تشخیص این اختلال خیلی مهم است چون متاسفانه بزرگی لوزه سوم در بعضی موارد با سایر بیماری‏ها اشتباه گرفته می‏شود. لوزه سوم یکی از قسمت‏های سیستم لنفاوی بدن است که جزو سیستم دفاعی محسوب می‏شود و محل قرارگیری آن در ناحیه پشت بینی است.

لوزه ‏های معمولی قابل رویت در ناحیه حلق دهانی قرار گرفته اند ولی لوزه سوم که در ناحیه حلق بینی است، در حالت عادی قابل دیده شدن با معاینه معمولی نیست. لوزه‏ ها در حالت عادی جزو سیستم دفاعی بدن هستند و به همین خاطر هم هست که در معبر ورود هوا و غذا قرار دارند. لوزه سوم در مسیر راه هوایی تنفسی قرار گرفته و لوزه‏هایی هم که در ناحیه حلق دهانی می‏بینیم در مسیر ورود غذا هستند.

بنابراین عوامل بیماری‏زا در مواجهه با این لوزه‏ ها قرار می‏گیرند. خود لوزه‏ ها می‏توانند بزرگ شوند. این بزرگی لوزه ‏ها به قدری شایع است که صرف بزرگی آن‏ها را یک بیماری نمی‏دانیم. بخصوص در کودکان 3 تا 6 سال به وفور لوزه سوم بزرگ می‏شود. بزرگی لوزه سوم را تنها زمانی بیماری و غیر‏طبیعی تلقی کرده و اقدام به درمان می‏کنیم که این بزرگی موجب علائمی شود و اثرات نامطلوبی بر سلامت بگذارد به طوری که بتواند راه تنفسی را هم مسدود کند. این موضوع در افراد مختلف ممکن است با درجات و شدت‌های مختلف رخ دهد.

علائم بزرگی لوزه سوم

رشد غیرطبیعی لوزه سوم سوراخ‏های پشت بینی را تنگ کرده و موجب تنفس دهانی خواهد شد. این مهم‏ترین علامت بزرگی غیر‏طبیعی لوزه سوم است. وقتی تنفس مشکل پیدا کرد، ممکن است صدادار شود و خرخر در خواب نیز اضافه شود. گاهی این خرخر والدین را بیشتر نگران می‏کند در صورتی که حتی اگر خرخر هم وجود نداشته باشد، همین که تنفس از راه دهان صورت می‏گیرد، یک امر غیر‏طبیعی است. علاوه بر این مشکل چون لوزه سوم سوراخ‏های پشت بینی را می‏بندد، ترشح از بینی هم ممکن است بوجود آید.

یکی از علائم مهم دیگر در این کودکان این است که صدایشان اغلب تودماغی می‏شود. تغییرات دیگری هم در این افراد ایجاد می‏شود به طوری که در دراز‏مدت قیافه این کودکان طوری تغییر می‏کند که در اصطلاح پزشکی به آن‏ها قیافه لوزه‏ سومی یا آدنوئید فیس می‏گویند. چهره کودکان گویای مشکلات مزمن آن‏هاست به قدری که ما وقتی به آن‏ها نگاه می‏کنیم، تا حد زیادی به شدت مشکل‌شان پی می‏بریم. دهان این کودکان همیشه باز است. لب‏های بالای‌شان به طرف بالا برگشته و موجب نمایان شدن دندان‏های جلویی‏شان می‏شود. گاهی کبودی زیر چشم‏ نیز دیده می شود.
 

