در ناحیه دهان و حلق انسان غدد لنفاوی زیادی وجود دارد. این غدد در چند نقطه تجمع کرده‌اند که برجسته‌تر از دیگر نواحی به‌نظر می‌رسد. یکی از این برجستگی‌ها لوزه سوم (آدنوئید) نام دارد که در ناحیه حلق-بینی یا پشت بینی قرار دارد. اگر به هر دلیلی لوزه سوم، افزایش حجم بیش از حد پیدا کند، مشکلاتی برای کودک به‌وجود می‌آید که نیازمند مداخلات پزشکی است.

در بافت لوزه سوم، سلول‌های سیستم ایمنی وجود دارد که وظیفه‌شان مقاومت در برابر میکروب‌ها و واکنش به التهاب‌هاست و گاهی این واکنش به شکل افزایش حجم لوزه سوم است.

معمولا افزایش حجم لوزه سوم شکل آناتومیک حلق را تغییر می‌دهد و در مسیر هوایی تنگی ایجاد می‌کند. این تغییر می‌تواند عاملی برای تشدید عفونت یا بروز مشکلات بعدی باشد.
 
همچنین افزایش حجم لوزه سوم اثر فشاری بر جریان لنفاوی دارد و تخلیه لنفاوی از سینوس‌ها و بینی را دچار مشکل می‌کند و باعث بروز عفونت‌های مکرر سینوس‌ها و التهاب بینی می‌شود.

بزرگی لوزه سوم حتی روی شیپور استاش (لوله‌ای در گوش میانی که هوا را از حلق به گوش میانی منتقل می‌کند) هم اثر می‌گذارد، دهانه خروجی آن را می‌بندد و باعث التهاب‌ گوش میانی می‌شود.

به دلیل آنکه شیپور استاش در کودکان کوتاه‌تر از بزرگسالان و افقی است، بسته شدن آن عوارض شدیدی به‌وجود می‌آورد. تغییرات ساختاری به‌وجود آمده عوارض کوتاه‌مدت و درازمدتی ایجاد می‌کنند که کیفیت زندگی کودک را پایین می‌آورد.

عوارض بلندمدت لوزه سوم

یکی از مشکلاتی که در آینده برای این کودکان (که درمان به موقع حجیم‌شدگی لوزه سوم را دریافت نکرده‌اند) ایجاد می‌شود، فشارخون اولیه است. وقتی تنفس هنگام خواب کافی نیست و بافت‌های بدن کمبود اکسیژن دارند، قلب برای جبران، خون بیشتری را پمپاژ می‌کند.

این عمل باعث افزایش فشار در قوس آئورت قلب می‌شود که نهایتا به افزایش فشار خون منتهی خواهد شد. شب‌ادراری در کودکان واکنشی به این اختلال است.

عوارض کوتاه‌مدت لوزه سوم

بعضی از این عوارض خیلی زود آشکار می‎شوند؛ اولین تغییر، اختلال در خواب به علت انسداد بینی و کمبود اکسیژن است که باعث می‌شود کودک از راه دهان تنفس کند.

زیر چشمان اغلب این کودکان پف‌آلود است. بی‌خوابی‌ها و تقلای شبانه و خرخر، باعث خستگی و چرت زدن در طول روز و بی‌اشتهایی و نداشتن رشد کافی کودک خواهد شد.

آبریزش از دهان در برخی از آنها، شب ادراری، التهاب گوش و التهاب سینوس، از دیگر علامت‌های شاخص بزرگی لوزه سوم هستند.

تشخیص بیماری

با گرفتن شرح حال و معاینه و عکس جانبی از گردن بیمار، می‌توان به بزرگی لوزه سوم پی برد.

جراحی لوزه سوم

برای همه بیماران دچار لوزه سوم بزرگ، الزاما جراحی لازم نیست مگر اینکه پزشک به این نتیجه برسد که لوزه سوم باید برداشته شود. در این صورت اگر در انجام جراحی تعلل شود، تبعات آن در آینده با بیمار خواهد ماند که معمولا جبران‌ناپذیر است یا راه‌های درمانی بسیار پرهزینه‌ای دارند.

زمان مناسب جراحی وقتی است که کودک 10 هفته از عمرش سپری شده و 10 کیلوگرم وزن دارد و هموگلوبین خونش 10 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

برداشتن لوزه سوم ممکن است با جراحی‌های دیگری توام شود. وقتی کودک مدام دچار التهاب گوش هم باشد، در همان حین که لوزه سوم برداشته می‌شود، لوله‌ای در گوش تعبیه می‌کنند که ترشحات داخل آن تخلیه شود.

این جراحی با بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. جراحی پایه در گوش، گلو و بینی است و زمان زیادی طول نمی‌کشد و بعد از عمل هم بیمار خیلی زود به وضعیت طبیعی برمی‌گردد و می‌تواند مایعات و غذای نرم مصرف کند.

احتمال عود

در افرادی که دچار حساسیت‌های طولانی‌مدت یا سینوزیت مزمن هستند، احتمال عود لوزه سوم وجود دارد.

البته تعداد این بیماران بسیار کم است و بعد از جراحی هم باید تحت نظر متخصص ایمونولوژی قرار گیرند.

دکتر محمدرضا شریفیان، متخصص گوش، حلق و بینی گفت:

«یکی از علل عمده التهاب لوزه سوم، سرماخوردگی مکرر است.

لوزه سوم جزو تشکیلات لنفاوی حلق است که وظیفه دفاع از بدن در مقابل تهاجم میکروب‌ها و قارچ‌ها را بر عهده دارد.

لوزه سوم در پشت زبان کوچک قرار دارد و با معاینه مستقیم قابل مشاهده نیست.

التهاب لوزه سوم در سنین دو تا سه سالگی رخ می‌دهد و همچنین در سنین پنج سالگی نیز به اوج خود می‌رسد و پس از آن در افراد بالغ به طورکلی محو می‌شود.

بزرگی بیش از حد لوزه سوم در کودکان بر اثر آلرژی، عفونت‌های حلق و دستگاه تنفسی است.

در صورت شدید بودن التهاب لوزه سوم، کودک در حین خواب خرخر می‌کند و همچنین از طریق دهان تنفس می‌کند.

ترشحات چرکی بینی و حلق، بی‌اشتهایی و عدم رشد، از جمله علائم بروز سینوزیت است که تشخیص اولیه آن توسط متخصصین اطفال، گوش، حلق و بینی یا پزشک عمومی صورت می‌گیرد.

لوزه سوم در صورت بروز عوارض باید برداشته شود و فقدان آن به دلیل نقش دفاعی کمرنگی که ایفا می‌کند مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌کند.

در صورتی که درمان طبی، استفاده از آنتی بیوتیک و داروی ضد حساسیت در درمان التهاب لوزه سوم مفید نبود، برای بهبود مشکل انجام عمل جراحی توصیه می‌شود.

والدین باید علائم تنفسی کودک را در حین خواب جدی بگیرند، زیرا این عارضه ممکن است منجر به تغییر در صورت، فک و دندان‌های کودک شود.»