در حالی برخی در خصوص حیات در شهر کوتوله‌های شهداد تردید دارند که اهالی قدکوتاه روستای ماخونیک، نمونه‌ای عینی و زنده از وجود مردمانی با قد یک متری هستند و وجود این روستا شاید بتواند پس از صدها سال، راز و رمز غیب شدن اهالی شهر لی‌لی پوت‌های کرمان را بازگشایی کند.

نام شهر کوتوله های شهداد بارها شنیده شده است. این شهر در حاشیه جنوبی کویر لوت و در شهر کهن شهداد قرار گرفته است. شهری که نخستین پرچم فلزی جهان در آن کشف شده است. پرچمی که هم اکنون در یکی از موزه های تهران در معرض دید عموم قرار گرفته است.

داستان تمدن شهداد که بعدها نام خبیص بر  آن گذاشته شد زمانی آغاز شد که سفالینه هایی در اطراف شهر شهداد رفته رفته سر از خاک برآورد و پس از گزارشهای محلی در سال 1846 نخستین فصل کاوش در این منطقه انجام شد و نتیجه‌اش کشف یکی از بزرگترین تمدن‌های بشری بود. در همین کاوشها بود که شهری تاریخی نیز سر از خاک برداشت شهری که تعجب همگان را برانگیخت.

هم اکنون نیز قسمتی از این شهر کهن برای بازدید علاقمندان در معرض دید عموم قرار گرفته شده است اما اوج شگفتی این شهر این است که شهر شهداد شهری برای انسان‌هایی با قد کمتر از یک متر ساخته شده بود.

شهر تاریخی کوتوله های شهداد

شهری کامل از عناصر مختلف زندگی اجتماعی متعلق به تمدنی مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد شهری که مردمانی با قد بسیار کوتاه در آن زندگی می‌کردند و هم اکنون نیز اثری از آنها در استان کرمان نیست اما هر از چند گاهی با کشف اسکلتهای بسیار کوچک شایعه کشف مومیایی و یا اسکلت کوتوله‌های شهداد سر زبانها می افتد که بلافاصله نیز از سوی مسئولان تکذیب می شود مواردی هم که با عکس همراه است یا سکوت می‌کنند و یا اینکه عکس‌ها به کودکان و یا بیماریهای خاص آن دوره نسبت داده می‌شود.

در سوی دیگر قضیه هم اجسادی با عنوان مومیایی با پیکره‌های بسیار بزرگ در کرمان یافت شده است جالب اینکه این کشفیات در دو منطقه سیرچ و گلباف صورت می‌گیرد که اولی به بلند قد بودن مردم شهره است و دومی به کوتاهی قد.

از مردان بند انگشتی تا پیکره های چند متری

طی سال‌های گذشته بارها اسکلتهایی با اندازه های بسیار کوچک در این منطقه کشف شده است و از سوی دیگر پیکره‌های بسیار بلند قد نیز در همین منطقه پیدا شده است که در آخرین مورد در منطقه گلباف کرمان در جریان یک عملیات خاک برداری یک جسد که مردم محلی از آن به عنوان مومیایی یاد می‌کنند یافت شد که به دلیل خاک برداری بخشهایی از این پیکره از بین رفته است. قطعات باقیمانده از این پیکره مربوط به فردی با اندام بسیار بزرگ است.

محمد میرتاج الدینی از مردم محلی است که در زمان خاک برداری و کشف این پیکره در منطقه حضور داشته است.

روستای ماخونیک

وی به خبرنگار مهر گفت: اوایل اسفند سال گذشته در هنگام خاک برداری برای احداث یک راه روستایی در دهستان کشیت قطعاتی از پیکر یه جسد مومیایی دیده شد که بزرگ بودن آنها موجب تعجب مردم محلی شد.

وی گفت: بخشهایی از این پیکره در خاک برداری از بین رفته است اما قسمتهایی از دست و پای این پیکره سالم مانده است که ابعادی بزرگ دارد.

وی تصریح کرد: کف پای این پیکره طولی معادل 60 سانتیمتر دارد و این بزرگی را می توان در دست این پیکره مشاهده کرد.

در واقع این آخرین دست از یافته های مردم محلی کرمان بود که البته با سکوت میراث فرهنگی و مجامع علمی نیز مواجه شد.

