ماموگرافی چیست ؟

به‌دلیل کاهش سن ابتلا به سرطان سینه درکشور، انجام ماموگرافی برای همه زنان 35 سال به بالا، به‌خصوص افرادی که سابقه بیماری‌های‌سینه درخانواده دارند، ضروری استماموگرافی ابزاری برای بررسی سرطان ‌سینه در زنانی است که هیچ علائمی ندارند و همچنین در زنانی که علائمی همچون توده، درد یا ترشح از نوک پستان را دارند.

در بسیاری از کشورها، ماموگرافی به‌عنوان روش غربالگری و بیماریابی روی کلیه زنان سالم اجرا می‌شود. تلاش پزشکان این است که با دست یافتن به آمار صحیح برای تخمین میزان و سن شیوع سرطان سینه در ایران، ‌بیماری‌های بدخیم سینه را در مراحل اولیه و قابل علاج شناسایی کنیم.

بهترین زمان جهت انجام ماموگرافی :

اگر خانمی هیچ عامل خطری برای سرطان سینه نداشته باشد بایستی نخستین ماموگرافی را در سن 35 سالگی انجام داده و از سن 40 الی 50 سالگی هر یک تا 3سال یک بار ماموگرافی انجام دهد و از سن 50 سال به بالا هم سالانه یک ماموگرافی توصیه می‌شود.‏

بهترین زمان انجام ماموگرافی، یک هفته بعد از دوره ماهانه است قبل از انجام ماموگرافی توصیه شده است تا علائم جدید یا مشکلات داخل ‌سینه خود را با پزشک در میان بگذارید.

علاوه براین، پزشک خود را از هرگونه جراحی پیشین، مصرف هورمون و سابقه فامیلی یا شخصی در سرطان ‌سینه آگاه‌سازید.درصورت حساس‌شدن ‌سینه‌ها در دوران ماهانه، برنامه انجام ماموگرافی را یک هفته قبل از دوره ماهانه خود قرار ندهید. بهترین زمان برای انجام ماموگرافی یک هفته بعد از دوره ماهانه است. همیشه دکتر یا تکنولوژیست خود را قبل از انجام آزمون، از احتمال بارداری خود آگاه‌سازید.

انجام آزمایش ماموگرافی در 35‌تا 40 ‌سالگی یک بار کافی است و پس از 40 تا 50 سالگی می‌‌توان هر 2 تا 4 سال یک بار این آزمایش را انجام داد. انجام ماموگرافی در سنین 50 به بالا در این سنین ماموگرافی با توجه به شرایط و جمعیت‌‌های مختلف یک تا 2سال یک بار صورت می‌گیرد.برخی از متخصصان معتقدند که آزمایش ماموگرافی در همه زنان نباید صورت بگیرد و فقط زنان مشکوک به بیماری‌‌های صعب‌العلاج باید ماموگرافی شوند.

اما از سوی دیگر، گروهی نیز برضد‌این قانون فعالیت می‌‌کنند و اعتقاد دارند با این قانون، سرطان سینه در مراحل پیشرفته‌ تری کشف خواهد شد، در نتیجه درمان نیز مشکل ترخواهد بود.در سنین پایین‌تر از 35 سالگی تقسیمات سلولی بیشتری انجام می‌شود. این عضو هیات علمی دانشگاه می‌‌گوید: در این دوره ممکن است اشعه ‌ایکس بر میزان تقسیمات سلولی بیفزاید و رشد آنها را بیشتر کند که البته این موضوع نیز به اثبات نرسیده است.

تحقیقات پزشکان نشان می‌دهد در سنین پایین‌تر از 35 سال سرطان سینه شایع نیست ولی نباید فراموش کرد که معاینات باید از 25 سالگی شروع شود.امروزه از روش MRM استفاده می‌شود و توده‌ها با کشیدن منحنی تشخیص داده می‌شوند که خوش خیم هستند یا بدخیم ولی تاکنون هیچ روشی نتوانسته است جایگزین ماموگرافی شود.