تاثیر لوزه سوم بر سایر ارگان‌های بدن

علاوه بر مشکل تنفسی، لوزه سوم روی سایر قسمت‏های بدن و سایر ارگان‏ها هم تاثیر می‏گذارد. یکی از آن‏ها ارگان‏های مجاور با لوزه سوم است مانند عفونت‏های مکرر بینی، سینوس‏ها و گوش‏ها. در این کودکان غدد لنفاوی گردن در ناحیه زاویه فک بزرگ می‏شود که این حالت در پاسخ به التهاب و عفونت‏های طولانی لوزه‏ها است.در اینجا به چند مورد از مشکلاتی که لوزه سوم زمینه‏ ساز آن‏هاست اشاره می کنیم: یکی از آنها بیماری‏های گوش است. لوزه سوم در پشت بینی قرار دارد، چون مجرای شیپور استاش هم به پشت بینی باز می‏شود، التهاب لوزه سوم با بستن شیپور استاش باعث ابتلای گوش میانی به عفونت‏های مکرر خواهد شد. در بسیاری از کودکان تجمع مایع در پشت پرده گوش ایجاد می‌شود. این مایع ممکن است مدت‏ها بماند و به درمان‏های دارویی هم پاسخ ندهد. این کودکان همچنین ممکن است مستعد بیماری‏های مکرر گوش میانی شوند.مشکل دیگر، بیماری‏های بینی و سینوس‏های اطراف آن است. بینی این کودکان مدام ترشحات چرکی دارد. به طوری که خیلی اوقات والدین مجبورند مدام به آن‏ها آنتی‏بیوتیک بدهند.

مشکل دیگر، اختلالات رشد فک و صورت این کودکان است. بخصوص فک بالا. در این کودکان فک به صورت طبیعی رشد نمی‏کند. به طوری که مشکل فک بالا به صورت عمیق شدن کام بروز می‏کند. فک بالای این کودکان به صورتی است که رشد طولی آن صورت کودکان را دراز و کشیده می‏کند. همچنین این کودکان اختلال جفت شدن دندان‏ها را دارند و لثه آن‏ها نیز مشکل پیدا می‏کند.

عارضه دیگر ناشی از لوزه سوم، اختلالات سیستم تنفسی تحتانی است که شامل لارنژیت مزمن و برونشیت می‏شود. طبیعی است وقتی هوا نمی‏تواند از بینی رد شده و تصفیه و مرطوب گردد، از دهان وارد می‏شود و در نتیجه حنجره و ریه هم دچار التهاب و عفونت خواهد شد.نکته دیگر مربوط به سایر اثرات جسمی مثل کاهش اشتها است. کودک به خاطر تنفس از راه دهان، نمی‏تواند همزمان هم تنفس کند و هم غذا بخورد برای همین کم اشتها شده و به دنبال آن کاهش رشد جسمی پیدا می‏کند. همچنین سیستم ایمنی بدن این کودکان چون ضعیف‏تر می‏شود، نسبت به عفونت‏ها حساس‏تر خواهد شد.نکته دیگر اثرات لوزه سوم بر هوش و رشد ذهنی کودکان است. فعالیت ذهنی این کودکان به خاطر کاهش اکسیژن در طی خواب و عفونت‏های مکرر، کم می‏شود به طوری که آنها معمولا در انجام تکالیف مدرسه و درسشان عقب‏تر هستند.

مساله دیگر اختلال خواب است. این کودکان خوابشان منقطع است. چون در طی خواب مشکل تنفسی دارند و مجبور می‏شوند پوزیشن خود در خواب را مدام تغییر دهند. این مساله در کودکان کوچک‏تر عاملی است که آن‏ها را مستعد شب‏ادراری هم می‏کند. همراه با این مشکل در طی روز این کودکان احساس خستگی دارند و بی‏حالند. بعضی از این کودکان هم دچار عدم‏تمرکز و بیش‏فعالی می‏شوند. تغییرات رفتاری نیز در این کودکان به وفور دیده می‏شود.در موارد خیلی شدید حتی این مشکل روی سیستم قلبی - عروقی آنها هم می‏تواند تاثیر بگذارد. به هر حال می‏بینیم که یک لوزه سوم که ساده و پیش و پا افتاده به نظر می‏رسد، چقدر می‏تواند عواقب داشته باشد.

