در بیشتر موارد، علت ابتلا به آب مروارید مادرزادی ناشناخته است، ولی عواملی چون ارث، نارس به دنیا آمدن، عفونت‌های داخل رحمی مانند سرخجه، سرخک، مخملک، آبله مرغان، ویروس تبخال، زونا، آنفلوآنزا و ضربه در ایجاد بیماری نقش دارند. همچنین در 40 درصد موارد، ابتلا به آب مروارید بعد از تولد به علت ضربه به وجود می‌آید.

برخی از نوزادان به محض تولد با چشم‌های باز به دنیای ناشناخته اطرافشان نگاه می‌کنند و برخی نیز در روزهای اول پس از تولدشان ترجیح می‌دهند که به چشم‌هایشان استراحت بدهند و آنها را بسته نگه می دارند.

وقتی نوزادی از دسته دوم باشد، والدین برای مطمئن شدن از سلامت ظاهری چشمان فرزندشان باید صبوری بیشتری به خرج دهند.

با وجود این برای چشم پزشکان، تشخیص و تائید سلامت چشم‌های نوزاد و بخصوص اطمینان یافتن از مبتلا نبودن چشم‌ها به آب مروارید مادرزادی از همان بدو تولد، ممکن است. به همین دلیل در اکثر بیمارستان‌ها، معاینات چشم پزشکی اولیه صورت می‌گیرد.

زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید، دید او هنوز تکامل نیافته است. نوزاد در ماه اول تولد، یک بیستم دید طبیعی را دارد.

در دو ماهگی دید نوزاد به یک دهم دید طبیعی می‌رسد که می‌تواند نور را دنبال کند و به اشیای اطراف توجه نماید. اگر شیرخوار در دو ماهگی به اشیای اطراف خود توجهی نداشته باشد، احتمالا مشکلی در مسیر بینایی دارد.

در شش ماهگی دید نوزاد به یک پنجم و در هجده ماهگی سیستم بینایی تکمیل می‌شود و به ده دهم می‌رسد.

یکی از مشکلات بینایی در نوزادان، آب مروارید مادرزادی است که ممکن است تمام عدسی چشم را گرفتار کند که در این حالت از ورای مردمک قابل مشاهده است و یا قسمتی از عدسی را تحت تاثیر قرار دهد.

در شرایطی که آب مروارید یا کاتاراکت بسیار پیشرفته باشد و به صورت یک کدورت صدفی رنگ در وسط عنبیه ظاهر شود، حتی از سوی والدین و اطرافیان نیز جلب توجه کرده و مشاهده می‌شود، اما در روزها و هفته‌های اول پس از تولد اگر پیشرفته نباشد والدین متوجه آن نمی‌شوند. به بیان دیگر اگر مقدار آب مروارید نوزادی قابل توجه نباشد، نشانه و علامتی ندارد و فقط ممکن است به صورت اختلال دید دقیق در کودک بروز کند.

همچنین از آنجا که این بیماری فقط در صورت از دست رفتن شفافیت عدسی خودنمایی می‌کند و تغییری در شکل و ظاهر عدسی به وجود نمی‌آورد، در دوران جنینی قابل تشخیص نیست و فقط بعد از تولد در معاینه چشم پزشکی تشخیص داده می‌شود.

توجه داشته باشید که چشم ما دقیقا شبیه به دوربین عکاسی است. یعنی در داخل آن قسمتی به نام عدسی وجود دارد که وظیفه اصلی‌اش متمرکز کردن شعاع‌های نورانی وارده به چشم بر شبکیه است.

در شرایطی که تعادل آب، پروتئین و بعضی از عناصر مانند سدیم و پتاسیم در داخل چشم به هم بخورد، شفافیت خود را از دست داده و کدر می‌شود و در موارد پیشرفته، نمای صدفی رنگی، شبیه به مروارید به خود می‌گیرد که به آن آب مروارید می‌گویند.

آب مروارید هم مانند بسیاری از بیماری‌ها ممکن است هنگام تولد وجود داشته باشد و یا بعد از تولد به صورت اکتسابی به وجود آید.

چشم‌هایی که از ابتدای تولد، آب مرواریدی می‌شود

در بیشتر موارد، علت ابتلا به آب مروارید مادرزادی ناشناخته است، ولی عواملی چون ارث، نارس به دنیا آمدن، عفونت‌های داخل رحمی مانند سرخجه، سرخک، مخملک، آبله مرغان، ویروس تبخال، زونا، آنفلوآنزا و ضربه در ایجاد بیماری نقش دارند. همچنین در 40 درصد موارد، ابتلا به آب مروارید بعد از تولد به علت ضربه به وجود می‌آید.

