در ۲۷ آگوست سال ۱۸۸۳، صدایی در زمین شنیده شد که بلندتر از هر صدایی بود که تا آن زمان شنیده شده بود (دست‌کم در زمان تمدن بشری)
ساعت ۱۰ و ۲ دقیقه صبح، به وقت محلی، در جزیره کراکاتوآ که بین جاوا و سوماترا در اندونزی واقع است، این صدا شنیده شد، این صدا دو هزار کیلومتر دورتر در جزایر آندامن و نیکوبار هم شنیده شد. ۳۲۰۰ کیلومتر آن سوتر در گینه نو و غرب استرالیا و در فاصله ۴۸۰۰ کیلومتری، در افیانوس هند، در جزیره رودریگز هم به گوش رسید.
کلا این صدا را مردمانی در ۵۰ نقطه جغرافیایی مختلف در سراسر کره زمین شنیدند. به نظر خیلی عجیب می‌آید که صدایی اینقدر بلند باشد، طوری که بتواند با سرعت صوت یعنی ۱۲۳۳ کیلومتر در ساعت حرکت کند، ۴ ساعت در راه باشد و این همه مناطق مختلف را تحت پوشش و تأثیر قرار بدهد.
اما چه چیزی باعث ایجاد این صدای مهیب شده بود؟!
آتشفشانی در کراکاتوآ منفجر شده بود، جزیره را دوپاره کرده بود و دود و خاکستر را به ارتفاع ۲۷ کیلومتری جو فرستاده بود. سرعت خروج ذرات از آتشفشان حدود ۸۰۰ متر در ثانیه بود که حدود دو برابر سرعت صوت است.
این آتشفشان یک سونامی با امواجی به ارتفاع ۳۰ متر ایجاد کرد که باعث شد ۱۶۵ روستای نزدیک سواحل نابود شوند و بین ۳۶ هزار تا ۱۲۰ هزار نفر کشته شوند.
در آن زمان یک کشتی بریتانیایی به نام «نورهام کستل» در ۶۵ کیلومتری اتشفشان بود. کاپیتان آن کشتی در یادداشت‌های خود نوشته است که شدت صدا به حدی بود که پرده گوشی نیمی از کارکنان کشتی پاره شد و کاپیتان تصور کرد که روز قیامت فرارسیده است.
منطقی که صدای آتشفشان در آنها شنیده شد:
فشارسنجی در ۱۶۰ کیلومتری محل حادثه، شدت صدایی ۱۷۲ دسی‌بلی را ثبت کرد. برای اینکه برآوردی از این میزان صدا داشته باشید، باید بگویم که یک مته حفاری صدایی به اندازه ۱۰۰ دسیبل ایجاد می‌کند و اگر در نزدیک یک موتور جت قرار بگیرید، شدت صدایی که می‌شنوید حدود ۱۵۰ دسیبل است. توجه داشته باشید که دسیبل واحد اندازه‌گیری لگاریتمی است، یعنی به ازای هر ۱۰ واحد افزایش دسیبل، شدت صدا دو برابر می‌شود. حالا در نظر بگیرید که در ۱۶۰ کیلومتری محل حادثه باشید و شدت صدای ثبت شده، ۱۷۲ دسیبل باشد!
خب، صدا در حقیقت به خاطر حرکت موجی هوا ایجاد می‌شود، اگر سرعت ایجاد این امواج از این حد هم تجاوز کند و ما کاری کنیم که هوا بیشتر از ۳۴۳ متر در ثانیه سرعت بگیرد و اصطلاحا یک سرعت فراصوت به هوا بدهیم، در این صورت امواج شوک ایجاد می‌شوند.
همان طور که در ابتدای پست نوشتم، صدای انفجار آتشفشان کراکاتوآ در ۴۸۰۰ کیلوکتری هم نشیده شد، اما جالب است بدانید که امواج این انفجار، به حرکت خود همچنان ادامه دادند و کل زمین را فراگرفتند و در مقام تشبیه کل جو زمین را به مانند یک ناقوس لرزاندند. در واقع این امواج چند روز تمام در زمین در حال گردش بودند. البته این امواج دیگر آنقدر خفیف بودند که با گوش شنیده نمی‌شدند.
چطور از درستی ادعای بالا مطمئن هستیم؟ به کمک فشارسنجی ایستگاه‌های هواشناسی.
شش ساعت و ۴۷ دقیقه بعد، فشارسنج‌ها در کلکته هند یک خیز را ثبت کردند. ۸ ساعت بعد امواج به سدنی و ملبورن رسیدند. ۱۲ ساعت بعد سن پترزبورگ و سپس وین، رم، پاریس، برلین و مونیخ، امواج را ثبت کردند. ۱۸ ساعت بعد امواج به نیویورک، واشنگتن و تورنتو رسیدند!
شگفت‌آور است که ۵ روز بعد از انفجار، ایستگاه‌های هواشناسی در ۵۰ شهر دنیا، خیزهای امواج ناشی از انفجار و گردش مجدد آنها را ثبت می‌کردند. هر بار گردش امواج در پهنه کره زمین، ۳۴ ساعت می‌کشید.
امواج بعد از انفجار، سه تا ۴ بار در هر جهت کل زمین را دور زدند. هر شهر ۷ بار امواج انفجار را ثبت کرد، چون امواج از هر دو سو به هر ایستگاه هواشناسی می‌رسیدند.
عکس‌های جدید از کراکاتوآ:
