همه ما از مضرات و کشنده بودن سیگار آگاه هستیم، اما آن چه کمتر در این ارتباط شناخته شده این است که در مقایسه با مردان، زنان سریع‌تر به سیگار اعتیاد پیدا می‌کنند و ترک کردن برای آن‌ها دشوارتر است. همچنین علائم ترک بدتری را تجربه خواهند کرد.

چرا زنان در ترک سیگار در مقایسه با مردان با مشکلات بیشتری روبرو هستند؟ با توجه به مطالعات اخیر ممکن است دلیل این تفاوت، زمانی باشد که زنان اقدام به پروسه ترک سیگار می‌کنند.مطالعات نشان داده است در زمان‌های خاصی از ماه به دلیل چرخه قاعدگی و نوسانات هورمونی که به همراه دارد از نظر فیزیولوژیکی فرایند ترک سخت‌تر است. و این بدان معناست که زنان درگیر یک نبرد بیولوژیکی می‌شوند که مردان آن را تجربه نمی‌کنند. اما نکته و خبر مثبت این است که زنان هم می‌توانند با هدف قراردادن بازه خاصی در طول چرخه قاعدگی که در آن زمان کارها را بهتر و آسان‌تر انجام می‌دهند و یا حتی استفاده از قرص‌های ضدبارداری، برای شکستن عادت‌ها اقدام کنند.

از دیدگاه علمی

دانشمندانی که به تحقیق و رفتار کلی اعتیاد پرداخته‌اند نیز به این باور رسیده‌اند که شرایط ترک در زنان دشوارتر از مردان است. محققان دریافته‌اند که دو هورمون پروژسترون و استروژن، عوامل کلیدی نوسانات چرخه قاعدگی هستند که بر شرایط ترک تاثیر می‌گذارند.

سه فاز اصلی در چرخه قاعدگی وجود دارد: قاعدگی که آغاز چرخه است. فاز فولیکولی (follicular phase) که در طول این فاز هورمون استروژن باعث تکثیر و رشد پوشش داخلی رحم می شود. این ضخیم شدن آندومتر زمینه را جهت دریافت تخمک بارور برای بارداری مهیا می‌کند. و فاز لوتئال (Luteal phase) این مرحله از نظر زمانی، از هنگام تخمک گذاری (حدودا روز ۱۴) آغاز شده و تا اولین روز قاعدگی ادامه دارد و گاهی از اوقات فاز پیش از قاعدگی نامیده می‌شود. و مجدد این چرخه از نو تکرار می‌شود. سطح هورمون‌های کلیدی زنانه یعنی پروژسترون و استروژن در مرحله فولیکولی پایین می‌‌آید و در طول فاز لوتئال به اوج خود می‌رسد.

در یک مطالعه، که به زودی در مجله تحقیقاتی نیکوتین و تنباکو منتشر خواهد شد، محققان دانشگاه کارولینای جنوبی، از میان زنان سیگاری که حداقل در طول روز ۱۰ نخ سیگار می‌کشیدند تعدادی افراد علاقه‌مند به ترک را انتخاب کردند که حاضر بودند برای کمک به پروسه ترک از دارو هم استفاده کنند. هم چنین آنها چرخه آزاد قاعدگی داشتند بدین معنی که از قرص‌های هورومونی و یا ضدبارداری به هر شکلی استفاده نمی‌کردند. شرکت‌کنندگان دوره قاعدگی خود را بر اساس کیت تخمک‌گذاری مشخص کردند و محققان دریافتد در زمانی که سطح هورمون پروژسترون بالاست موفقیت بیشتری در ترک سیگار حاصل می‌شود.

مردان سیگاری نیز در تحقیق دیگری شرکت داده شدند که هدف آن بررسی این موضوع بود که زنان چگونه و در چه زمانی به دو عامل مهمی که باعث بازگشت به عادت سیگار کشیدن می‌شوند پاسخ می‌دهند. این دو عامل عبارتند از نخست احساسات منفی عاطفی و دوم محرک‌های محیطی (مثلا تبلیغات سیگار) و محیط‌های اجتماعی که در آن مردم سیگار می‌کشند. دانشمندان دریافتند که زنان در یک فاز بیشتر به عوامل خارجی کشیدن سیگار مثل محیط و تبلیغات پاسخ می‌دهند و در فاز دیگر استرس و احساسات عاطفی منفی می تواند آن‌ها را [دوباره] به سیگار جذب کند.

این برای زنان به چه معناست

اول آن که احتمالا بهترین زمان برای ترک مصرف سیگار یا اجتناب از عود مصرف سیگار در فاز لوتئال در چرخه قاعدگی ست که در این فاز پروژسترون در بالاترین سطح است.اما استفاده از این یافته در آینده نیاز به آزمایشات بالینی بر روی قرص‌های ضد بارداری به روش کنترل سطح پروژسترون دارد.محققان بر این باور هستند که احتمالا قرص‌های کنترل بارداری بتوانند به جلوگیری از عود مصرف سیگار در زنان کمک کنند.

