پارک‌های ملی هر کشوری در رابطه با مراحل مختلف توسعه اقتصادی - اجتماعی نقش‌های مختلفی را بر عهده گرفته‌اند. به طور مثال، در برخی از کشورها مدیریت عمده سیستم‌های پارک ملی روی حمایت از حیات وحش و زیست‌گاه‌ها متمرکز است که باعث جذب گردشگر نیز می شود. در این مطلب، پارک های ملی ایران را معرفی کرده ایم که شاید دلتان بخواهد در تعطیلات نوروز از آنها دیدن کنید.

پارک ملی گلستان

پارک ملی گلستان با حدود 92 هزار هکتار مساحت در ‪ ۳۰‬ کیلومتری شرق شهر گالیکش از توابع شهرستان مینودشت و در ‪ ۱۱۵‬ کیلومتری غرب بجنورد به عنوان گلوگاه استان گلستان به شمار می‌رود.

پارک ملی گلستان در سال 1977 میلادی به عنوان ذخیره گاه زیست کره انتخاب شد و در شبکه ذخیره‌گاه‌های زیست کره جهان به دلیل شرایط و موقعیت خاص این گونه مناطق منحصر به فرد به شمار می‌آید. پارک ملی گلستان از قدیمی‌ترین پارک‌های ملی جهان به شمار می‌رود.
 

این جا مکانی است که زیبایی شاخ‌های مارال بسان زیبایی شاخسارهای درختان پرشکوهی است که شاید در هیچ جای دنیا نتوان مثل آنها را دید. کوچکترین و ظریف‌ترین گوزن ایران، شوکای خجول و گریزپا در این پارک جایی برای خود دارد.

همای پارک ملی گلستان همانند همای تخت جمشید، سنگی نیست. پرواز می‌کند و بچه می‌زاید. اینها همه از طراوت پارک ملی گلستان با ما سخن می‌گوید.
 

پارک ملی گلستان منطقه‌ای است که در آن یک هشتم گونه‌های گیاهی، یک سوم گونه‌های پرندگان و بیش از یک دوم پستانداران کشور را به تنهایی در خود جای داده است.

تنوع زیستی پارک ملی گلستان زیاد است. گونه‌های گیاهی این پارک شاخص‌های گونه‌‌های هیرکانی، ایرانی – تورانی،‌ مدیترانه‌ای، اروپا – سیبری و... را توأمان دارد.

کل، بز، قوچ اوریال، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گربه جنگلی، خوک وحشی، قشی از یک طرف و قرقی، عقاب طلایی، جغد، دارکوب و سینه‌سرخ از طرفی دیگر تنها تعدادی از شگفتی‌های این پارک به حساب می‌آیند.
 

پارک ملی گلستان از لحاظ منابع آبی هم بسیار غنی است و شامل رودخانه‌های دائمی،‌ نهرها و چشمه‌های فراوان می‌شود که چشم‌اندازهای متنوع پارک مدیون آنها هستند.

پارک ملی گلستان از نظر طبقه‌بندی اقلیمی، دارای 3 اقلیم متفاوت خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب است، به همین دلیل این پارک پوشش گیاهی متنوع از استپی خشک تا جنگل‌های انبوه دارد.

در این پارک زیبا آبشارهای زیبایی وجود دارد که مسافران در کنار آبشارها و رودخانه‌های آن به استراحت می‌پردازند.
 

علاوه بر آبشار زیبای آق سو، آبشار جنگل گلستان با ارتفاع ‪ ۷۰‬ متر و آبدهی ‪ ۳۰‬ لیتر در ثانیه، ‪ ۴۰‬ کیلومتری شهر گالیکش قرار دارد.

در این پارک رودخانه‌های متعددی جریان دارد که از مهمترین آنها می‌توان به رودخانه‌های مادرسو، زاو ، قرتو، چشمه‌های گلشن، گلستان، جانو، سردارخانه، دوشان، آق سو و کرکولی اشاره کرد.

پارک ملی دریاچه ارومیه

پارک ملی دریاچه ارومیه با مساحت ۴۶۴ هزار و ۵۶ کیلومتر در شمال غرب ایران و بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع شده است. این دریاچه، با مساحت ۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر، دارای ۱۲۰ جزیره بزرگ و کوچک است که این جزایر، به جز جزیره اسلامی در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی منطقه حفاظت شده اعلام شد و در سال های بعد به پارک ملی تبدیل شد.

پارک ملی دریاچه ارومیه، بعد از مرداب انزلی، زیباترین زیستگاه طبیعی جانوران در ایران است.
 

