بیماران سرطانی و اطرافیان آنها باید از یک رژیم غذایی برای بیماران سرطانی مطلع باشند زیرا این افراد با انجام هر دوره شیمی درمانی دچار تغییرات در سیستم بدن می‌شوند.

باید باور داشت که تغذیه و رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش عوارض شیمی درمانی کمک کند.بسیاری از پزشکان و آنکولوژیست‌ها معمولا بیمارانشان را به متخصص تغذیه ارجاع نمی‌دهند، در حالی که در ابتدای شیمی درمانی این موضوع بسیار مهم است.

اولین سوالی که یک بیمار مبتلا به سرطان و به خصوص سرطان سینه از ما می‌پرسد این است که چه غذایی در طول شیمی درمانی نباید بخوریم، چرا نباید بخوریم و چه غذایی را اگر بخوریم برایم مفید است. بیماران وقتی وارد روند شیمی درمانی می‌شوند سایدیفکت های شیمی درمانی بالطبع برای آنها پیش می‌آید و می‌تواند باعث سوالات بیشتر بیماران در این زمینه شود.

کسی که شیمی درمانی را آغاز می‌کند اولین نکته‌ای که درباره آن وجود دارد این است که گلبول‌های سفید تغییراتی می‌کند. یکی از سوالاتی که خیلی از بیماران از ما می پرسند این است که آیا رژیم غذایی‌ای وجود دارد که بتواند گلبول سفید را با آن کنترل کند. آیا ماده غذایی‌ وجود دارد که بتواند مثلا پلاکت‌های خون او را تحت تاثیر قرار دهد.

تحقیقاتی که در این باره انجام شده نشان می‌دهد با تغییر رژیم غذایی چندان نمی‌توان تاثیری در فعالیت گلبول‌ها در این افراد داشت اما درباره پروتئین‌ها می‌توان کارهایی انجام داد که تا حدودی می‌تواند در بحث سلول سازی تغییراتی ایجاد کند. یکی از مسائل مهمی که در اولین جلسات شیمی درمانی باید به بیماران آموزش دهیم این است که بهداشت مواد غذایی دریافتی را باید بسیار رعایت کنند.

بسیاری از بیماران از ما می‌پرسند آیا می‌توانم از سبزی استفاده کنم. آیا می‌توانم شیر فله ای و یا تخم مرغ بخورم. توصیه بر این است که حتی الامکان محصولاتی مانند سبزیجات که خام است کاملا شست‌و‌شو و گند زدایی کنند تا مشکلی از لحاظ بهداشت نداشته باشد. به طور کلی مواد غذایی مانند گوشت‌هایی که حالت چرخ کرده دارد و در رستوران‌ها سرو می‌شود برای این افراد توصیه نمی‌شود .

در شیمی درمانی‌هایی که گلبول سفید بیمار زیر 500 است خوردن سبزیجات خام ممنوع است. مهم‌ترین نکته این است که سبزی‌ها به طور کامل شسته شود. البته باید گلبول سفید بیمار را بررسی کرد اگر میزان آن زیر 500 باشد مصرف میوه‌های خام را هم محدود می‌کنیم زیرا هورمون‌ها و آفت کش‌هایی که در برخی میوه‌ها استفاده می‌شود می‌تواند باعث تشدید اختلال در گلبول سفید بیمار شود.

میزان پروبیوتیک در بیماران سرطانی جزو مباحث بسیار مهم است. پروبیوتیک در زبان یونانی به معنای «مفید برای حیات» است. بیماری که در حال شیمی درمانی است بالطبع وقتی سلول های سالم بدنش را از دست می‌دهد جمعیت باکتری‌های روده‌اش دستخوش تغییراتی می‌شود و آن باکتری‌هایی که ما به آنها پروبیوتیک می‌گوییم را از دست می‌دهد.

