زمانی که دیسک بین مهره های ستون فقرات در اثر افزایش سن و یا آسیبی تخریب شود، قسمت مرکزی آن که نرم تر است، از حلقه دور آن بیرون می زند. بیرون زدن غیرعادی قسمت مرکزی دیسک را فتق دیسک می گویند.
واقعیت هایی درباره فتق دیسک
1- دیسک ها، لایه های نرمی هستند که به عنوان ضربه گیر بین مهره های ستون فقرات عمل می کنند و تاثیر ضربات ناشی از حرکت بدن روی ستون فقرات را کاهش می دهند.
2- هر کدام از دیسک ها مانند یک دونات ژله ای است که مواد وسط آن نرم تر است.
3- بیرون زدن غیرعادی قسمت مرکزی دیسک را فتق دیسک می گویند.
4- فتق دیسک در بیشتر موارد، بین مهره های چهارم و پنجم کمری (قسمت پایین پشت بدن) اتفاق می افتد.
5- اگر فتق دیسک به مقدار کافی بزرگ باشد، بافت دیسک بیرون زده روی اعصاب مجاور آن فشار وارد می کند.
6- پزشک برای تشخیص فتق دیسک می تواند از معاینه بدنی، آزمایشات تصویرداری و تست های الکتریکی استفاده کند.
7- بسته به شدت علائم فتق دیسک، راه های درمان آن عبارتند از: فیزیوتراپی، داروهای شل کننده عضلات، داروهای ضددرد، داروهای ضدالتهاب، تزریق کورتون در محل فتق و انجام عمل جراحی.
ستون فقرات و دیسک های آن چطوری اند؟
مهره ها، قطعات استخوانی تشکیل دهنده ستون فقرات هستند. بین هر دو مهره، لایه ای نرم به نام دیسک وجود دارد.
این دیسک ها از شدت ضربات وارده به ستون مهره ها کم می کنند و در حقیقت نقش ضربه گیر را دارند.
ستون فقرات دارای 7 مهره در ناحیه گردن، 12 مهره در قسمت میانی پشت و 5 مهره در ناحیه کمر است.
فتق دیسک و علت آن چیست؟
زمانی که دیسک بین مهره های ستون فقرات در اثر افزایش سن و یا آسیبی تخریب شود، قسمت مرکزی آن که نرم تر است، از حلقه دور آن بیرون می زند.
بیرون زدن غیرعادی قسمت مرکزی دیسک را فتق دیسک می گویند (روی تصویر کناری کلیک کنید).
در بیشتر موارد فتق دیسک، بین مهره های چهارم و پنجم کمری (قسمت پایین پشت بدن) اتفاق می افتد.
دیسک این قسمت از ستون فقرات به طور مداوم، وزن قسمت بالایی بدن را تحمل کرده و جذب می کند. این مسئله به خصوص موقع ایستادن و نشستن اهمیت دارد.
همچنین ناحیه کمر در طی روز در حرکت های بدن شرکت دارد، به این صورت که وقتی که ما تنه خود را از یک طرف به طرف دیگر می چرخانیم و زمانی که پشت بدن خود را موقع خم شدن و یا بلند شدن، خم می کنیم و می کشیم، کمر نیز در این حرکات درگیر می شود.
نشانه های فتق دیسک چیست؟
نشانه های فتق دیسک بستگی به محل دقیق آن در ستون فقرات دارد. گاهی هم ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد.
اما در بیشتر موارد، فتق دیسک باعث بروز درد در آن قسمت از ستون مهره ها می شود.
اگر فتق دیسک به مقدار کافی بزرگ باشد، بافت دیسک بیرون زده روی اعصاب مجاور آن فشار وارد می کند.
فشار روی عصب باعث بروز درد تیرکشنده ای در محل انتشار آن عصب می شود و معمولا در یک طرف بدن رخ می دهد که سیاتیک نامیده می شود.
به عنوان مثال فتق دیسک بین مهره های چهارم و پنجم کمری، باعث بروز درد تیرکشنده ای از باسن به طرف پشت ران و پایین ساق پا می شود.
گاهی اوقات هم فتق دیسک و درد آن باعث بی حسی و سوزن سوزن شدن پاها می شود.
این درد موقع ایستادن بیشتر و موقع درازکشیدن کمتر می شود.
اگر فتق دیسک به شدت زیاد شود، می تواند روی اعصاب ستون فقرات هر دو طرف بدن فشار وارد کند.
این مسئله باعث ایجاد درد شدیدی در یک و یا هر دو پا می شود. این درد می تواند باعث ناتوانی پاها و حتی بی اختیاری دفع ادرار و مدفوع شود.
فتق دیسک چطوری معلوم می شود؟
زمانی که علائم بالا در فرد وجود داشته باشند، پزشک به فتق دیسک مشکوک می شود.
معاینه عصب شناسی بیمار توسط پزشک می تواند واکنش های غیرطبیعی او را معلوم کند. در این معاینه، بیمار دراز می کشد و یا می نشیند. سپس پزشک پای او را در حالیکه راست است (یعنی خم نیست) بلند می کند (تصویر روبرو). در این حالت درد ایجاد می شود.
اگر علائم التهاب و یا عفونت در فرد وجود داشته باشد، انواع مختلفی از آزمایشات خونی از او گرفته می شود.
عکسبرداری با اشعه ایکس از ستون فقرات می تواند فرسایش و سایش آن را نشان دهد. اما وضعیت دیسک ها را معلوم نمی کند.
لذا برای تشخیص فتق دیسک از روش ام آر آی (MRI) و یا سی تی اسکن استفاده می شود.
گاهی اوقات از روش میلوگرام برای تعیین دقیق تر ساختمان دیسک استفاده می شود.
روش الکترومیوگرام برای اثبات دقیق آسیب اعصاب در اثر فتق دیسک به کار می رود.
فتق دیسک چطور درمان می شود؟
معمولا وقتی که از یک نوع آزمایش مثل ام آر آی برای تشخیص بیماری دیگری استفاده می شود، فتق دیسک مشخص می شود.
بسته به شدت علائم فتق دیسک، درمان هایی که برای آن به کار می روند، عبارتند از:
فیزیوتراپی، داروهای شل کننده عضله، داروهای ضددرد، داروهای ضدالتهاب، تزریق کورتون در محل فتق و انجام عمل جراحی.
در هر موردی، افراد مبتلا به فتق دیسک بایستی استراحت کنند و از آسیب مجدد دیسک جلوگیری نمایند.
گاهی اوقات حتی بیمارانی که درد نسبتا شدیدی دارند، به روش های درمانی غیرتهاجمی جواب می دهند و حالشان بهبود می یابد. در این حالت نیازی به عمل جراحی نیست.
روش های درمانی غیرتهاجمی شامل فیزیوتراپی همراه با برنامه ورزشی و تزریق یا مصرف داروهای کورتونی است.
در حال حاضر انواع مختلفی از روش های جراحی برای درمان فتق دیسک وجود دارد که پزشک بنا بر تشخیص خود، از یکی از آنها استفاده می کند.
روند بهبودی فتق دیسک چگونه است؟
روند بهبودی فتق دیسک بستگی به شدت آن و علائم همراه آن دارد. در حالیکه فتق دیسک در اغلب موارد با روش های درمانی غیرتهاجمی به طور کامل بهبود پیدا می کند، ولی گاهی اوقات به دلیل تداوم علائم آن نیاز به عمل جراحی دارد.
می توان از فتق دیسک پیشگیری نمود؟
فقط با جلوگیری از آسیب ستون فقرات می توان از فتق دیسک جلوگیری کرد.