مشاهده در آینه یکی از مهم‌ترین بخش‌های معاینه است، چرا که فرد می‌تواند با مشاهده در آینه غیرقرینگی، تفاوت نسبت به ماه‌های گذشته، قرمزی و احساس توده را تشخیص دهد و درصورتی که توسط پزشک مشکوک به‌نظر‌ آید به وسیله سرنگ (درصورت مایع بودن محتویات) کشیده و به پاتولوژی فرستاده می‌شود ولی اگر توده‌ای باشد، با سوزن‌‌های ضخیم نمونه‌گیری انجام می‌شود.

تومورهای سینه از نوع بدخیم آن درد ندارند، مگر در مواقعی که چسبندگی پیدا کنند و اعصاب آن ناحیه را تحت کنترل قرار دهند خوشبختانه بیشتر زنانی که از درد سینه رنج می‌برند دچار مشکلات خوش ‌خیم هستند که شایع‌‌ترین آن فیبروسیستیک است که در نژاد ایرانیان بسیار زیاد به چشم می‌خورد که پس از کشیده شدن این مایع از نسج، اگر غذاهای کم چرب، کم ادویه و مواد کافئینی کمتر مصرف شود، از شدت درد کاسته می‌شود که البته مصرف ویتامین‌های E و ب‌ کمپلکس نیز تاثیر بسزایی در این خصوص دارد ولی نباید کاهش وزن به‌منظور بهبود را فراموش کرد.

چه کسانی در معرض بیماری قرار دارند :

سرطان سینه در کشور ما 2‏ویژگی مهم دارد: ‏اول اینکه متأسفانه سن بروز سرطان سینه در کشور ما نسبت به کشورهای غربی پایین‌تر است و ‏دوم اینکه بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که سرطان منتشر شده و از نظر درمانی کار ‏زیادی نمی‌توان برای بیمار انجام داد.

بیشتر از همه، کسانی‌که سابقه فامیلی ابتلا به سرطان سینه ‏دارند در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

البته عوامل ‏دیگری هم دست‌اندرکارند. مثلا قاعدگی زودرس و یائسگی دیررس خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.در صورتی که سن شخص در نخستین بارداری بالاتر از 30سال باشد، خطر ابتلا به سرطان سینه ‏بیشتر است. نازایی هم خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد‌. استعمال دخانیات و چاقی پس از یائسگی و مصرف چربی زیاد ‏هم از دیگر عوامل خطرند.

ماموگرافی آزمایشی:

ماموگرافی نقش اصلی را در تشخیص اولیه سرطانهای پستان بازی می کند. زیرا این آزمون می تواند تغییرات به وجود آمده در بیمار را در طی ۲ سال اخیر نشان دهد، قبل از اینکه بیمار یا پزشک آن را احساس کنند. دپارتمان سلامت و خدمات بشر، انجمن سرطان در آمریکا، انجمن پزشکی آمریکا و دانشگاه رادیولوژی در آمریکا پیشنهاد انجام ماموگرافی سالیانه بعد از شروع سن ۴۰ سالگی را می دهند.

بررسی ها نشان می دهد که ماموگرام های سالیانه به تشخیص زودتر سرطانهای پستان هنگامی که آنها قابل درمان هستند، کمک می کند. موسسه ملی سرطان(NCI) افزود، زنانی که سرطان پستان دارند یا آنهایی که ریسک بالایی به علت پیشینه ژنتیکی شان در سرطان پستان دارند باید توصیه های پزشکی را دنبال کرده که آیا باید آزمون ها را قبل از سن ۴۰سالگی شروع کنند و باید دفعات تکرار آزمون را در طول یک سال از پزشک خود جویا شوند.

ماموگرافی تشخیصی:

ماموگرافی تشخیصی به منظور ارزیابی بیماران از روی علائم کلینیکی شان می باشد- مثل توده یا توده هایی در پستان- که ممکن است توسط خود بیمار یا پزشک ایشان مشخص شده باشد. ماموگرافی تشخیصی ممکن است بعد از ماموگرافی آزمایشی انجام شود تا مناطق درگیر برروی آزمون بررسی شوند.

چگونه برای این آزمون آمادگی پیدا کنیم؟

قبل از انجام ماموگرافی توصیه شده است تا علائم جدید یا مشکلات داخل پستان خود را با پزشک خود در میان بگذارید. به علاوه پزشک خود را از هر گونه جراحی پیشین، مصرف هورمون و سابقه فامیلی یا شخصی در سرطان پستان آگاه سازید. در صورت حساس شدن پستانها در دوران ماهیانه، برنامه انجام ماموگرافی را یک هفته قبل از دوره ماهیانه خود قرار ندهید. بهترین زمان برای انجام ماموگرافی یک هفته بعد از دروه ماهیانه می باشد.