از دست دادن پروبیوتیک می‌تواند زمینه ساز «التهاب» و «ترشحات التهابی» در بدن باشد و در عوارضی مانند تهوع و بسیاری از عوارض گوارشی دیگر در بیمار موثر واقع شود. توصیه‌های که ما به بیمار در طول شیمی درمانی می‌کنیم این است که ترجیحا از محصولات پروبیوتیکی در رژیم غذایی خود استفاده کنند.

حتی نتایج برخی مطالعات نشان داده است که مکمل های پروبیوتیک در این افراد می‌تواند استفاده شود. متاسفانه محصولات پروبیوتیک در ایران چندان تنوع ندارد فقط لبنیات پروبیوتیک در بازار غذایی ایران وجود دارد. ضمن اینکه جمعیت باکتری این غذاها هم در مقایسه با استاندارد جهانی بسیار کم است. اما باز هم مصرف آن بهتر از مصرف نکردنش است.

توصیه بسیار زیاد میشود که در طول شیمی درمانی تغدیه از ابتدا نقش بسیار مهمی دارد. در بیماران سرطان سینه ترکیباتی که در میوه ها و سبزی ها وجود دارد در بهبود و عدم تشدید بیماری می تواند موثر واقع شود. ترکیباتی که در زردچوبه وجود دارد می تواند به این افراد بسیار کمک کند، چرا که نقش آنتی اکسیدانی دارد .

هر آنچه که خداوند به رنگ‌های قرمز بنفش و نارنجی آفریده است باید در رژیم غذایی این بیماران استفاده شود. مثلا بیماران می‌توانند از انگور استفاده کند و اگر این میوه در دسترس نبود می‌تواند کشمش را جایگزین کند.

توصیه‌ای که ما به بیماران مبتلا به سرطان سینه می‌کنیم این است که تا حدامکان از ترکیبات کافئینه استفاده نکنند. اما اگر تمایل به مصرف چای را دارند حتما از چای سبز استفاده کنند. به لحاظ اینکه ترکیبات آنتی اکسیدان در آن وجود دارد. یا اگر چای میل می‌کنید کم رنگ باشد. این موضوع ثابت شده که کافئین می‌تواند زمینه‌ای برای رشد سلول‌های سرطانی در بیماران سرطانی باشد. البته برخی مطالعات چنین موضوعی را رد کرده‌اند، اما به طور کلی خیالمان آسوده‌تر است که این موضوع را به بیمارمان آموزش دهیم که تا حد امکان از ترکیبات کافئینه در رژیم غذایی خود استفاده نکنند.

مصرف گریپ فروت در بیمارن سرطانی ممنوع است

مساله مهمی که برخی از بیماران از ما می‌پرسند این است که مثلا شنیده‌ایم گریپ فروت می‌تواند اثر دوز داروهای ما را بیشتر کند. در حالی که ما مصرف این میوه را در بیمارانی که شیمی درمانی می‌کنند کلا حذف می کنیم. این میوه می‌تواند بر آنزیم‌ها اثر بگذارد و باعث تغییرات ژنتیک در داروها شود.

در طول شیمی درمانی ممکن است افراد دچار افزایش وزن شود. به خصوص بیمارانی که به دلیل تهوع وعده های غذایی شان را زیاد می کنند و درعین حال در هر وعده میزان کمی غذا می خورند و می گویند حال بهتری دارند ممکن است دچار این حالت شوند . مصرف غذاهای چرب و نشاسته ای و غذاهایی که نمکشان زیاداست باید محدود شود . زیرا این بیماران در حال استفاده از «دگزامتازون» و «کورتون» در طول درمان هستند.

باید در نظر داشت در بیمارانی که جواب پاتولوژی هورمون شان مثبت شده است، یکسری از مواد غذایی باید منع شود. زیرا در برخی مواد غذایی فیتواستروژن وجود دارد. درست است که فیتواستروژن‌ها یک هزارم استروژن جنسی قدرت دارند اما همان مقدار هم در این بیمارن مهم است. در راس تمام فیتواستروژن‌هایی که می شناسیم محصولات سویا قرار دارند.