پای عظیم الجثه کشف شده در گلباف در روزهای اخیر

این سکوت و تردید در خصوص شهر کوتوله‌های شهداد نیز ادامه دارد و هیچ اظهارنظر قطعی در خصوص زندگی این تمدن نشده است و متاسفانه مدت‌هاست طرح‌های کاوش در منطقه نیز صورت نمی‌گیرد نگران کننده تر اینکه شهر تاریخی شهداد از نگهداری و حفاظت مطلوبی نیز برخوردار نیست.

اما تا کنون هشت فصل کاوش در منطقه شهداد صورت گرفته است که منجر به کشف هزاران شی منحصر به فرد شده و مظاهر یک تمدن غنی در این منطقه پیدا شده است که جزو نخستین مسگران و دارای تمدنی کهن بوده اند در جریان همین کاوشها بود که معمای شهر کوتوله ها پیچیده تر نیز شده است.

میرعابدین کابلی از جمله افرادی بوده است که سرپرستی کاوشها در شهداد را برعهده داشته است وی در بیان نتایج کاوشهایش در خصوص تمدن شهداد در یک تحقیق علمی از وجود تمدنی کهن در شهداد نام برده است که روزگاری در اوج اقتدار بوده است.

این باستانشناس گفته در شهر شهداد تمام نمادهای یک تمدن غنی وجود دارد از کشاورزی تا صنعت و ساخت و ساز و گورستان و ساخت وسایل زندگی.

پیکره کشف شده در کرمان که به کوتوله ها نسبت داده می شود

وی می‌گوید: این مردم به یکباره شهر را ترک کرده اند و از شهداد رفته اند دلیل این مسئله نا مشخص است نکته جالب اینکه مردم برای بازگشت به شهر امید داشته اند زیرا درب خانه ها را با خشت بسته اند و وسایل خانه و اجناس ارزشمند سرجای خود نگه داشته شده است. بدون شک آنها می‌خواستند که پس از مدتی باز گردند اما این امر هیچ گاه روی نداده است.

ماخونیک سند زنده وجود حیات در شهر کوتوله های شهداد

نظریه مهاجرت کوتاه مدت اما بی‌بازگشت مردم کوتاه قد شهداد در حالی مطرح می شود که برخی از کارشناسان به کلی در خصوص وجود آدمهای کوتاه قد تردید دارند و عنوان می کنند که شواهدی دال بر وجود مردمی کوتاه قد وجود ندارد.

اما این محققان از وجود روستایی نا شناخته در آن سوی کویر بی اطلاعند. این روستا دقیقا با مشخصات شهر شهداد بنا شده است.

در واقع گویی تمدنی که ما گمان می کنیم هیچ گاه وجود نداشته هم اکنون در روستای ماخونیک در آن سوی کویر لوت و در استان خراسان جنوبی و هم مرز با افغانستان در حال زندگی هستند.

نمایی از یک خانه در ماخونیک

از ماخونیک به عنوان روستای لی لی پوتهای دنیا یاد می شود مکانی خارق‌العاده که قد بلندترین مردمانش به زحمت به یک متر و 40 سانتیمتر می‌رسد.

کوچه ها، خانه و دربهای بسیار کوچک این شهر مکانی عجیب را برای زندگی این مردمان فراهم کرده است که با کمی تدبیر میتوان آن را با شهر کوتوله‌های شهداد کرمان مقایسه کرد.

قد کوتاه ماخونیک از عجایب روزگار کنونی است

محمد صدوقی فعال میراث فرهنگی در گفتگو با مهر اظهارداشت: اینکه بخواهیم تمدن شهداد را به روستای ماخونیک نسبت دهیم نیاز به کار مطالعاتی دارد اما وجود این روستا میتواند مهر تائیدی بر وجود شهر آدمهای کوتاه قد در هزاران سال قبل در این منطقه باشد در واقع زندگی در شهر شهداد جاری بوده است و این افراد به دلیل جنگ، شرایط طبیعی و یا موارد دیگر تهدید می شده اند و برای مدتی این منطقه را ترک کرده اند و حتی می توان این فرضیه را هم مطرح کرد که احتمالا ارتباطی بین این دو تمدن وجود دارد.