همیشه دکتر یا تکنولوژیست خود را قبل از انجام آزمون، از احتمال بارداری خود آگاه سازید.انجمن سرطان در آمریکا پیشنهاد می دهد:در روز آزمون از دئودورانت، پودر تالک(پودر بچه) یا لوسیون برای قسمت زیر بغل و یا زیر پستاهایتان استفاده نکنید.هر گونه مشکل یا علامت بیماری را برای تکنولوژیست خود شرح دهید.در صورت امکان، ماموگرافیهای قبلی را در زمان انجام آزمون با خود به همراه داشته باشید.

X-Ray فرمی از تشعشع است مثل نور یا امواج رادیویی، که از میان اجسام از جمله بدن عبور می کند. اشعه ایکس در قسمتی از بدن که تحت آزمون است به دقت قرار گرفته و دستگاه اشعه ایکس، اشعه را تولید می کند که بعد از عبور از بدن تصویر را بر روی فیلم فوتوگرافیک یا صفحه دیجیتال تصویر ثبت خواهد شد.قسمتهای مختلف بدن مقدار متفاوتی از اشعه را جذب خواهند کرد. استخوانهای متراکم مقدار بیشتری دز را جذب می کنند در صورتیکه بافت نرم مثل، ماهیچه ها، چربی یا ارگانها، اشعه بیشتری را عبور می دهند. در نتیجه استخوانها سفید و بافت نرم به صورت سایه ای از خاکستری و هوا سیاه ظاهر خواهد شد.

این آزمون چگونه انجام می پذیرد؟

ماموگرافی در بیماران سرپایی انجام می شود. در طول ماموگرافی، تکنولوژیست پستان شما را در دستگاه ماموگرافی تنظیم کرده. پستان شما بر روی یک صفحه خاص قرار گرفته و به وسیله یک صفحه عموما" از جنس پلاستیک فشرده خواهد شد.تکنولوژیست بتدریج پستان شما را فشرده خواهد کرد. فشاردگی روی پستان بسیار مهم است زیرا:ضخامت پستان را در همه قسمتها یکنواخت خواهد کرد تا بافت به خوبی مورد ارزیابی قرار گیرد.بافت را گسترش داده تا حتی آبنرمالی های کوچک هم از دید پنهان نمانند.باعث می شود تا از دز کمتری استفاده شود، زیرا ضخامت کمتری از بافت مورد تصویر برداری قرار خواهد گرفت.

پستان را ثابت نگه داشته تا کدورت تصویر را به علت حرکت کاهش دهد.اسکترهای اشعه ایکس را کاهش داده تا شفافیت تصویر بالا رود.در طول پرتودهی تکنولوژیست پشت یک دیوار سربی یا یک محافظ پلاستیکی خواهد ایستاد.نماهای روتین شامل تصاویر از بالا به پائین و نماهای مایل می باشد. این تصاویر برای پستان دیگر نیز تکرار خواهد شد. در طول آزمون ثابت بایستید و نفستان را برای چند لحظه نگه دارید.

وقتی آزمون تمام شود، از شما خواسته می شود تا زمان آماده شدن و مشخص شدن درستی تصاویر صبر کنید. آزمون ۳۰-۱۵دقیقه طول خواهد کشید.در طول آزمون چه احساسی خواهیم داشت؟شما در ناحیه پستان احساس فشار می کنید زیرا که به وسیله صفحه فشرده شده است. بعضی از خانمها باپستان های حساس شاید احساس ناراحتی کنند. اگر در هنگام فشردن پستان درد خیلی بیشتر شد، تکنولوژیست را با خبر کنید.

اصول ماموگرافی

مقدمه و تاریخچه ظهور

میزان ابتلا به سرطان سینه در جهان در حال افزایش است . در ایالت متحده از هر ۸ زنی که تا سن ۹۵ سالگی عمر می کنند ، یکنفر به این سرطان مبتلا می شود . این سرطان یکی از معمولترین سرطانهای تشخیص داده شده در زنان می باشد و مرگ ناشی از سرطان سینه ، بیشتر در سنین ۱۵ تا ۵۴ سالگی در زنان دیده می شود.