تمامی محصولات سویا اعم از سس سویا، کنجاله سویا و لوبیا سویا حذف می‌شوند. نتایج مطالعه‌ای نشان می‌دهد برخی از بیماران به لحاظ نفخی که دارند از مکمل های شیرین بیان استفاده می‌کنند، مکمل‌هایی که در داروخانه ها هم به طور آزاد فروخته می‌شود. شیرین بیان منبع بسیار غنی از استروژن است که باید از رژیم غذایی این افراد حذف شود و اجازه نداریم آن را به این افراد توصیه کنیم.

این بیماران باید برخی مواد غذایی را در رژیم غذایی خود کم و یا حذف کنند. کنجد از جمله محصولاتی است که فیتواستروژن دارد. شنبلیبه، تا حدودی عدس و به طور کلی سبوس گندم و نعناع باید محدود شود.

برخی از ترکیبات مواد غذایی است فیتواستروژن ندارد که در راس آنها انگور و مرکبات قرار دارد. و می توانیم در فصل‌های میوه‌ها انجیر و طالبی را به بیماران توصیه کنیم.

برای بیماران سرطانی میوه بهتر از آبمیوه است

مساله مهمی که وجود دارد این است که در شیمی درمانی‌ها باید به قند بیمار توجه کنیم. اکثر بیمارانی که شیمی درمانی می کنند به لحاظ استرسی که به آنها وارد می‌شود گلیکوژن کبدشان افزایش پیدا می‌کند. ضمن اینکه دارو هایی برای کاهش تهوع بیمار استفاده می‌شود باعث افزایش گلوکز بیمار می شود. بنابراین توصیه می‌شود در رژیم غذایی بیمار مصرف مواد غذایی مانند بیسکویت‌ها شکر، تافی، سوهان و گز و حتی مصرف آبمیوه هم باید کمتر باشد. اغلب موارد می گوییم میوه را مصرف کنند بهتر از آب میوه است .

حتما باید در رژیم غذایی بیماران باید از فلفل دلمه ای، چای سبز و خانواده کلم و به ویژه بروکلی و زردچوبه استفاده شود.

بیمارانی که داروی «تاموکسی فن» می گیرند دچار از دست رفتن پروتئین‌های بدنشان می شوند که این مساله بسیار مهمی است. در رژیم‌های غذایی این افراد از پروتئین‌ها باید استفاده کرد. البته پروتئین‌های حیوانی به لحاظ ساختار اسید آمینه‌ای که دارند خون را اسیدی می‌کنند و استخوان برای اینکه خون را تنظیم کند کلسیم خارج می‌کند و در خون می‌فرستد. بنابراین در رژیم‌های غذایی بیمارانی که «تاموکسی فن» استفاده می کنند و ما به طور کلی نگران استخوان‌هایشان هستیم بهتر است از پروتئین‌های گیاهی به چای پروتئین‌های حیوانی استفاده شود.

آیا مصرف نوشابه و فست‌فود در بیماران سرطانی مضر است؟

گاهی برخی بیماران در طول شیمی درمانی می‌پرسند ما هوس کرده‌ایم نوشابه و یا فست فود بخوریم. آیا اتفاقی می افتد. باید به این بیماران گفت هیچ اتفاقی نمی‌افتد عملا بیماری که شش یا هفت ماه است شیمی درمانی می‌کند، دلش می خواهد از زندگی‌اش لذتی هم ببرد. آنچه که مهم است این است که مصرف یک یا دوبار در طول درمان ایرادی ندارد. اما به طور کلی به این بیماران باید آموزش داد که این مواد غذایی به لحاظ دارا بودن نمک که تشدید «ادم» می‌کند و چربی‌ها و کالری بالایی که دارد بهتر است محدود شود.

بیماران از چغندر، لبو و هویج در رژیم غذایی‌شان استفاده کنند و نوشیدنیهایی که شکر و قندهای مصنوعی دارند باید محدود شوند و آموزش دهیم برخی نوشیدنی‌های صنعتی را از رژیم غذایی‌شان حذف کنند و از میوه و آبمیوه طبیعی استفاده شود.

