قدیمی ها به توالت می گفتند مستراح. مستراح یک کلمه عربی است به معنای محل استراحت یا جای امن. جالب است که در زبان انگلیسی هم یکی از نام های توالت restroom است که معنایش می شود همان محل استراحت یا به قول قدیمی ها مستراح.
به هر حال، این محل استراحت که همگی مان نیازهایی طبیعی نسبت به آن داریم، گاهی می تواند ناراحتی هایی به دنبال داشته باشد و بیماریزا شود؛ به ویژه اگر اصول اولیه بهداشتی را در آن رعایت نکنیم.
در پرونده این هفته به مرور برخی از بیماری های پوستی و غیرپوستی خاصی پرداخته ایم که گاهی به دنبال استفاده غیربهداشتی از توالت بروز می کنند. بالاخره واقعیت این است که امروزه بسیاری از ما مجبوریم ساعات زیادی را در محل کارمان بگذرانیم و به ناچار از توالت های عمومی استفاده کنیم؛ چه در محل کارمان، چه در اداره ها، بانک ها، شرکت ها و ...
اما به هر حال، توالت در هر جا که باشد، چه تمیز باشد چه کثیف، همیشه برخی از ما فکر می کنیم که مملو از میکروب هایی است که منتظرند پایمان راداخلش بگذاریم تا به سمت مان حمله ور شوند!
اما آیا واقعا توالت می تواند ما را بیمار کند؟ چگونه می توانیم جلوی ابتلا به بیماری های ناشی از توالت را بگیریم؟ پاسخ این پرسش ها را در «پرونده پوست و موی» این هفته خواهید خواند.
قبل از سیفون کشیدن، در توالت فرنگی را ببندید
متخصصان عفونی همیشه توصیه می کنند که قبل از کشیدن سیفون توالت فرنگی، در آن را ببندید زیرا میکروب هایی که در سطوح هستند، با فشارآب در هوا پخش می شوند و می توانند بیماری زا باشند. برای همین است که می گوییم قرار دادن وسایل مثل مسواک یا حوله در توالت اشتباه است زیرا میکروب های موجود ممکن است روی آنها بنشینند و بعد از استفاده، به فرد منتقل شوند.
برخی افراد گمان می کنند استفاده از محافظ و درپوش مسواک از آلودگی این وسایل جلوگیری می کند اما اتینطور نیست. توصیه می شود از قرار دادن این وسایل در توالت پرهیز کنید. حوله ای که بعد از استفاده خیس است و در توالت می ماند، راحت آلودگی را به سمت خود می کشد.
حرف اول
نگویید توالت ایرانی؛ بگویید توالت مغولی!
دکتر فرزاد کارگرزاده - جراح ارتوپد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: شاید تا به حال درباره تاریخچه توالت چیزی نشنیده باشید و شما هم مانند بسیاری از مردم لفظ توالت ایرانی و فرنگی را به کار ببرید اما اجداد و نیاکان ما در دوران هخامنشی، در فرهنگ آریایی، بسیار به سلامت مفاصل شان اهمیت می دادند. در زمان هخامنشی، سکوهایی صندلی مانند وجود داشت که برای اجابت مزاج روی آن می نشستند و وسط این سکوی سنگی فاضلاب و سیستم تخلیه قرار داشت.
این توالتی که به نام توالت ایرانی می شناسید، در واقع توالت مغولی است. در همان روزگار، هنگامی که مغول ها به ایران حمله کردند، برای دفع، چاله ای می کندند و روی آن چاله می نشستند و اجابت مزاج انجام می دادند.
حال چرا ما این شیوه غلط و بسیار غیربهداشتی را بر شیوه دوستدار سلامت و اصیل فرهنگی خود ترجیح دادیم، جای تعجب دارد، خصوصا اینکه امروزه آن سکوی سنگی، به توالت هایی از جنس سرامیک و با طرح های زیبا تبدیل شده و نام فرنگی را دارد و در هتل ها و فرودگاه ها می بینید.