وی به وجود شواهد فعالیتهای آتش فشانی در منطقه گندم بریان در نزدیکی شهر کوتوله ها اشاره کرد و گفت: امکان ترک شهر به دلیل فعالیتهایی از این دست نیز بوده است با این وجود روستای ماخونیک به دلیل قد مردمانش و ساختار شهری جزو روستاهای خاص در جهان به شمار می رود و بسیار مورد توجه قرار دارد.

صدوقی گفت: این روستا در جنوب شرق شهر بیرجند قرار گرفته است و شواهدی دال بر وجود یک تمدن غنی در این منطقه از جمله سنگ نگاره ها دیده شده است.

یک مرد قد کوتاه از اهالی ماخونیک

وی گفت: ارتفاع دیوارها و خانه های این روستا به زحمت به 1.5 متر می رسد  و دقیقا برای انسانهایی ساخته شده است که قد بسیار کوتاهی دارند.

صدوقی گفت: این مردمان تا حدود زیادی زندگی ابتدایی دارند و سعی کرده اند آداب و رسوم خود را حفظ کنند و از آنها پیروی کنند مثلا این مردم تلویزیون را نمادی از شر می دانند و با حضور آن در ماخونیک مخالفند و حتی سعی کرده اند خانه ها را از مصالح بومی در دسترس خود بسازند. این مردم سیگار نمی کشند و سعی می کنند در تغذیه خود از گوشت هم استفاده نکنند.

قد ماخونیکی‌ها در سالهای اخیر بلند تر شده است

وی جامعه ماخونیک را تا حدود زیادی دست نخورده دانست و گفت: قد مردم این روستا تا چندی قبل بسیار کوتاه تر از اکنون بوده و به مرور زمان با تداخل جمعیتی و ازدواج با دیگر اقوام قد مردم نیز کمی بلند تر شده است.

وی ادامه داد: زندگی کردن برای مردم عادی در این روستا سخت است چون تمام ساختار بر پایه جثه مردم روستا ساخته شده است.

صدوقی افزود: نکته قابل توجه اینکه گفته می شود این تمدن پنج هزار سال قدمت دارد و با شهر کوتوله های شهداد هم عصر است و دور از انتظار نیست که این دو تمدن با هم در ارتباط بوده اند.

نمایی از درب ورودی یک خانه در ماخونیک

وی گفت: اگر به شهر شهداد بروید تمام وسایل زندگی و ساختار امکانات و ابنیه آنها کوچک و برمبنای قد خودشان و کاربرد روزانه ساخته شده است و همین وضعیت دقیقا در ماخونیک نیز وجود دارد.

وی ادامه داد: با وجود این روستا وجود افسانه شهر کوتوله ها در کرمان قوت می گیرد و می توان این دو تمدن را با یکدیگر مقایسه کرد.

محمد مومنی، بخشدار شهداد نیز در گفتگو با مهر با اشاره به تاریخی بودن شهر شهداد گفت: شهر شهداد در واقع آخرین مرکز جمعیتی و یکی از مناطق امن کویر لوت است که دارای بناهای متعدد تاریخی و مواهب بی نظیر طبیعی است.

وی تصریح کرد: شهر کوتوله های شهداد یکی از بناهای تاریخی ثبت ملی است که اطراف آن حصارکشی شده است و بسیار مورد توجه جهانگردان قرار دارد.

مومنی افزود: تمدن بسیار کهن شهداد از نخستین تمدنهای ایران بوده است که مردمش در حاشیه کویر با سخت کوشی و تلاش زندگی می کردند و طبق کاوششهای صورت گرفته نخستین بیرق فلزی جهان نیز به تمدن شهداد نسبت داده می شود.

وی با تاکید بر حفظ بناهای و ابنیه تاریخی شهداد گفت: تمام تلاش ما برای حراست از این بناهاست  ضمن اینکه طی سالهای اخیر کویر نوردی در شهداد بسیار مورد توجه قرار گرفته است بطوریکه هر ماه شاهد حضور گردشگران خارجی و داخلی برای دیدن از کلوتهای شهداد هستیم.

وی با اشاره به وجود گرمترین نقطه زمین در شهداد افزود: جاذبه های بسیاری در منطقه وجود دارد که در صورت معرفی آنها و ایجاد زیر ساختها مناسب می توان صنعت گردشگری شهداد را گسترش داد.