متاسفانه هر سال در چهارشنبه آخر سال با حوادثی روبرو می‌شویم که بسیار غم انگیز است؛ تنها کاری که بخش ما می‌تواند در این زمینه انجام دهد متاسفانه توصیه‌های تغذیه‌ای در سوختگی‌هاست!

جراحات ناشی از سوختگی شدید در تمام جهان خود را به صورت مشکلی عظیم نشان می‌دهد. پیشرفت در استراتژی‌های درمانی شامل: پیشرفت در احیا، محافظت از زخم، حمایت‌های تغذیه‌ای بهتر از بیمار در شرایط هایپرمتابولیک و کنترل عفونت‌ها، موجب بهتر شدن نتیجه درمان این گروه خاص از بیماران شده است. سوختگی‌ها را براساس شدت و عمق سوختگی به 3 درجه 1 و 2 و 3 تقسیم‌بندی می‌کنند، سوختگی درجه 4 گرچه کاربرد جهانی ندارد به تماس مستقیم با شعله یا آسیب الکتریکی با ولتاژ‌های بالا که تمامی لایه‌های پوست، تاندون‌ها و عضلات را درگیر می‌کند، اطلاق می‌شود.

در اکثر سوختگی‌ها، پوست و مخاط راه‌های هوایی فوقانی محل تخریب بافتی هستند ولی بافت‌های عمقی مثل احشاء به علت سوختگی‌های الکتریکی یا تماس طولانی‌مدت با منبع حرارتی تخریب می‌شوند. کودکان کم‌سن و سالمندان در مقایسه با گروه‌های سنی دیگر با آسیب‌های مشابه با مرگ‌ومیر و ناتوانی بیشتری روبرو هستند و در هنگام تعیین شدت سوختگی و نتایج احتمالی بیمار، سن عامل مهمی قلمداد می‌شود.

تامین انرژی مورد نیاز

بررسی میزان انرژی موردنیاز بیماران سوختگی یک روند مداوم است و براساس پیشرفت بهبودی بیمار تعدیل می‌یابد. تصمیم‌گیری درباره میزان انرژی مورد نیاز در بیماران سوخته به صورت مجموعه‌ای از فاکتورها مانند میزان متابولیسم پایه، درصد از بدن که دچار سوختگی شده، حمایت تنفسی، عفونت، سپسیس، اختلالات عملکردی چند ارگانی و... مشخص می‌شود.

مصرف انرژی در بیماران سوخته از 15 تا 100 درصد ممکن است متغیر باشد ولی حداکثر انرژی قابل محتمل 2 برابر REE است. تعیین ترکیب صحیح پروتئین، کربوهیدرات و چربی موجود در رژیم غذایی حمایتی از اولویت‌های مهم بیماران سوختگی است. برخی از مطالعات رژیم‌هایی با حداقل 50 درصد کالری از کربوهیدرات،  25درصد از پروتئین و 15 درصد چربی‌ها را توصیه می‌کنند.

بیماران دچار سوختگی به صورت ویژه به بارکلی چربی حساس هستند و این حساسیت را با تاثیر منفی بر طول مدت بستری و بررسی یک عفونت نشان داده‌اند. به علت این حساسیت آشکار توصیه می‌شود که لیپیدهای مصرفی غیر تغذیه‌ای بیماران سوخته از جمله پروپوفول آرامبخش که می‌تواند به مقدار 15 تا 30 گرم در روز در بالغین هم برسد، نیز کنترل و چک شود.

مطالعات بیشتری برای مشخص شدن اثر رژیم غذایی درشت مغذی‌ها بر فاز حاد و آسیب‌ها نیاز است تا فهم ما را از نقش دقیق درشت مغذی‌ها در درمان بیماران سوختگی شدید و بیماران ترومایی افزایش دهد ولی به طور کلی پیشنهاد می‌شود از رژیم غذایی پرکربوهیدرات، پروتئین متوسط و کم‌چرب در درمان بیماران سوخته استفاده شود.

کربوهیدرات‌ها

کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی در رژیم‌های غذایی هستند. گلوکز، سوخت متابولیکی‌ اصلی در تمام اجزاء‌ سلولی، بهبود دهنده‌ی زخم محسوب می‌شود و بهترین منبع انرژی غیر پروتئینی در بیماران آسیب‌های حرارتی است. در حقیقت کربوهیدرات‌ها برای صرفه‌جویی در پروتئین‌ها عالی هستند.

بافت‌های معینی مثل بافت‌های سوخته، بافت عصبی و عناصر خونی به طور اجتناب ناپذیری گلوکز مصرف می‌کنند. توجه داشته باشید که تغذیه‌ی بیش از حد و قندخون بالا می‌تواند اثر منفی بر درمان سوختگی بگذارد.

افزایش قندخون می‌تواند باعث اختلال در جریان خون به سمت زخم شده و بنابراین باعث کاهش اکسیژن و ریز‌مغذی‌های کافی و لازم برای التیام زخم بشود. علاوه بر این کاهش ایمنی حاصل از افزایش قندخون با بهبود ضعیف زخم‌های سوختگی همراه است.

کموتالیکس و فاگوسیتوز پروسه‌های ضروری برای التیام زخم‌هاست که هر دوی این پروسه‌ها در قندخون بالا به هم می‌ریزند. در نتیجه نگه داشتن قندخون در حد نرمال برای دستیابی به مناسب‌ترین شرایط برای بهبود سوختگی‌ها ضروریست. بنابراین تامین احتیاجات انرژی بیماران سوخته باید به وسیله پروتئین‌ها و لیپیدها نیز علاوه بر کربوهیدرات‌ها همراه باشد.