پوشش های یک بار مصرف روی دهانه توالت وجود دارد که پس از هر بار استفاده، برای نفر بعدی کاملا بهداشتی و استریل می شود. شاید با همین توضیح کوتاه از تاریخچه توالت رفتن، تلاش کنیم نگاهی جدید به حفظ سلامت مفاصل خود داشته باشیم و همچون اجدادمان از مزایای توالت های صندلی مانند که متاسفانه به جای توالت ایرانی آن را توالت فرنگی می نامند، بهره بگیریم.
فراموش نکنید وقتی که شما روی پا می نشینید و در موقعیت استفاده از توالت مغولی، حدود 5 دقیقه در این وضعیت قرار می گیرید، در واقع مقدار زیادی از وزن تان را روی سطح کوچکی از مفصل زانو قرار می دهید و تکیه گاه و نقطه فشار شما باعث بروز مشکلاتی جدی و مفصل تخریب می شود.
در نظر بگیرید شما قسمتی از پوست یا ناخن را تحت فشار قرار دهید و مانع رسیدن خون به آنجا شوید، چه اتفاقی می افتد؟ کم خونی یا ایسکمی باعث می شود آن بافت نابود شود. شما در واقع در مفصل خود همین فشار را ایجاد می کنید و باعث ایسکمی آن می شوید. علاوه بر آن، جلوی چرخش مایع مفصلی را هم می گیرید و به آن صدمه می زنید. متاسفانه به همین علت و ورزش نکردن و بد نشستن در کشور ما، سن تعویض مفصل و جراحی آن به جای 80 سالگی در دنیا، به حدود 40 تا 50 سالگی رسیده است.
نگاه متخصص پوست
در توالت عمومی از صابون مایع استفاده کنید نه جامد
دکتر رضا رباطی - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: چند گروه از افراد باید نکته هایی را در استفاده از توالت بیش از دیگران رعایت کنند. اگر شما جزو هر یک از این گروه ها هستید، باید مراقب باشید تا مبتلا به زردزخم و زگیل نشوید:
1) افراد مبتلا به حساسیت های پوستی باید مراقب استفاده از شوینده هایی که در توالت عمومی وجود دارد باشند زیرا مواد محرک موجود در این شوینده ها که اغلب نامرغوبند، می تواند باعث تشدید یا بروز اگزما در دست و صورت شود. استفاده از شوینده ها برای ناحیه تناسلی هم ممنوع است.
2) اگر پس از توالت دست ها درست شسته نشود، در همه افراد چه کوچک و چه بزرگ احتمال بروز برخی بیماری های عفونی و قارچی ثانویه وجود دارد. علاوه بر شستشوی مناسب، تنها راه پیشگیری از بروز این مشکلاتت، خشک کردن کامل دست ها، ناحیه تناسلی و کشاله ران ها بعد از هر بار شستشو است.
3) کسانی که از توالت فرنگی در مکان عمومی مثل هتل، فرودگاه و ... استفاده می کنند، برای پیشگیری از انتقال میکروب ها و بیماری های قارچی و ویروسی مثل زگیل یا زردزخم می توانند از پدهای پوشاننده و کاورهای مخصوص استفاده کنند اما به طور کل چون طول مدت نشستن روی سطح توالت فرنگی طولانی نیست، احتمال انتقال این بیماری ها بسیار پایین است.
4) فراموش نکنیم استفاده از توالت هایی که دمپایی مشترک دارند مثل توالت هایی که در استخرها هست، می تواند باعث انتقال برخی بیماری های ویروسی مخصوصا زگیل کف پا شود.
5) سعی کنید از صابون جامد توالت های عمومی استفاده نکنید چون اگر مصرف کننده یا مصرف کنندگان قبلی صابودن جامد در توالت عمومی دچار یک مشکل پوستی باشند، ممکن است این مشکل به پوست شما نیز منتقل شود.
