سرگیجه ناراحتی نسبتا رایجی بین مردم است و همه انسان ها ممکن است چند بار در طول زندگی آن را تجربه کنند. اغلب بیماران هم بدون مراجعه به پزشک و با استراحت یا خوردن آب و مقداری خوراکی بهبود می یابند اما سرگیجه همراه با زمین خوردن، کاهش حواس، تاری دید، تهوع و استفراغ کمی جدی تر است و شاید هم هشداری برای بیمار تا به دنبال یافتن علت و برطرف کردن آن باشد.

سرگیجه باعث اختلال تعادل در ایستادن می شود به طوری که فرد بی اختیار به این سو و آن سو می رود و گاهی هم در اثر زمین خوردن یا برخورد به جسمی سخت دچار آسیب جدی و حتی شکستگی استخوان می شود. چند عضو در بدن حفظ تعادل هنگام راه رفتن را تنظیم می کنند و در مراجعه بیمار با این شکایت باید تمام موارد مربوط به حفظ تعادل بررسی شود.

اختلال تعادل کاذب

علت اختلال تعادل کاذب معمولا اختلال های قلبی- عروقی است و منشاء عصبی ندارد. بیماران دچار اختلال تعادل کاذب معمولا به دنبال تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده دچار افت فشار خون می شوند. افت فشار خون هم باعث سرگیجه و سیاهی رفتن چشم ها و زمین خوردن بیمار می شود.

اختلال های تعادلی کاذب که به دنبال مشکلات قلبی- عروقی ایجاد می شوند، با معاینه و گرفتن فشار خون بیمار در حالت نشسته و خوابیده قابل تشخیص است. این افراد ممکن است کم خون باشند، مایعات بدنشان کم شده باشد یا مشکل قلبی- عروقی داشته باشند که هریک درمان خاص خود را دارد.

اختلال تعادل واقعی

اختلال تعادل در راه رفتن وقتی رخ می دهد که قدرت کشش عضلانی کافی نیست و فرد نمی تواند تعادل خود را هنگام راه رفتن حفظ کند. این اختلال منشاء عصبی دارد. اختلال در تعادل ممکن است همراه با سرگیجه و حرکات پرشی در چشم ها باشد.

این افراد معمولا از نظر ظاهری کاملا هوشیار هستند ولی شایع ترین علامتشان این است که در یک راستا قدم بر نمی دارند و به طرفین (چپ و راست) منحرف می شوند. اختلال تعادل در راه رفتن ممکن است با اختلال های حرکتی دست همراه شود به طوری که دست ها هم قدرت خود را از دست دهند یا لرزش پیدا کند.

منشا اختلال تعادل واقعی چیست؟

علل اختلال تعادل واقعی بسیار متنوع است. ممکن است منشاء این اختلال تعادل در مغز، نخاع، راه های ارتباطی نخاع به مخچه، قشر پیشانی مغز یا گوش داخلی باشد:

• منشا محیطی: شایع ترین سرگیجه و نداشتن تعادل در راه رفتن خوش خیم، به دنبال ضربه به سر ایجاد می شود. سرگیجه های ناشی از ضربه ممکن است بلافاصله یا چند روز بعد از حادثه ایجاد شود. گاهی هم التهاب در بخش حلزونی گوش وجود دارد که در آن عصب گوش درگیر است.

• منشاء مخچه ای: ضایعات مغزی که در مخچه یا مسیر مخچه به نخاع وجود دارد، اختلال تعادل ایجاد می کنند. در این مواقع احتمال التهاب در مخچه، تحلیل مخچه، تومور و خونریزی در مخچه مطرح می شود. البته ممکن است کمبود بعضی از ویتامین ها نیز اختلالی در مسیر مخچه به نخاع ایجاد کند که باعث سرگیجه و نداشتن تعادل هنگام راه رفتن شود.

• منشاء نخاعی: نوع دیگری از نداشتن تعادل در راه رفتن در اثر اختلال های نخاعی به وجود می آید. بیماری های ژنتیکی در نخاع، آسیب های نخاعی، فقر ویتامین B12 (باعث تحلیل رفتن بخش هایی از نخاع می شود که مسئول حفظ تعادل هستند. این افراد وقتی با چشم باز راه می روند، مشکلی ندارند ولی وقتی چشم ها را می بندند، به راحتی زمین می خورند) باعث اختلال در حفظ تعادل فرد می شود.

• منشاء در قشر پیشانی مغز: ضایعات دوطرفه در قشر پیشانی مغز هم می توانند اختلال در راه رفتن ایجاد کنند. این حالت را بیشتر در کهنسالانی که دچار سکته مغزی و متعاقب آن خونریزی در قشر پیشانی مغز شده اند، مشاهده می کنیم.

گاهی با وجود بررسی های فراوان علتی برای سرگیجه و نداشتن تعادل پیدا نمی کنیم. در این مواقع یافتن علت، باید با تحت نظر گرفتن بیمار باشد. درمان این بیماران مشکل تر و معمولا با توجه به علائم بیماری است.