در این پارک انواع پوشش گیاهی و درختی همچون آویشن، جو وحشی، خوشک، دم اسبی، زنبق، شقایق، ‌‌شنگ، شیرخشت، علف شور، فرفیون، گندمیان، گوجه وحشی، ‌كاكوتی، مرغ علف گوسفندی و ... و انواع گونه های جانوری می توان به پلنگ ایرانی، قوچ، گوزن زرد ایرانی، موش صحرایی، میش ارمنی و پرندگانی همچون پلیکان، تنجه، فامینگو، کاکایی، مرغ آتش اشاره کرد.

پارک ملی لار - تهران

پارک ملی لار با حدود 2800 هکتار مساحت در دامنه غربی قله دماوند در استان‌های مازندران و تهران قرار دارد و نمونه‌ای شاخص از زیستگاه‌های کوهستانی به شمار می‌آید.

این پارک از دو اقلیم ارتفاعات فوقانی و مرطوب و سرد تشکیل شده‌است که بارش زیادی را به‌صورت برف ایجاد می‌کند و به دلیل آنکه دارای ویژگی‌های خاص و گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری است، تحت حفاظت قرار گرفته‌است. وجود ماهی قزل‌آلای خال قرمز که از نادرترین گونه‌های آبزی جهان می‌باشد اهمیت این مجموعه را دو چندان کرده‌است.
 

پوشش گیاهی منطقه از تیپ علفزار مشتمل بر گندمیان پایا و بوته زارها و پوشش‌های آلپی تشکیل شده و گیاهان دارویی صنعتی و غذایی دره لار نیز متنوع و دارای معروفیت و سابقه طولانی است که می‌توان از والک، گلپر، چای کوهی، گل گاوزبان، شیرین بیان، کاسنی، آویشن، پیازک، موسیر، باریجه و قارچ نام برد.

به علت موقعیت ویژه کوهستانی و آب منطقه در فصول مختلف سال پرندگان مهاجر و بومی چون کبک و کبک دری، باکلان، حواصیل سفید و خاکستری، انواع عقاب و از پستانداران می‌توان قوچ و میش البرز مرکزی، کل و بز، پلنگ، گرگ، خرس، گراز، شغال و روباه را نام برد که به علت زیستگاه‌های مناسب از رشد خوبی برخوردارند، برخی از خزندگان، دوزیستان و آبزیان پارک ملی لار نیز عبارت‌اند از افعی دماوند، افعی البرزی، یله‌مار، بزمجه، مارمولک، قورباغه و آبزی معروف منطقه نیز ماهی قزل‌آلای خال قرمز می‌باشد.

بخش کوهستانی پارک از تنوع گیاهی چندانی برخوردار نیست. پوشش گیاهی در بخش دامنه‌ای منطقه بیشتر از گونه‌های گون، زنبق وحشی، شقایق، زبان‌طلا، کاسنی، آویشن، باریجه، والک، استبرق، چای کوهی، انواع آلاله‌ها و گندمیان، موسیر و سریش تشکیل شده است. ارس، تنها گونه درختی این پارک است.

159 گونه جانوری در این پارک شناسایی شده‌اند که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: بز، پازن، قوچ و میش، پلنگ، سیاه گوش، خرس قهوه‌ای، گرگ، عقاب‌طلایی و کرکس.

پارک ملی کلاه قاضی

پارک ملی کلاه قاضی، با مساحتی حدود ۴۷ هزار و ۴۰ هکتار در ۳۶ کیلومتری شهر اصفهان واقع شده است. این پارک از دو رشته کوه موازی و دشت وسیع با دره های صخره ای عمیق تشکیل شده است. پارک ملی کلاه قاضی، به دلیل دارا بودن گونه های متعدد گیاهی و حیات وحش و نیز به منظور جلوگیری از نابودی تنوع زیستی، منابع ژنتیکی و تعادل طبیعی ناشی از ناهنجاری های به وجود آمده از صنایع و توسعه شهرنشینی و جمعیتی، در سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت درآمد و در سال ۱۳۷۴، بر اساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با عنوان پارک ملی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
 

پوشش گیاهی و درختی: آویشن، اسپند، درمنه، ریواس، چوبک، خارشتر، خاکشیر، شقایق وحشی، شنگ، کل جالیز، قدومه، کاسنی سمی، گل گندم، گل گاوزبان، لاله وحشی، همیشه بهار، درخت انجیر، بادام کوهی، بنه.

گونه جانور: آهو، آگاما، بز وحشی، بزمچه بیابانی، تشی، پلنگ ایرانی، روباه، خرگوش، شغال، قوچ و میش، کل، کفتار، گرگ، لاک پشت مهمیزدار، مارافعی، موش.