البته درصد مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در زنان بیشتر است نسبت به سرطان سینه . تحقیقات ،‌ آشکار کردن ایتولوژی دقیق سرطان سینه را رد می کند و تنها تعداد کمی از فاکتورهای اصلی مانند تاریخچه فامیلی شناخته شده اند که باعث افزایش ابتلا به سرطان سینه در زنان می شوند . البته هنوز هم تعداد زیادی از زنانی که به سرطان سینه مبتلا می شوند هیچ سابقه بیماری در خانواده خود ندارند.

علیرغم تعداد زیاد مبتلایان به سرطان سینه ، این سرطان قابل درمان می باشد . زیرا این سرطان اگر زود تشخیص داده شود قابل درمان خواهد بود . تلاشها در این زمینه مستقیماً‌ به سوی گسترش تصویربرداری از سرطان سینه و راههای تشخیص زودتر بوده است .ماموگرافی مهمترین نوع آوری در کنترل سرطان سینه می باشد ،‌ از زمانی که ماستکتومی رادیکال توسط Halstead در سال ۱۸۹۸ معرفی شد . هدف اولیه از انجام ماموگرافی ، تشخیص سرطان سینه می باشد،‌ پیش از اینکه علائم سرطان بروز کند. تشخییص سریع و درمان باعث افزایش نسبت زنده ماندن می شود . در نتیجه بلاخره درصد مرگ و میر ناشی از سرطان سینه در زنان آمریکائی کاهش یافت.

پیش از اینکه جراحی ماستکتومی رادیکال ابداع گردد ، سرطان سینه یک بیماری کشنده تلقی می شد . تنها کمتر از %۵ از زنان بعد از تشخیص سرطان سینه بمدت ۴ سال زنده ماندند و حدود %۸۰ از جراحیهای سرطان سینه دوباره عود می کرد .
اما ماستکتومی رادیکال درصد زنده ماندن را از %۵ به %۴۰ افزایش داده و میزان عود سرطان را تقریباً به %۱۰ کاهش داده است . اگر چه این عمل مطمئناً یک جهش بزرگ بسمت جلو بود اما تا ۶۰ سال بعد از آن هیچ پیشرفتی در جهت بالا بردن نسبت زنده ماندن در زنان مبتلا به سرطان سینه بوقوع نپیوست . با اینکه یکسری دستورالعمل ها ( management ) ابداع شد و تا امروز نیز ارزش خود را حفظ کرده است :

۱- بیماران در مراحل اولیه پیدایش بیماری ، به درمان پاسخ بهتری می دهند.

۲- بیماران در مراحل پیشرفته ،‌ ضعیفتر عمل می کنند.

۳- تشخیص زودتر ، شانس بهتری برای زنده ماندن است.

با در نظر گرفتن این اصول ، تئوری برداشتن توده قابل لمس درسینه برای درمان سرطان درحال گسترش بود و مشخص شد که معاینات دقیق فیزیکی راهی است برای تشخیص زودرس سرطان سینه . با این حال در بسیاری از موارد ، سرطان سینه تا رسیدن به مرحله پیشرفته تشخیص داده نمی شود . این نتیجه با آمار ملامت انگیز نسبت به زنده ماندن در افراد مبتلا به سرطان سینه ارتباط دارد و اینکه برای تشخیص سریع سرطان سینه به ابزاری نیاز می باشد.

شکل ماموگرافی این نیاز را برآورده کرده است .در سال ۱۹۱۳ ، Soloman ( فیزیکدان آلمانی ) تظاهرات رادیوگرافیکی سرطان سینه را گزارش کرد .او مکانیزم چگونگی انتشار سرطان سینه را توضیح داد . اولین کلیشه رادیوگرافی از سینه تشخیص زنده توسط kleinschmidt ساخته شد و در سال ۱۹۲۷ در کتاب مرجع پزشکی آلمانی نمایش داده شد و در دهه ۳۰ در آمریکای جنوبی ، ایالات متحده و اروپا ماموگرافی شروع شد . استفاده از ماموگرافی برای تشخیص سرطان سینه کمتر مورد توجه قرار گرفت.

