انتشار فیلم کشتارسگ ها در شیراز با تزریق مواد سمی، مردم حامی حیوانات را به سازمان های محیط زیستی کشاند. این مردم، برای اعتراض به بی رحمی که به سگ ها روا شده بود، مقابل این سازمان ها جمع شدند و توقف کشتار سگ ها و مجازات عاملان را خواستند. به نظر می رسد که انتشار فیلم سگ کشی در شیراز در فضای مجازی و اطلاع مردم از چگونگی معدوم کردن سگ ها به شیوه ای بی رحمانه، حساسیت مردم را برانگیخته اما به نظر من اینطور نیست.

کشتار سگ ها به شیوه های مختلف، اتفاق تازه ای نیست. سال هاست که شهرداری ها، حیوانات خیابانی از جمله سگ های خیابانی را به کام مرگ می فرستند و بسیاری از مردم از چگونگی این کشتارها باخبر بوده، اما اعتراضی نمی کردند. اتفاق تازه، حساسیت مردم در سال های اخیر نسبت به مسائل حیوانات است که باعث شده نسبت به انتشار چنین فیلمی در فضای مجازی، واکنش واقعی نشان دهند.

درواقع مردم در این سال ها، با نگاهی تازه یه مسئله حیوانات به کاری که سال هاست تکرار می شده، اعتراض کردند. هجده سال پیش که در تدارک راه اندازی انجمن حمایت از حیوانات بودیم و در مورد حمایت از حیوانات اطلاع رسانی می کردیم، بیشتر مردم توجهی به ما نمی کردند و گاه با لخندهای معنادار و نگاه های تمسخرآمیز مواجه می شدیم. امروز اما، آگاهی مردم به مسائل زیست محیطی، آن ها را نسبت به حیوانات حساس کرده است.

طبیعی است که حساسیت مردم نسبت به مسائل حیوانات در رسانه های رسمی مثل رادیو، تلویزیون و روزنامه ها و مجله ها، کمتر از رسانه های غیررسمی مثل رسانه های اجتماعی در فضای مجازی نمود پیدا کند. مردم در شبکه های اجتماعی در فضای مجازی نمود پیدا کند. مردم در شبکه های اجتماعی که امکان به اشتراک گذاشتن نظرها و حرف هایشان با دیگران را دارند، مسائلی را که برایشان مهم است، دنبال می کنند. به نظر من قرارگرفتن مسائل حیوانات در اولویت های مردم، و قدرت اطلاع رسانی سریع از راه شبکه های اجتماعی، دست به دست هم دادند تا چنین واکنشی از مردم نسبت به کشتار بی رحمانه سگ ها را در شیراز ببینیم.

این حساسیت منحصر به مردم نیست. مسئولان هم امروز ادعای حمایت از حیوانات دارند. برای مثال خانم ابتکار که شش سال عضو شورای شهر تهران بود و اختیاراتی در مورد قوانین مربوط به حیوانات داشت، در مورد کشتار سگ ها توسط شهرداری ها احساس مسئولیت نمی کرد و حرفی نمی زد، درحالیکه امروز اظهارنظر می کند که «این کار اشتباه است» و این نشان از رشد فکری مسئولان در کنار مردم دارد.

در برخورد با اتفاق هایی چون سگ کشی در شیراز، دو راه تجمع های اعتراضی و پیگیری های حقوقی را در پیش داریم که اولی نقش موثر و حمایتی برای راه دوم دارد. راه اول جنبه تبلیغی، ظاهری و عمومی دارد اما در کوتاه مدت اثرگذار است. تجمع کنندگان بعد از تجمع پراکنده می شوند و اثرگذاری آن ها پس از زمان تجمع به پایان می رسد. راه دوم یعنی پیگیری های قضایی و استنادات حقوقی در بلندمدت نتیجه بهتری به دنبال خواهدداشت.

انجمن حمایت از حیوانات به عنوان قدیمی ترین و قانونی ترین نهاد فعال در این حوزه، در گذشته تجمع ها و تحصن هایی در مسائل زیست محیطی و  اقدامات انسانی که بر حیات حیوانات اثر می گذاشت، برگزار می کرد. اما تجمع های اخیر از سوی نهاد خاصی برگزار نشد. مردم با تجمع در اعتراض به کشتار سگ ها نقش حمایتی شان را خوب ایفا کردند.

البته تجمع در مقابل سازمان محیط زیست به این دلیل که این سازمان متولی کنترل سگ های خیابانی نیست، اشتباه بود. منطقی تر و معقول تر این بود که این تجمع ها مقابل شهرداری ها و استانداری ها انجام می شد با این وجود، برای تبلیغ و جلب توجه دیگران موثر بود. من فکر می کنم کار اصلی، پیگیری ماجرا از قانون و اقامه دعوی در دادگاه علیه کسانی است که این کشتار را انجام دادند. به همین منظور دو وکیل انجمن در شیراز، دادنامه ای علیه عامل این کشتار تنظیم کردند و به دادگاه بردند، تا هم در این مورد خاص عامل یا عاملان مجازات شوند و هم جلوی کشتارهای بعد را بگیرند.