کودکی که متولد می‌شود با وجود چشم سالم، اشیائی را می‌تواند ببیند که حداقل به اندازه صورت والدینش باشد. در واقع، تکامل سیستم بینایی از بدو تولد و با تابیدن نور به طور صحیح روی شبکیه آغاز می‌شود و بتدریج دید دقیق پیدا می‌کند، به طوری که تقریبا در دو سالگی دید کامل می‌شود. مسلما در صورت ابتلا به آب مروارید، تکامل سیستم بینایی کودک با اختلال مواجه می‌شود.

بهترین زمان تشخیص آب مروارید مادرزادی، هفته اول تولد است.

در اغلب موارد آب مروارید از ظاهر چشم قابل تشخیص نیست (مگر در نوع پیشرفته آن)، بنابراین نوزادان در هفته اول تولد با انجام red reflex، به وسیله افتالموسکوپ در بیمارستان محل تولد و یا در مطب توسط متخصص کودکان و یا پزشک عمومی معاینه و در صورت مشاهده مشکل باید با چشم پزشک مشورت شود.

از پیشگیری تا درمان

اگر ابتلا به آب مروارید در نوزاد جنبه ارثی داشته باشد برای پیشگیری از آن روشی وجود نخواهد داشت، اما در مورد بیماری‌های زمینه‌ای مانند عفونت‌های داخل رحمی مادر و مسائلی نظیر آن که در ابتلای به این بیماری موثرند، مادران باردار باید با تمهیداتی از ابتلا به عفونت‌هایی که احتمال ابتلا به آب مروارید را در فرزندشان زیاد می‌کند، پیشگیری کنند. همچنین از حضور در محل‌هایی که اشعه ایکس دارد، خودداری کنند.

تصمیم‌گیری برای درمان این بیماری بستگی به مقدار و شدت آن دارد. در مواردی که مقدار آب مروارید خفیف است و امکان عبور نور به طور نسبی خوب است، کودک از نظر عینک و وسایل مربوط به تنبلی چشم تحت نظر قرار می‌گیرد و با اقداماتی نظیر تجویز عینک و درمان تنبلی چشم کودک کنترل می‌شود.

ولی اگر مقدار آب مروارید زیاد باشد به نحوی که حداقل سه میلی‌متر مرکزی مردمک را پوشانده باشد، باید حتما نوزاد قبل از شش هفتگی تحت عمل جراحی قرار بگیرد و برای وی لنز نامرئی تجویز شود.

بهترین زمان عمل جراحی، در صورتی که حال عمومی نوزاد مناسب باشد، هفته اول تولد است.

چون نوزاد در اوایل فقط به نزدیک توجه می‌کند، نمره لنز باید برای نزدیک باشد و همزمان، درمان تنبلی چشم نیز انجام شود.

معمولا کودک با این روش باید تا دو سالگی تحت نظر باشد و پس از آن برای گذاشتن لنز داخل چشمی تصمیم گرفته شود.

در مواردی که آب مروارید دو طرفه باشد لازم است هر دو چشم، همزمان یا با فاصله چند روز از هم عمل شوند.

هر چه سن نوزاد کمتر باشد، نتیجه نهایی عمل بهتر و هر چه سن بالاتر رود، نتیجه کمتر است. به ویژه پس از سه ماهگی، یعنی زمانی که کودک دچار نیستاگموس (لرزش چشم) شده و یا انحراف چشمی پیدا کرده است.

وقتی عمل جراحی آب مروارید نباید به تاخیر بیفتد

اگر آب مروارید مادرزادی به موقع درمان نشود، منجر به کاهش دید و نابینایی می‌شود.

باید توجه داشته باشید که زمان عمل جراحی در نوزادانی که هر دو چشم شان به آب مروارید مبتلاست نباید به تاخیر افتد تا لرزش چشم ظاهر شود، چراکه در این صورت، نتایج عمل چندان رضایت‌بخش نخواهد بود.

درمان جراحی وقتی موثر است که در زمان مناسب صورت بگیرد و اگر درمان نشود یا جراحی به تعویق بیفتد، لرزش، انحراف و تنبلی چشم‌ها از عوارضی است که در انتظار کودک خواهد بود.

خوشبختانه عمل آب مروارید فقط یک بار انجام می‌شود و عود نمی‌کند، ولی در بعضی از بیماران وقتی که لنز داخل چشم گذاشته شود، ممکن است واکنش های بدن شدید باشد و ماده‌ای به نام «فیبرین» اطراف لنز را پر کند و نمای آن را شبیه آب مروارید کند که در این صورت عمل جراحی و حتی خروج لنز ضرورت پیدا می‌کند.