کوین گری، روانپزشک تیم تحقیقاتی می‌گوید: «ما تا کنون هیچ مطالعات آزمایشگاهی یا بالینی در خصوص کنترل هورمون پروژسترون انجام نداده‌ایم، اما من آن را به عنوان جایی می‌بینم که در آن می‌توان با یک تیر دو نشان را هدف قرار داد.»درثانی ممکن است بین سطح این هورمون و نوع عاملی که باعث بازگشت زنان به سیگار کسیدن می‌شود رابطه مستقیمی وجود داشته باشد. در طول یک فاز از چرخه قاعدگی، زنان به شدت درگیر احساسات شده و سریع‌تر تسلیم وسوسه می‌شوند. در طول مرحله دیگری از چرخه قاعدگی زنان در برابر استرس مقاوم‌تر می‌شوند اما در این :.۸(مان هم مقاومت آن‌ها با تبلیغات مصرف سیگار و یا از طریق افرادی که لذت سیگار کشیدن را یادآوری می‌کنند، شکسته می‌شود.

خبرنگاری به نام ادوارد مورو به مارلین مونرو (با آن عادت سیگار کشیدن مشهورش) سیگار تعارف می‌کند.

گری می‌گوید: «ما سعی کردیم از میان دلایل مصرف سیگار استرس را حل کنیم و یافته‌ی جالب ما این بود که قرار داشتن در هر یک از دو انتهای چرخه قاعدگی، مستقیما با نوع دلیلی که باعث برگشت به مصرف سیگار می‌شود، ارتباط دارد. بنابراین زمانی که ما از این موضوع صحبت می‌کنیم که در طی چرخه قاعدگی در چه زمانی وسوسه‌ها بهتر قابل مدیریت هستند، شاید مساله اصلی این باشد که در مورد کدام نوع از دلایل و وسوسه‌های بازگشت به سیگار حرف می‌زنیم.

هنوز موارد بیشتری برای کشف و یادگیری وجود دارد

دانشمندان علوم اعصاب نیز در دانشگاه مونترال به طور مشابه بررسی‌های خود را بر روی تمایل و هوس سیگار بین دو جنس و در طول چرخه قاعدگی آغاز کردند. اما علاوه بر نقش نوسانات هورمونی به مطالعه فعالیت مغز هم پرداختند. در نتیجه مطالعات اخیر یک تیم تحقیقاتی که اخیرا در مجله روانشناسی منتشر شده است، تمایل به مصرف و فعالیت عصبی مردان و زنان سیگاری در دو فاز چرخه قاعدگی مقایسه شده است.آدریانا مندرک (Adrianna Mendrek) می‌گوید که بر اساس fMRI (سرنام functional magnetic resonance imaging) تفاوت قابل توجهی بین فعالیت مناطق مختلف مغز زنان و مردان وجود ندارد.

اما در مرحله فولیکولی از دوران قاعدگی، فعالیت عصبی مناطقی از مغز زنان شرکت کننده قوی‌تر و شدیدتر است.گروه مندرک به نتایجی مشابه با تیم تحقیقاتی محققان کارولینای جنوبی رسید که نشان می‌داد ممکن است فاز لوئتال زمان آسان‌تر و مناسب‌تری برای ترک سیگار باشد. اما بر خلاف تیم کارولینای جنوبی، مندرک معتقد است که ممکن است استروژن نقش مهم‌تری از پروژسترون را در این زمینه ایفا کند. بنابراین با این که هر دو تیم به نتیجه مشابهی رسیده‌اند اما ظاهرا برای شناسایی علت دقیق به کار بیشتری در این زمینه احتیاج است.

بخش بیولوژیک سیگار کشیدن در واقع یک قطعه از پازلی است که بواسطه عوامل دیگری بسیار پیچیده می‌شود. از میان این عوامل می‌توان به فاکتورهای محیطی (مانند استرس و فشار اطرافیان) و همینطور واکنش‌های متفاوت هر یک از زنان به نوسانات سطح هورمون‌ها اشاره کرد. در حالی که محققان هنوز در حال تلاش برای تعیین دقیق سازوکار بیولوژیک سیگار کشیدن هستند، اما از یک چیز اطمینان دارند: زمانی که صحبت از اعتیاد به سیگار باشد، جنسیت عامل مهمی است!گری که پیش‌تر توضیح داده است که غالب سیگاری‌های ترک کرده، در درازمدت دوباره به مصرف سیگار روی می‌آورند می‌گوید:«من این را یک تفاوت [میان زن و مرد] در زمینه سلامت می‌بینم که پرداختن به آن مهم است. حداقل می‌خواهم زمانی را ببینم که در آن اگر یک زن سیگاری تصمیم بگیرد که سیگار را ترک کند، شانس موفقیتی به اندازه یک مرد داشته باشد.»