افرادی که شیمی درمانی می‌کنند عوارض مختلفی مانند تهوع، استفراغ و یبوست و حتی اسهال و مشکلات خواب و پوستی که رایج است دارند که برای هریک از این‌ها می‌توان توصیه‌هایی داشت.

ماکارونی بهترین غذایی است که باید شب قبل از شیمی درمانی استفاده شود

با توجه به اینکه برخی بیماران می‌پرسند قبل از شیمی درمانی چه چیزی را بخورند : توصیه‌ای که به این بیماران داریم این است که از نشاسته‌هایی که دیر هضم‌تر است استفاده کنند. همانطور که فوتبالیست‌ها قبل از هر بازی‌ای ماکارونی می‌خورند، زیرا دیر هضم است.

بیماری که شیمی درمانی می‌کند بعد از تزریق حال و اوضاع خوبی برای غذا خوردن ندارد. بنابرین بهتر است شب قبل و یا وعده قبلش از نشاسته‌های دیر هضم استفاده کنند. ماکارونی بهترین وعده غذایی است که شب قبل از شیمی درمانی به بیمار توصیه می‌کنیم از آن استفاده کند. ساختار وعده غذایی‌ای که قبل از شیمی درمانی استفاده می‌کند باید شبیه یک صبحانه کامل باشد. کربوهیدرات پیچیده داشته باشد. نان لواش و تافتون باید از رژیم غذایی حذف شوند. زیرا آنها به شدت قند و انسولین را بالا می‌برند و یکباره قند پایین می‌آید و باعث به هم ریختگی اوضاع بیمار می‌شود.

نان‌های سفید باید از رژیم غذایی حذف شوند. از تخم مرغ می توانیم در رژیم غذایی استفاده کرد. اگر در رژیم غذایی از تخم مرغ استفاده می‌شود باید حتما به طور کامل پخته باشد. ما از تخم مرغ عسلی و یا نیم پز نباید در رژیم غذایی این بیماران استفاده کنیم. زیرا آلودگی هایی دارد که ممکن است باعث اسهال در این بیماران شود. به طور کلی این وعده غذایی نباید حالت چرب و سرخ کردنی داشته باشد زیرا باعث سنگین شدن معده‌اش می‌شود.

غذاهایی که بیماران پس از تزریق به آن بی‌میل می‌شوند

یک سری از مواد غذایی وجود دارد که در 72 ساعت بعد از تزریق بیمار به آنها بی میل است. تنفر از گوشت قرمز بسیار در این بیماران رایج است. اصرار نکنید که پروتئین بدنشان از گوشت قرمز باشد. مواد غذایی چرب و سرخ کردنی حذف شود.

در سه روز اول مواد غذایی ای که ادویه دارند حالشان را بدتر می کند. مواد غذایی که بوهای تند مانند سیر و پیاز داغ دارند به ویژه در سه روز اول باید حذف شود چون می‌تواند تهوع و استفراغ را حذف کنند. ماست، حبوبات و غلات می تواند مفید باشد. این افراد تمایل زیادی به خوردن پوره جات می‌توانند داشته باشند. در سه روز اول اصرار نداریم بیمار غذای جامد بخورد زیرا نمی‌تواند از آنها استفاده کند.

آب هر چه خنک‌تر باشد برای بیماران سرطانی بهتر است

هر چقدر بیمار توانست آب بخورد بهتر است. البته درجه حرارت داغ و یا گرم تهوع را تشدید می‌کند. آب هر چقدر خنک‌تر و به شکل یخ در بهشت باشد برای بیمار بهتر و قابل تحمل‌تر است و تهوع را کم می‌کند. با در نظر گرفتن اقتصاد بیمار، می توانیم به او آب هویج، شیر عسل، شیر انبه میلک شیک‌ها را توصیه کنیم. زیرا بی‌اشتهایی آنها را رفع می‌کند. مصرف ژله به لحاظ پروتئین هایی که دارد به ویژه اگر میوه به آن اضافه کنیم می‌تواند به دریافت پروتئین‌ها کمک کند.