این کار توسط چند تن از مهندسین از جمله le Borgne از اورگوئه ، Gershon – cohen از ایالات متحده و Gros از آلمان ادامه داده شد و چندین تکنیک کلینیکی از تصویربرداری ماموگرافی منتشر شد . در آن زمان اهمیت میکروکلیسفیکاسیون بسیار تحت مطالعه بود .در میانه دهه ۵۰ ، ماموگرافی بعلت ظرافتهایی مانند تیوب اشعه x باولتاژ پائین با آند از جنس مولیبدن و جزئیات بالا ، فیلم رادیولوژی صنعتی ، بعنوان یک وسیله کلینیکی واقعی تصور می شد.

در این زمان ، Egan از ایالات متحده و Gros از آلمان بخاطراستفاده از ماموگرافی برای تشخیص و ارزیابی سرطان سینه به شهرت رسیدند . زیروگرافی در دهه ۶۰ توسط Wolfc و Ruzicka ابداع شد . زیروگرافی در مقایسه با فیلم صنعتی x-ray دوز دریافت شده توسط شخص را کاهش داد .با دستیابی به یافته های فیزیکی بسیاری ، تصاویر زیروگرافی برای درک و ارزیابی آسانتر شدند و زیروماموگرافی بطور وسیعی برای ارزیابی بیماری سینه مورد استفاده قرار گرفت.

از این زمان بود که اولین تلاشها برای تصویربرداری عمومی شروع شد .ترکیبی از رزولوشن بالا ، فیلمهای x-ray با سرعت بالا و صفحات فولی ، اولین بار توسط شرکت DuPont معرفی شد . چنانکه میزان پرتوگیری بیمار به مقدار زیادی کاهش پیدا کرد . ترکیب فیلم – صفحه در سال ۱۹۷۵ توسط دو شرکت DuPont و Kodak بهبود یافت . در این زمان فیلمهایی با کیفیت بسیار بالا تولید می شد در حالیکه پرتوگیری بیمار نیز کاهش پیدا کرده بود.

در این سال فیلمهایی با دوز پائین تر ، تکنیک بزرگنمایی و استفاده از گرید برای کاهش پرتوهای ثانویه ( Scatter ) معرفی شدند .امروزه ثابت شده که ماموگرافی با کیفیت بالا ، معاینات دقیق فیزیکی ، چک آپهای ماهانه سینه توسط خود شخص ( BSE ) باعث بهتر آشکار شدن سرطان سینه در مراحل ابتدایی میشود . یعنی در مراحلی که سرطان قابل درمان می باشد پروژه Breast Cancer Detection Demonstration Project (BCDDP ) در سال ۱۹۷۳ انجام شد.

در این پروژه ۲۸۰۰۰۰ زن در سال برای مدت ۵ سال از ۲۹ ناحیه از ایالات متحده مورد عکسبرداری قرار گرفتند . این پروژه توسط شرکتهای ( American cancer society ) ACS و NCI ( National Cancer Institute ) انجام شد .در این پروژه ثابت شد که معاینات بالینی ، عکسبرداری ، ماموگرافی و BSE به تشخیص زودتر سرطان کمک می کند و بیشتر از ۴۱% از بیماران مبتلا به سرطان فقط با ماموگرافی مشخص شدند و حتی درصد بیشتری از افراد مبتلا به سرطان سینه در مراحل ابتدایی ، توسط ماموگرافی شناسایی شدند.

اگر چه پروژه موفق طراحی نشده بود تا ثابت کند که تشخیص سریع و زودرس سرطان سینه باعث افزایش نسبت زنده ماندن می شود اما دلیل محکمی شد تا در کشورهای Nether land و سوئد و آلمان کنترلهای علمی دقیقی انجام شود که نشان داد تشخیص زودرس سرطان سینه باعث بالا رفتن نسبت علاج پذیری آن می شود.

سازمان بیمه سلامتی در نیویورک نیز با انجام ماموگرافی برروی زنان بالای ۵۰ سال ثابت کرد که تشخیص زودرس سرطان سینه ، نسبت مرگ و میر را کاهش می دهد .هدف MQSA این بود که ماموگرافی با کیفیت بالا و با بهترین شرایط قابل قبول توسط کسانیکه مسئولیت کامل برای انجام کار را پذیرفته اند انجام پذیرد.