شاید تا به حال شنیده باشید که نوزاد مادری بعد از تولد به علت زردی شدید در بخش مراقبت های ویژه نوزادان بستری شده و باید تحت نظارت دقیق قرار گیرد. حتی گاهی هم لازم می شود تا خون نوزاد به کل عوض شود. این به دلیل ناسازگاری گروه خونی مادر و جنین است.

تعریف ناسازگاری خونی

ناسازگاری Rh جنین که به نام اریتروبلاستوزیس فتالیس هم خوانده می شود به معنی ناسازگاری گروه خونی مادر و جنین است که منجر به تخریب گلبول های قرمز جنین طی بارداری و پس از تولد می شود که در اثر پادتن های منتقله از خون مادر است.اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی و پدر Rh مثبت باشد جنین ممکن است گروه خونی Rh مثبت داشته باشد. طی زایمان، ممکن است که مقدار اندکی از خون نوزاد از طریق جفت وارد جریان خون مادر شود و در نتیجه بدن مادر شروع به تولید پادتن هایی بر ضدRh مثبت می کند. این پادتن ها پس از زایمان تولید می شوند. تخریب گلبول ها و به دنبال آن آنمی همولیتیک، به ندرت در بارداری اول دیده می شود چون انتقال گلبول قرمز Rhمثبت جنین به مادر Rhمنفی موقع تولد انجام گرفته و زمان کافی برای حساس شدن مادر و ایجاد آنتی بادی و انتقال آن به جنین وجود ندارد. بنابراین بچه اول معمولا دچار مشکلی نمی شود ولی در بارداری های بعدی این پادتن های موجود در خون مادر با عبور از جفت، گلبول های قرمز جنین دوم را تخریب می کنند.

ناسازگاری خونی جنین و مادر چیست؟

کم خونی ناشی از این پدیده ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث مرگ جنین شود. اگر جنین زنده بماند، پادتن ها می توانند طی فرآیند زایمان به بدن نوزاد انتقال یافته و باعث ایجاد یرقان (زردی) و سایر علائم در مدت کوتاهی پس از تولد شوند.

از جمله عوامل خطر این ناسازگاری را می توان به این صورت نام برد:

همه بارداری های پس از بارداری اول با جنین دارای گروه خون متفاوت از نظر Rh با مادر.

سابقه تزریق خون، خون های تزریقی ممکن است حاوی گروه های خونی ناسازگار باشند بدون اینکه تشخیص داده شوند.

چه علائمی دارد؟

ناسازگاری Rh طی بارداری، شامل کاهش رشد جنین و حرکت جنین است اما پس از تولد شامل رنگ پریدگی، یرقان (زردی چشم ها و پوست ) که طی ۲۴ ساعت اول پس از تولد بروز می کند، کبودی یا نقاط خون ریزی در پوست (بدون توجیه، تورم بافتی (ادم)، مشکل تنفسی، تشنج، نبود حرکت طبیعی در نوزاد و ضعیف بودن رفلکس های نوزادی است.

مراقبت های پیشگیرانه و درمانی

اگر مادر باردار دارای گروه خون Rh منفی باشد، گاماگلوبولین ضدRh در هفته ۲۸ بارداری و طی ۷۲ ساعت پس از زایمان، سقط یا بارداری نابجا یا ختم بارداری به هر شکل دیگر به وی تزریق خواهد شد.ممکن است عیار پادتن ها طی بارداری اندازه گیری شود تا مشخص شود بدن مادر پادتن ضدRh تولید می کند یا خیر. این کار از تشکیل پادتن هایی که ممکن است جنین های بعدی را تحت تأثیر قرار دهند پیشگیری می کند.اگر به دلیل بالا بودن عیار این پادتن ها در مادر آمنیوسنتز ضرورت یابد، این اقدام از هفته ۲۸ بارداری باید شروع شود.آزمایش هایی جهت تعیین گروه خون مادر، پدر و نوزاد انجام شده و میزان پادتن های ضدRh در مادر اندازه گیری می شود و کم خونی همولیتیک در نوزاد مشخص می شود.ممکن است لازم باشد تا آمنیوسنتز انجام شود. در این روش مقدار کمی مایع آمنیوتیک از داخل کیسه آمنیون که اطراف جنین داخل رحم را احاطه کرده جهت اقدامات تشخیصی با سوزن بیرون کشیده می شود. گاهی لازم است حتی به جنین داخل رحم خون تزریق شود. اما گاهی هم لازم است تا خون جنین پس از تولد به طور کامل تعویض شود. نوزاد تا دو هفته پس از تعویض خون در بیمارستان می ماند.

اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی باشد، باید این موضوع را در هر مراجعه پزشکی با پزشک یا فرد مسوول مراقبت های پزشکی در میان بگذارد.

این موضوع باید حتما در سوابق پزشکی فرد ثبت شود. مادر باید از یک دستبند یا گردنبند هشداردهنده طبی که حاوی مشکلات طبی اوست استفاده کند. شرکت در برنامه مراقبت های قبل از زایمان در سراسر بارداری لازم است.توجهات پزشکی در مراحل اولیه بارداری جهت تعیین خطر ناسازگاری Rh ضروری است.