یکی از راه‌های افزایش پروتئین استفاده از شیر خشک در رژیم غذایی بیماران است. در طول روز می‌توان سه تا چهار قاشق شیرخشک در رژیم غذایی بیمار در نظر گرفت.

روزانه یک تا دو عدد سفیده تخم مرغ برای بیماران سرطانی مفید است

مصرف سفیده تخم مرغ بالطبع می‌تواند در این بیماران مفید واقع شود. حتما روزانه یک تا دو عدد سفیده تخم مرغ را در رژیم غذایی این بیماران لحاظ می‌کنیم. بهتر است به جای گوشت قرمز از گوشت سفید در رژیم غذایی این بیماران استفاده شود. زیرا اسیدهای اشباع چربی که در گوشت قرمز وجود دارد عامل کارسینوژن به خصوص در سرطان پستان محسوب می‌شود.

بسیاری از پزشکان می‌گویند گوشت قرمز زیاد مصرف کنند در حالی که باید گفت گوشت قرمز حداکثر 60 تا 90 گرم در روز یعنی به اندازه سه تکه گوشت خورشتی استفاده شود، بقیه نیاز بدن باید از طریق گوشت مرغ تامین شود. اگر بیمار توانست تحمل کند از رژیم غذایی ماهی هم در رژیم غذایی‌اش استفاده می‌کنیم. توصیه می‌کنیم بیمار حتما یه پیاله عدسی یا لوبیا در کنار غذایی که می‌خورد استفاده کند.

نمی‌گوییم هر روز عدس بخورد بلکه این مواد را در وعده‌های غذایی خود توزیع کند. ضمن اینکه نباید غافل شد که لبنیات پر از پروتئین هستند. حتما سه واحد ماست و یا شیر را باید در رژیم غذایی لحاظ کنیم. در سه روز اول نباید به بیمار تاکید کرد که زیاد گوشت بخورد. هر چه دلش خواست بخورد چون اگر بیمار در سه روز اول پروتئین زیاده بخورد حتما دچار حالت استفراغ می‌شود. باید پروتئین را تقسیم بندی کرد.

در ایران کمبود لاکتوز حدود 10 برابر کشورهای اروپایی است

در ایران کمبود لاکتوز حدود 10 برابر کشورهای اروپایی است. بنابراین نمی‌توان به بیماران چندان شیر توصیه کرد اما بقیه لبنیات اشکالی ندارد . ما در سیستم تغذیه در نظر می گیریم که اگر بیماری در برنامه غذایی خود شیر نداشته است ما به او توصیه هایی داریم. مثلا می گوییم امروز که به خانه رفتی یک قاشق غذاخوری شیر بخور، روز بعد آن را دو قاشق و روزهای بعد نصف استکان شیر بخور. روزهای بعد دو سوم استکان شیر بخور و آرام آرام لاکتوز معده اش را بالا می‌بریم. نمی توان بیمار را از خوردن شیر منع کرد. مصرف لبنیات در فنلاند 9 تا 10 واحد روزانه هاست، اما در کشور ما شاید کمتر از یک واحد روزانه شیر استفاده می شود. البته بیشتر از 5 واحد در روز نمی‌توان لبنیات استفاده کرد. زیرا آهن بدنش کم می‌شود.

در مورد تهوع توصیه تغذیه ای به بیماران این است که مواد غذایی ای که استفاده می‌شود چرب و سرخ کردنی نباشد. استفاده از پوره سیب زمینی و نان‌های سبوس دار در این بیماران بسیار مفید است. بهتر از قبل از خواب میان وعده مختصری که حاوی نان سوخاری و یا نشاسته است استفاده کنند که برایشان بسیار مفید است.