دو مورد دیگر هم پیش از این در دادگاه ها پیگیری شد که با توجه مردم توانستیم علیه عاملان آن از دادگاه حکم بگیریم. در مورد اول شکارچیان، یک خرس و بچه هایش را کشته و فیلم برداری کرده بودند که با تلاش های انجمن، توانستیم علیه شکارچیان حکم بگیریم. در این مورد کارشناس سازمان محیط زیست ادعا می کرد که اسلحه شکارچیان مجوز داشته و در منطقه حفاظت شده حیوان را کشتند، در صورتی که اینطور نبود و این ادعا باعث تخفیف مجازات شکارچیان شد. در مورد دوم، یک کشاورز به این دلیل که الاغی وارد مزرعه اش شده و از محصولاتش خورده بود، روی حیوان نفت ریخته و آتشش زده بود که در این مورد هم، در دادگاه علیه کشاورز حکم گرفتیم.

در فرایند اعتراض به توقف بدرفتاری با حیوانات، حساسیت مردم و توجه آنان می تواند در اجرایی نشدن آیین نامه ها و مصوبات در این مورد موثر باشد. در سال های گذشته برای حمایت از حیوانات تلاش های حقوقی انجام شد. کشتار سگ های خیابانی به شیوه درست با حضور نهادهای درگیر در این مورد و انجمن حمایت از حیوانات، بارها موضوع  جلسه های مختلف قرار گرفت. در نهایت در سال 87 آیین نامه ای تنظیم و در سال 88 به دستگاه های مربوط ابلاغ شد.

طبق این آیین نامه سگ های خیابانی را باید زنده بگیرند، بدون ضربه زدن به حیوان، به مراکز خاص منتقل کنند، بیماریشان را تشخیص و در صورت ممکن درمان کنند و در آن محل از حیوان نگهداری کنند تا افرادی که نیاز به سگ برای نگهبانی دارند، از این سگ ها استفاده کنند. این آیین نامه مورد امضا و تفاهم ارگان های مختلف از جمله وزارت خانه ها و شهرداری ها قرار گرفت که متاسفانه این ارگان ها از اجرای آیین نامه ها و عمل به تفاهم نامه های تهیه شده، به دلایلی که بیشتر جنبه مالی دارد، سر باز زدند.

در دوره ششم مجلس شورای اسلامی، طرحی برای حمایت از حیوانات آماده و به مجلس ارائه کردیم که هیچ توجهی به این طرح نکردند، اما امیدواریم با بالارفتن حساسیت مردم به حقوق حیوانات طرح پیشنهادی ما در دستور کار مجلس قرار بگیرد. بویژه که مفاد این طرح را از احادیث و روایت های مذهبی استنباط کردیم.

گاه می بینیم که برخی با طرح نجس بودن سگ، بدرفتاری با این حیوان را توجیه می کنند. اول اینکه مستندات قوی درباره نجس بودن سگ وجود ندارد حتی در سال 83 نماینده ولی فقیه در شهرکرد پژوهشی درباره نجس بودن یا نبودن این حیوان انجام دادند. دوم اینکه در قرآن آیه ای درباره نجس بودن سگ وجود ندارد و سگ در قرآن جایگاه مثبتی دارد، مثل سگ اصحاب کهف که حتی در ردیف یگانه پرستان زمانش قرار داده شده و جایی دیگر اشاره شده که اگر گوشت شکاری توسط سگ برای شکارچی آورده شود، خوردن آن مانعی ندارد.

بزرگان مذهبی دین اسلام مردم را به خوشرفتاری با حیوانات توصیه کردند. پیامبر ما، حضرت محمد (ص) چون در کار دامداری بود، سگ نگهداری می کرد و هیچ سخنی از  نجاست سگ از ایشان نیست و حتی سخنانی درباره اینکه آب دادن به سگ تشنه در بیابان، گناهان را از بین می برد از پیامبر نقل شده. امیرالمومنین حضرت علی (ع) هم در سخنانی سگ را تحسین کرده که مثل عابدان شب زنده دار و قانع است. به هر حال حتی اگر سگ را نجس بدانیم و قرار بر از بین بردن نجاست باشد، باید خون خودمان را از بین ببریم که در قرآن به نجاست آن اشاره شده.

من فکر می کنم با پژوهش بیشتر در منابع مذهبی، و حساسیت بیشتر مردم به حیوانات در آینده شاهد بهبود اوضاع حیوانات هستیم. دور از ذهن نیست که در سال های آینده، در دادگاه ها با استناد به قوانینی که بطور خاص برای حقوق حیوانات تصویب شده، نه قوانین اجتماعی مربوط به انسان ها، از عاملان بدرفتاری و خشونت علیه حیوانات شکایت کنیم و آن ها را به سزای عملشان برسانیم.