گونه پرندگان: باقرقره، پرستو، تیهو، چکچک، سارگپه، شاهین، عقاب طلایی، کبک، کمرکلی، کبوترچاهی.
 
پارک ملی قمیشلو

پارک ملی قمیشلو، با مساحت ۸۶ هزار و ۶۸۵ هکتار، در ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان واقع شده است. قمیشلو که به معنای نیزار است در گذشته از آب و هوای مرطوب با نیزارهای فراوان برخوردار بود، اما امروزه این منطقه ای به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و زمستان سرد به شکل: زیستگاه کوهستانی و برفگیر، تپه ماهوری و زیستگاه دشتی و استپی تبدیل شده است.

پارک ملی قمیشلو، علاوه بر این که دارای حیات وحش گیاهی و جانوری با ارزشی است، به دلیل وجود قلعه ها و بناهای تاریخی مربوط به دوره قاجار از اهمیت تاریخی نیز برخوردار است. این منطقه در زمان فرمانروای ضل السلطان، پسر ناصرالدین شا، به عنوان شکارگاه وی درآید. ولی باگذشت زمان، در سال ۱۳۸۶ با الحاق مناطق کرالیاس، کهوکولاسمیان به منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع، پناهگاه حیات وحش قمیشلو به پارک ملی تبدیل شد.
 

از گونه ها جانوری این پارک باید به آهو، آگاما، بز، تشی، خارپشت ایرانی، جبریل یا موش صحرایی، خرگوش، خوک، سنجابک درختی، روباه، شغال، قورباغه مردابی، قوچ و میش،‌ گراز، گرگ، گورکن راه راه، کاراکال، کفتار، کل، مار، مارمولک، لاک پشت، وزغ سبز، یوز آسیایی و هامستر خاکستری و پرندگانی همچون بلدرچین، بالابان، تیهو، دال، دلیجه، زنبور خورک، جغد کوچک، خفاش بال بلند، خفاش بال سفید، خفاش لب کوتاه، خفاش گوش بلند، سارگپه بلند، سبزقبا، عقاب صحرایی، عقاب طلایی، قرقی، قمری، فاخته، کبک، کبوتر چاهی، کرکس سیاه، هما، هدهد و هوبره اشاره کرد.
 
پارک ملی کویر - سمنان

پارک ملی کویر در حدود 50 کیلومتری جنوب شرقی تهران و در استان سمنان قرار دارد. این پارک در واقع نمایشگاهی طبیعی از وحوش کمیاب بیابانی و کویری از جمله: کل و بز، قوچ و میش وحشی، گربه شنی، جبیر، یوزپلنگ ایرانی و جوامع گیاهی متنوع است.

پارک ملی کویر شبه جزیره‌ای است که بین دریاچه نمک، کویر ریگ، کویر مرکزی و کویر گرمسار محصور شده و نمونه بارزی از بیابان‌ها و استپ‌های کم آب ایران به شمار می‌آید.

این منطقه در سطح کره زمین یکی از چند نقاطی است که به عنوان ذخیره‌گاه کره زمین باید مورد حفاظت قرار گیرد. پارک ملی کویر دارای اقلیم خشک و بیابانی است و بیشتر بارندگی آن در ماه‌های آبان تا اردیبهشت ماه صورت می‌گیرد. متوسط میزان سالیانه باران در منطقه ۱۵۰ میلی متر است.
 

پارک ملی کویر، تنها پارک ملی در ایران است که به گفته سازمان محیط زیست در آن هیچگونه سکونتگاه انسانی، معدنی و پروانه چرای دام وجود ندارد.

از حیوانات موجود در منطقه می‌توان به جبیر، غزال ایرانی، انواع عقاب، جرد، انواع مار، انواع شاهین، عقاب طلایی، لاشخور، گربه شنی، کبک، تیهو، فلامینگو، آنقوت، سمور سنگی، جوجه تیغی و روباه شنی اشاره کرد.

همچنین از آبشخورهای این منطقه می‌توان به چشمه سفیدآب در نزدیکی محیط بانی سفید آب، چشمه آبشار نمکی در نزدیکی ملک آباد و چشمه سیاه کوه در نزدیکی محیط بانی سیاه کوه اشاره کرد.

پوشش گیاهی پارک ملی کویر عبارت است از: درمنه،‌ شیرخشت،‌ گون،‌ گرگ تیغ، ‌خنجک،‌ افدرا،‌ اشنان، قیچ،‌ اسفند،‌ تاغ،‌ پرند، ‌جارو،‌ خارشتر،‌ اسکنبیل، انواع گرامینه، نی، ‌سازو، ‌علف شور، ‌گز،‌ جگن، ‌آتریپلکس.