نگاه فوق تخصص کلیه
ادرارتان را نگه می دارید؟ دچار عفونت ادراری خواهید شد!
دکتر فاطمه پوررضاقلی - استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: بعضی از افراد ترجیح میدهند سر کار یا در جایی که توالت عمومی وجود دارد، از این مکان استفاده نکنند و ادرارشان را برای ساعات طولانی نگه دارند چون احساس می کنند توالت عمومی بیماری زاست اتما آنها با این تصمیم احتمال ابتلا به عفونت های ادراری را در خود بیشتر می کنند.
برخلاف آنچه بسیاری از خانم ها فکر می کنند، توالت عمومی باعث انتقال میکروب به دستگاه تناسلی و ابتلا به عفونت ادراری نمی شود بلکه آنچه مضرتر است، نگه داشتن ادرار برای 8-6 ساعت یا تند ادرار کردن و اجازه تخلیه کامل را به مثانه ندادن است.
در توالت عمومی خانم ها خودشان باید بهداشتی شخصی را رعایت کنند؛ مثلا همراه خود دستمال کاغذی داشته باشند تا بعد از شستشو ناحیه را خشک کنند یا حتما دست ها را کامل بشویند.
نگاه متخصص بیماری های عفونی
بهترین توصیه: شستشوی کامل دست ها
دکتر افشین علیزاده - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: بیماری های عفونی یا میکروبی دستگاه گوارش مثل وبا در فصل تابستان و بیماری های ویروسی دستگاه تنفسی مخصوصا آنفلوانزا در پاییز و زمستان از بیماری های شایعی هستند که از توالت های عمومی منتقل می شوند.
عوامل بیماری زا یا انتقال دهنده های این بیماری ها روی سطوح ماندگاری بالایی دارند. مثلا ویروس آنفلوانزا تا 8 ساعت روی سطوح زنده می ماند و به راحتی به افرادی که با سطح آلوده تماس دارند، بهداشت فردی را رعایت نمی کنند و دستانشان را کافی و درست نمی شویند، منتقل می شود. این عوامل به راحتی از طریق دست آلوده وارد دستگاه گوارش می شوند و بیماری زا هستند.
میکروب های روی سطوح در توالت می تواند از طریق ریزافشانی و کشیدن سیفون توالت یا استفاده از خشک کن های برقی نیز منتقل شوند. به همین دلیل توصیه می شود قبل از کشیدن سیفون توالت فرنگی، در توالت را ببندید تا میکروب هایی مثل ای کولا که در سطوح هستند و می توانند با فشار آب در هوا منتشر شوند، منتقل نشوند.
در مورد احتمال انتقال بیماری های جنسی اما باید گفت عامل مولد بیماری های جنسی مخصوصا ایدز، ویروسی است که ضریب پایداری بسیار کمی در سطوح دارد و خوشبختانه به سادگی منتقل نمی شود.
ویروس هپاتیت B ماندگاری بیشتری دارد اما حتما باید زخمی در بدن باشد تا از طریق تماس با آن ویروس وارد بدن شود. شاید بهترین راه پیشگیری از ابتلا، شتشوی حکامل دست و ضدعفونی کردن مرتب محیط باشد. به هر حال مشکل اصلی سطوح آلوده است.
نگاه متخصص پوست
توالت فرنگی بهداشتی تر است
دکتر غلامحسین غفارپور - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران: بعضی افراد علت امتناع از توالت فرنگی را تماس مستقیم پوست با سطح آلوده می دانند، حتی اگر توالت در خانه شخصی باشد، در حالی که این توالت در مقایسه با توالتی که امروزه در اغلب خانه ها استفاده می شود، بهداشتی تر است. در ضمن وقتی توالت فرنگی در خانه وجود دارد و افراد خانواده از آن استفاده می کنند، قطعا به خاطر رعایت بهداشت فردی هر کدام از افراد، عاری از مشکلات قابل انتقال از طریق پوست است.