برای همین است که ما همیشه پیشگیری را در این اختلال مقدم بر درمان می‏دانیم. چون به‌طور مثال کودکی که دچار اختلال رشد فک و صورت شده و دندان‏هایش جفت نمی‏شود، با بزرگ شدن کودک با این که لوزه سوم از بین می‏رود ولی آثاری که در رشد فک و صورت است، به صورت یک یادگار دائمی با کودک می‏ماند. شاید اگر درمان ساده‏ای برای این کودک می‏شد، از درمان‏های بسیار پیچیده‏تر در بزرگسالی نجات می‏یافت. بسیاری از کودکانی که برای ارتودنسی مراجعه می‏کنند، مشکل تنفس دهانی به خاطر لوزه سوم را داشته‌اند.
 

تشخیص لوزه سوم

تشخیص این اختلال خیلی مهم است چون متاسفانه بزرگی لوزه سوم در بعضی موارد با سایر بیماری‏ها اشتباه گرفته می‏شود. علائم بزرگی لوزه سوم گرفتگی بینی و ترشحات آن است. کودکی هم که دچار عفونت‏های سینوسی مزمن است، مهمترین علامتش گرفتگی و ترشح بینی است. این علائم در کودکی هم که دچار آلرژی مزمن است، دیده می‏شود.

بنابراین ما نیاز داریم که برای افتراق این علائم اقدامات تشخیصی انجام دهیم. اولین قدم معاینه ساده است. معاینه بینی و حلق و گوش شامل این معاینات می‏شود. بعد از آن برای این که دقیقا ارزیابی را کامل کنیم، معاینه دقیق‏تر، معاینه به کمک آندوسکوپ از راه بینی است. به این ترتیب تمام مشکلاتی که شامل سینوزیت، آلرژی، پولیپ، لوزه سوم، بزرگی شاخک‏های بینی است، را می‏توانیم افتراق و تشخیص دهیم.این کار اگر توسط یک متخصص که تجربه کافی و لازم دارد، انجام شود، برای کودک خیلی راحت است. در بچه‏های با سن خیلی کم مثلا زیر سه سال ممکن است ما از روش‏های تصویربرداری استفاده کنیم. ولی در کودکان با سن بالاتر که همکاری خوبی دارند، بررسی های دقیق‏تر را با معاینه آندوسکوپی انجام می‏دهیم.

درمان لوزه سوم

اساس درمان صحیح، تشخیص دقیق است. بعد از تشخیص در صورتی که تشخیص ما بر این بود که مشکل از لوزه سوم است، در وهله اول بزرگی لوزه سوم را بر حسب میزان بزرگی و بر حسب شدت علائم درجه‏ بندی می‏کنیم. اگر در کودک علائم تازه شروع شده باشد و مدت زیادی از آن نگذشته باشد، با درمان‏های دارویی شروع می‏کنیم تا از رشد بیشتر لوزه سوم جلوگیری کنیم.

در کودکانی که علائم خیلی شدید است و مشکلات خیلی جدی در تنفس دارند، در صورتی که لوزه سوم هم از نظر درجه ‏بندی اندازه بزرگی داشته باشد، درمان‏های جراحی برای خارج کردن لوزه سوم لازم است. البته گروهی از بچه ها هستند که ممکن است آن‏ها را با درمان‏های جدیدی که نه دارویی هستند و نه جراحی، بتوانیم درمان کنیم. در این کودکان ممکن است بتوانیم حجم لوزه سوم را بدون بیهوشی با روش‏هایی مثل استفاده از امواج رادیوفرکانس کم کنیم.

این کار مزایایی دارد که مثل عمل جراحی خونریزی ندارد، احتیاجی به بیهوشی هم ندارد. علاوه بر این که بافت‏های طبیعی هم مشکلی برایشان ایجاد نخواهد شد. استرس کودک هم در مورد جراحی و اتاق عمل از بین خواهد رفت. به این ترتیب تعداد عمل‏های جراحی در مورد لوزه سوم را می توانیم به حداقل ممکن برسانیم.