کاهش وزن می‌تواند به کاهش کلسترول LDL و افزایش کلسترول HDL کمک کند.فعالیت بدنی و ورزش منظم نیز سطح کلسترول HDL را افزایش داده و سطح کلسترول LDL را کاهش می‌دهد. میزان ورزش توصیه شده روزانه حداقل 30 دقیقه است.

کلسترول خون بالا

دیابتی‌ها و سیگاری‌ها در خطر افزایش کلسترول

هرچه سن ما بیشتر می‌شود، سطح کلسترول خون نیز افزایش می‌یابد.قبل از سن یائسگی، زنان سطح کلسترول کمتری نسبت به مردان دارند، اما بعد از دوران یائسگی سطح کلسترول خون زنان نسبت به مردان همسن خود افزایش می‌یابد.

دیابت کنترل نشده نیز باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شود. بر این اساس، با کنترل قند خون می‌توان به کاهش سطح کلسترول خون نیز کمک کرد.

سیگار کشیدن نیز به دیواره‌ رگ‌های خونی آسیب رسانده و آنها را برای رسوب کردن کلسترول آماده می‌کنند. همچنین سیگار کشیدن می‌تواند سطح کلسترول خوب خون را کاهش دهد.

همچنین بعضی داروها و بیماری‌های خاص می‌توانند سطح کلسترول خون را افزایش دهند.

استرس، چربی خون‌‌تان را بالا می‌برد

استرس نیز علاوه بر رژیم غذایی می‌تواند موجب افزایش کلسترول خون و زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌ها شود.

تاثیر زیاد استرس و فشارهای روحی در افزایش کلسترول، از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است، زیرا این امر مبین ارتباط استرس با بیماری‌های قلبی نیز است.

در بسیاری از موارد این تاثیر، آنی و سریع نیست و تحقیقات اخیر حاکی از تاثیر استرس در افزایش کلسترول، طی سه سال است.

آزمایش‌های گسترده و چند ساله حاکی از آن است که نحوه برخورد و تحمل افراد در این امر موثر است و افرادی که به‌طور کلی عصبی هستند، سه برابر بیشتر از افراد خونسرد و افرادی که به مسائل با دید مثبت می‌نگرند، دچار کلسترول بالا می‌شوند و در این افراد کلسترول بد به حداکثر خود می‌رسد.

کلسترول بین افراد تبعیض قائل نمی‌شود. همه افراد، چاق یا لاغر، ممکن است در معرض خطر باشند و به کلسترول خون بالا مبتلا شوند.

ورزش کنید تا چربی خون نگیرید

ورزش منظم به بهبود سطوح کلسترول خون کمک می‌کند. پیاده‌روی روزانه تند، دوچرخه‌سواری و شنا ورزش‌های مناسبی برای پیشگیری از افزایش کلسترول بد خون است.

پیوستن به یک گروه ورزشی انگیزه را افزایش می‌دهد. البته لازم نیست که حتما 30 تا 60 دقیقه ورزش روزانه را به طور پیوسته انجام دهید، بلکه چنانچه بتوانید در سه تا شش قسمت ده دقیقه‌ای ورزش کنید، نیز سطوح کلسترول خود را بهبود خواهید داد.

چرا لاغر‌ها هم چربی خون می‌گیرند؟

کلسترول بین افراد تبعیض قائل نمی‌شود. همه افراد، چاق یا لاغر، ممکن است در معرض خطر باشند و به کلسترول خون بالا مبتلا شوند.

درست است که افراد دارای اضافه وزن بیشتر در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالای خون قرار دارند، اما افراد لاغر هم باید مراقب کلسترول خود باشند و به‌طور منظم آزمایش بدهند.

تغییر سبک زندگی مانند داشتن فعالیت بدنی و یک برنامه غذایی سالم، اولین خط دفاعی در برابر کلسترول بالا محسوب می‌شود، اما چنانچه فردی این تغییرات را در سبک زندگی ایجاد کند، ولی همچنان کلسترول، بویژه کلسترول بدش در سطح بالا باقی بماند، به مصرف دارو نیاز خواهد داشت.

تری گلیسیرید خون

تری گلیسریدها نوع دیگری از چربی های خون هستند که وظیفه آنها ذخیره کالری های اضافی غذاهاست. سطح بالای تری گلیسرید در خون باعث انسداد رگ ها یا تصلب شرایین می شود.

تری گلیسیرید بالا با چاقی، عدم تحرک بدنی، استعمال دخانیات، مصرف مشروبات الکلی و مصرف زیاد کربوهیدرات ها رابطه مستقیم دارد.علاوه بر این ها بروز بیماری های خاص یا ژنتیک نیز می تواند باعث بالا رفتن تری گلیسرید خون شود.

افرادی که تری گلیسرید خون آنها بالاست، معمولا کلسترول بالا دارند که به معنی بالا بودن کلسترول بد LDL و پایین بودن کلسترول خوب HDL است.

بسیاری از افرادی که بیماری های قلبی یا دیابت دارند، تری گلیسرید خونشان بالاست.