به جای سه وعده غذای پر حجم شش وعده غذای کم حجم استفاده کند. عملا غذایی که می خورند خنک باشد مثلا پلو خورشت که داغ است، حالشان را بدتر می کند. نوشیدنی‌های داغ هم حالشان را بدتر می‌کند. اگر زمانی که آب پرتغال می‌خورد در زمانی که حالت تهوع دارد با یک لیوان آب آن را رقیق کند. هر چه نوشیدنی شیرین تر باشد عملا می تواند تهوع را تشدید کند.

بوییدن لیموترش موجب بهبود تهوع می‌‌شود

مثلا مهم بوییدن پوست لیمو ترش مرکز تهوع را آرام می‌کند. از آبنبات هایی با طعم نعناع و یا ترش می توانند استفاده کنند زیرا تهوعشان را کم می‌کند. مکیدن یخ جز مواردی است که ما به آنها توصیه می کنیم انجام دهند.

به آنهایی که دچار زخم‌های دهانی می‌شوند توصیه می‌کنیم از مصرف ترشیجات شامل رب گوجه فرنگی، انواع مرکبات نوشیدنی های گازدار باید صرف نظر کنند. این موضوع به شدت زخم‌های دهانی شان را تشدید می کند. با نی آب بخوردند. خوردن آب در مقادیر بالا می تواند زخم های دهانی شان را تشدید کند. بستنی و چیزهای یخ حتما در رژیم غذایی شان لحاظ کنید. هر چقدر فضای دهان خنک تر شود روند بهبود بهتر می‌شود. از مواد غذایی ای که مانند نان های سوخاری و یا ادویه جات، حالت خشک و شکننده دارند در رژیم غذایی شان استفاده نشود.

پیاز و لیموترش به درک شوری و ترشی غذا در بیماران سرطانی کمک می‌کند

مساله دیگر این است که تغییرات چشایی در دهان آنها اتفاق می افتد و طعم شوری و ترشی را خوب احساس نمی‌کنند. به آنها توصیه می‌کنیم که در مواد غذایی‌شان از پیاز و یا لیمو ترش استفاده کنند. غذایی که استفاده می‌کنند سرد یا هم دمای محیط باشد، اگر زخم های دهانی ندارند از مرکبات استفاده کنند.

از سس‌های کچاپ، خردل و انواع خردل‌ها در رژیم غذایی‌شان استفاده کنیم. خیلی به آنها کمک می کند. این مواد طعم غذاهایشان را می‌تواند بهتر کند. بیماران باید به جای مصرف شکر از خرما، کشمش و میوه های خشک در رژیم غذایی شان استفاده کنند. مصرف نمک باید کم شود. کنسروها و به ویژه تن ماهی به دلیل آلوده بودن به جیوه باید ار رژیم غذایی این بیماران حذف شود .

این بیماران اگر خشکی دهان دارند باید همیشه بطری آب همراهشان باشد و مرتب آب بخورند. حتما از آدامس های حاوی قند گزیرتور استفاده کنند. از هویج، کرفس، لیمو و سایر مرکبات استفاده کنند. که بسیار به آنها کمک می‌کند.

در مورد بیماری یبوست هم اولین مساله این است همین طور که نشسته با انگشت شست، شکمش را به سمت پایین ماساژ دهد. مواد غذایی ای که فیبر بالا دارند را در رژیم غذایی شان استفاده کنند. حتما به آنها بگوییم روزی سه عدد آلو خیس شده در رژیم غذایی خود قرار دهند. روزی 5 تا 6 عدد زیتون بخوردند و حتما روغن زیتون را در رژیم غذاییش بگنجانند که می تواند مفید باشد. از عناب استفاده کنند که در درمان یبوست می تواند مفید باشد.

خوردن نعناع و شوید در ماست مفید است. آب فراوان استفاده کنند. باید در نظر داشت اگر بیمار میوه و سبزی خورد اما آب نخورد باعث یبوست می شود. ضمن اینکه اگر بیماردچار اسهال شد نباید به او مواد فیبردار و یا غذای چرب و سرخ کردنی داد. از غذاهایی استفاده کند که پتاسیم بالایی دارد. مانند موز، سیب زمینی قارچ و مرکبات که مشکلی برایشان ایجاد نشود.