کافی است پس از هر بار استفاده، با فشار دادن دکمه ای که مایع ضدعفونی را در فضای توالت به گردش در می آورد، آن را ضدعفونی کرد. اگر فقط با استفاده از آب هم که قدرت پاک کنندگی ذاتی دارد، محیط توالت فرنگی پاکیزه شود، احتمال انتقال مشکلات احتمالی پوستی که در صورت رعایت نکردن بهداشت سرایت می کند، منتفی است.
در واقع با رعایت بهداشت احتمال انتقال بیماری های میکروبی مثل کورک و جوش چرکی در منطقه خاصی که امکان دارد پوست با سطح توالت تماس داشته باشد یا مشکلات قارچی و ویروس بسیار کم است؛ به خصوص اگر از دستمال یا کاورهای مخصوص توالت استفاده شود، نباید از مزایای استفاده از توالت فرنگی به بهانه بهداشتی نبودن آن چشمپوشی کرد.
نگاه فوق تخصص زانو
توالتی که دشمن زانوست
دکتر علی ترکمان - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران: در استفاده از توالت ایرانی، مفصل زانو، ران و مچ پا خم می شود و فشار قابل توجهی به تمام مفاصل اندام تحتانی و حتی ستون فقرات و کمر می آید. کلا بهتر است همه گروه های سنی برای سلامت مفاصل شان از نشستن سر توالت بپرهیزند و از صندلی مخصوص توالت یا توالت فرنگی استفاده کنند اما برای تمام کسانی که مفاصل شان درد دارد و فشار، دردشان را تشدید می کند یا مبتلا به آرتروز و ساییدگی زانو هستند، استفاده از توالت ایرانی ممنوع است.
این ممنوعیت در کسانی که عمل تعویض مفصل زانو انجام داده اند، سالمند هستند یا باردارند هم باید مد نظر باشد.
حرف آخر
از توالت آلوده تر هم داریم
دکتر محمدعلی نیلفروش زاده - متخصص پوست، رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران: در مورد توالت و آلودگی و بیماری هایی که انتقال می دهند صحبت کردیم اما چند درصد از شما وقتی با تلفن همراه یا حتی گوشی تلفن خانه یا کیبورد رایانه کار می کنید یا پولی از کیف تان برمی دارید، فورا دست تان را می شویید یا به فرزندان تان آموزش می دهید که باید این کار را انجام دهند؟
حقیقت این است که بسیاری از وسایلی که در اطراف مان است و مرتب با آنها ارتباط داریم حتی از توالت هم آلوده تر هستند و شستشوی مرتب دست ها بعد از هر تماس به کاهش میزان باکتری های روی پوست کمک می کند.
شاید با خود بگویید خیلی ها را دیده ام که هرگز این کار را نکرده اند و تا به حال هم بیمار نشده اند اما نباید خود را با دیگری مقایسه کنید. افرادی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند، به خصوص بیماران و کودکان ممکن است در اثر مواجهه با این باکتری ها دچار عفونت هایی شوند که کنترل آنها آسان نیست.
توصیه می شود در طول روز مخصوصا قبل از خوردن مواد غذایی، دستان تان را با یک ماده شوینده که حاوی کرم یا مرطوب کننده است، بشویید. شستشوی دست ها با آب خالی کافی نیست و اثر پاک کنندگی ندارد. حتما شوینده ای مناسب و استاندارد انتخاب کنید تا باعث خشکی و اگزمای پوستی نشود و بعد از شستشو، دست ها را کاملا پاک و از کرم مرطوب کننده یا چرب کننده استفاده کنید.
اگر قرار است به وسایل فردی دست بزنید که بیمار است، حتما ابتدا آن را با اسپری یا ژل های ضدعفونی کننده تمیز کنید اما در استفاده از ضدعفونی کننده ها زیاده روی نکنید، به گندزدایی مرتب وسایل خانه و اداره نیاز نیست. شستشوی دست ها کافی است.