پروتئین

از آنجا که گلیکوژن به عنوان نخستین ماده تولید کننده انرژی در حالت استرس تنها نیاز کمتر از یک روز را تامین می‌کند. پروتئین‌ ماهیچه‌های اسکلتی به عنوان یک منبع مهم انرژی تلقی می‌شود. همراه با شروع افزایش متابولیسم در سوختگی پروتئین نیز از دست می‌رود که توسط افزایش تولید اوره اندازه‌گیری می‌شود.

حمایت تغذیه از طریق مواد مغذی اضافی چه از راه دهان، تغذیه با لوله و یا تجویز درون رگی ممکن است از دست رفتن نیتروژن را کندتر کند. از دست دادن 30 درصد پروتئین بدن منجر به کاهش قدرت عضلانی برای تنفس، عملکرد ایمنی اندام‌ها و در نهایت مرگ خواهد شد. چندین بیماری باعث افزایش میزان متابولیسم پروتئین می‌شود که یکی از بدترین آنها آسیب‌های سوختگی است. شواهد اخیر استفاده از رژیم‌های پروتئین را در بیماران دچار سوختگی تشویق می‌کنند و همچنین توصیه شده است 20 تا 25 درصد کل کالری از پروتئین‌هایی با ارزش بیولوژیکی بالا (HBV) باشد.

تجویز 2 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیماران سوخته پیشنهاد می‌شود. نیاز پروتئینی کودکان دچار سوختگی عموماً بالاتر از RDA است و تجویز 5/2 تا 3 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدنشان در روند درمان پیشنهاد شده است. البته هرگونه تغذیه‌ی بیش از حد پروتئینی در بیماران سوخته منجر به افزایش تولید اوره بدون بهبود و یا ساخت پروتئین‌های عضلات می‌شود. در شرایط سوختگی، ‌استفاده از چند آمینواسید خاص ممکن است اثر فارماکولوژیک در بهتر شدن شرایط بیمار داشته باشد.

چربی‌ها

در مقایسه با شرایط گرسنگی، که بدن با تجزیه‌ی چربی‌ها و تولید کتون بادی از نابودی عضلات بدن جلوگیری می‌کند و انرژی کافی تولید می‌کند در سوختگی توانایی بدن در استفاده چربی بعنوان منبع انرژی بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد.

رژیم بیماران سوختگی رژیمی کم‌چرب است ولی ترکیب چربی‌های استفاده شده بسیار مهمتر از کمیت آنهاست. براساس گزارشات موجود، افزودن روغن ماهی به رژیم بیماران سوخته عملکرد ایمنی در آن ها را بهبود می‌بخشد. در مورد روغن‌های مصنوعی و MCT ممکن است بتواند سنتز کبدی پروتئین‌ها را افزایش داده و متابولیسم پروتئین و انرژی را کاهش دهند.

گلوتامین

گلوتامین ماده‌ی مغذی مهمی برای بسیاری از سلول‌ها به خصوص سلول‌های روده و گلبول‌های سفید است زیرا گلوتامین در آنها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌شود. در تحقیقات اخیر نشان داده شده که مصرف گلوتامین در رژیم بیماران سوخته مدت زمان درمان را کوتاه کرده و از نظر بهبود زخم‌ها نتیجه‌ی بهتری حاصل می‌شود.

ولی در حال حاضر مشکل است یک دوز مشخص و مخصوص و یک سیر یا طول مدت دقیق مصرف گلوتامین برای بیماران سوخته توصیه ‌شود (دوز مجاز گلوتامین 35/0 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن در روز است).

آرژینین

آرژینین در زمان سوختگی به عنوان اسید آمینه‌ی ضروری مشروط محسوب می‌شود. آرژنین دارای خصوصیات قابل اهمیتی از جمله: ‌تقویت عمل سیستم ایمنی، کاهش قدرت شکنندگی زخم‌ها، افزایش ذخیره کلاژن، تحریک آزادسازی هورمون رشد (نقش گشاد کننده‌ی عروق) و... است (دوز مجاز مصرفی آرژنین 3 گرم در روز است).

BCAA (اسید آمینه‌های شاخه‌دار)

BCAA ها خاصیت آنابولیکی دارند ولی مکمل یاری با اسیدهای آمینه‌ی BCAA مانند لوسین، والین و ایزولوسین نقش مفیدی ندارد.

ویتامین ث

ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است که در سنتز کلاژن و عملکرد سیستم ایمنی دخیل است. کلاژن پروتئین عمده‌ی بافت فیبری پوشش همبند و پوست است. در زمان سوختگی میزان نیاز افراد به ویتامین C افزایش می‌یابد به طوری که در اطفال زیر 3 سال با سوختگی 10 درصد، روزانه به 500 میلی‌گرم ویتامین C به صورت 250 میلی‌گرم دو بار در روز نیاز است.

ولی بزرگسالان و اطفال بالای 3 سال با سوختگی بالاتر از 20 درصد به میزان 1000 میلی‌گرم ویتامین C در روز یعنی 500 میلی‌گرم ویتامین C دو بار در روز نیاز دارند. در دوز‌های پایین زیست دسترسی ویتامین C تقریبا کامل است (89 درصد برای 15 میلی‌گرم ویتامین C) اما در دوزهای بالا مثلا 1250 میلی‌گرم به زیر 50 درصد کاهش می‌یابد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که ویتامین C در دوزهای منقسم تجویز شود. دوزهای بالاتر از یک گرم در روز ویتامین C می‌تواند باعث تشکیل سنگ‌های اگزالاتی نیز شود.