یخ‌زدگی اندام‌ها که اسم علمی آن گزش سرماست، در اثر حضور طولانی در سرمای خیلی شدید یا قرار گرفتن اندام‌های حساس مثل پاها، بینی، دست‌ها، گونه‌ها و گوش در معرض باد و بوران سرماست.
یکی از روش‌های دفاعی بدن انسان در مقابله با سرمای محیط این است که رگ‌های محیطی تنگ می‌شوند تا گرمای داخلی بدن حفظ شود.
برای جلوگیری از آسیب اندام‌های انتهایی (انگشتان دست و پا) هر چند دقیقه یکبار رگ‌ها باز می شوند تا خون جریان بیابد و دوباره بسته می‌شوند.
زمانی که سرمای محیط شدید باشد و اقامت در سرما طولانی شود، بدن انسان اندام‌های انتهایی را فدا می‌کند تا بتواند از سرمازدگی بدن و مرگ جلوگیری کند.
به این ترتیب رگ‌های محیطی یکسره منقبض می‌مانند و اندک‌اندک، خون کمی که در این رگ‌ها جاری است در مجاورت هوای سرد شروع به یخ‌زدن می‌کند.
نکته‌ای که باید به خاطر سپرد این است که کفش و لباس خیلی تنگ با فشار روی رگ‌ها می‌تواند این روند را تسریع کند.
اندام یخ زده ابتدا دردناک شده و سپس بیحسی به آن اضافه می‌شود و رنگ اندام معمولا کبود و رنگ‌پریده است.
هر چه مدت زمان قرار گرفتن در سرما بیشتر شود، احتمال سرمازدگی اندام بیشتر می گردد.
همچنین اگر همراه با سرما، باد شدید بوزد و یا قرار گرفتن در معرض سرما در ارتفاعات بالا باشد، آثار سرمازدگی شدیدتر خواهد بود.
نیکوتین موجود در سیگار هم می تواند عروق خونی را منقبض کرده و احتمال سرمازدگی را بیشتر کند
سرمازدگی در چه کسانی بیشتر دیده می شود؟
سرمازدگی در سربازان، افرادی که در محیط بیرون کار می کنند، بی خانمان ها و علاقمندان به ورزش های زمستانی بیشتر دیده می شود.
در کسانی که بیماری های خاص دارند، مانند بیماری عروق محیطی و یا در افراد دیابتی نیز احتمال سرمازدگی بیشتر است.
با شروع فصل سرما و بارش اولین برف پاییزی امید به بارش‌های خوب برای داشتن بهاری زیبا زنده شده است، ولی پرداختن جوانان به ورزش‌هایی مثل کوهپیمایی و اسکی آنان را در معرض بیماری‌های این فصل قرار می‌دهد که یکی از مهم‌ترین آنها گزش سرماست.
ابتلای به پدیده رینود هم احتمال ابتلا به سرمازدگی را بیشتر می کند. در پدیده رینود، رگ های خونی انگشتان دست و پا منقبض می شوند.
بعضی داروها که عروق خونی را منقبض می کنند، مانند بعضی داروهای ضد فشار خون و یا داروهای خواب آور می توانند احتمال بروز سرمازدگی را بیشتر کنند.
نیکوتین موجود در سیگار هم می تواند عروق خونی را منقبض کرده و احتمال سرمازدگی را بیشتر کند.
سرمازدگی شدت های متفاوتی دارد
سرمازدگی مانند سوختگی بر حسب شدت آسیب، به درجات مختلفی تقسیم می شود. شدت آسیب بر حسب اینکه سرمازدگی تا چه عمقی به بافت ها آسیب زده، متفاوت است.
پوست دو لایه دارد: لایه رویی را اپیدرم و لایه زیر آن را درم می نامند. زیر درم یک لایه چربی است و زیر چربی عضلات و تاندون ها قرار دارند.
سرمازدگی درجه یک، فقط اپیدرم یعنی لایه رویی پوست را درگیر می کند.
سرمازدگی درجه دو، هم اپیدرم و هم قسمتی از درم را درگیر می کند.
سرمازدگی درجه سه اپیدرم، درم و چربی زیر درم را درگیر می کند.
سرمازدگی درجه چهار بجز لایه های ذکر شده در بالا، عضلات و تاندون ها را هم گرفتار می کند.
علائم سرمازدگی چیست؟
اولین علامت سرمازدگی، احساس سرما و سفتی در محل مثلا در انگشتان است.
به تدریج احساس سوزن سوزن شدن، سوزش و بیحسی ایجاد می شود.
وقتی اندام سرما زده گرم می شود، احساس درد و یا شوک الکتریکی و یا ضربان در اندام حس می شود.
در سرمازدگی درجه یک، پوست محل ابتدا سفید و بی حس می شود. گاهی پوست قرمز می شود. به تدریج پوست سفت می شود. این نوع از سرمازدگی در صورتی که زود درمان شود بطور کامل بهبود می یابد.
در سرمازدگی درجه دو، پوست قرمز و یا کبود می شود. پوست یخ زده و سفت شده و به تدریج متورم می گردد. پوست تاول می زند.
در سرمازدگی درجه سه، پوست سفید یا کبود و سفت می شود. تاول ایجاد شده و خونی می شود.
در سرمازدگی درجه چهار، پوست ابتدا قرمز و سپس سیاه می شود.
