در کیف بسیاری از خانم‌ها می‌توانید انواع قرص‌ها را پیدا کنید. اغلب خانم‌ها به خصوص دختران جوان این روزها با داروهایی مثل فلوکستین، فلووکسامین، زولوفت، پروپرانولول و کلردیازپوکساید آشنایی دارند.

اینها داروهای جدید و شایع ضدافسردگی وضداضطراب هستند که باید تنها تحت نظر پزشک تجویز ‌شوند اما مشکل اینجاست که خیلی از خانم‌ها تا احساس ناراحتی و بی‌حوصلگی می‌کنند سراغ این قرص‌ها می‌روند و فکر می‌کنند با مصرف یک عدد از آنها می‌توانند دوباره شاد و پرانرژی شوند غافل از اینکه مصرف خودسرانه آنها می‌تواند عوارض بسیار و گاهی وابستگی و اعتیاد ایجاد کند. حتی برخی‌ها به عنوان داروی لاغری از آنها استفاده می‌کنند و چند ماه بعد متوجه می‌شوند چه اشتباهی کرده‌اند. با هم در مورد کاربرد و عوارض این داروها می‌خوانیم.

وقتی تعادل مواد شیمیایی مغز به هم می‌خورد

در افسردگی تعادل برخی مواد شیمیایی مغز از جمله سروتونین به هم می‌خورد. سروتونین عامل اصلی تنظیم خلق است و داروهای ضد افسردگی معمولا دارای مواد تنظیم کننده سطح سروتونین هستند. داروهای ضد افسردگی که در گذشته استفاده می‌شد مثل آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین و ایمی‌پرامین به دلیل عوارضی که داشتند (ازجمله خواب‌آلودگی، عوارض قلبی و ...) به تدریج کنار گذاشته شدند و داروهای ضــدافسردگی جدیدتر به میان آمدند مثل فلوکستین، فلووکسامین، زولوفت، پروپرانولول و ... که این داروها معمولا سطح سروتونین خون را تنظیم می‌کنند. البته ضدافسردگی‌های جدیدتری هم در بازار موجود است.

 البته ضد افسردگــی‌هایی که عملکرد دوگانه دارند و عوارض‌شان کمتر است هم وجود دارند اما در ایران بیشتر از ضد افسردگی‌هایی استفاده می‌شود که اثر مستقیم روی سروتونین دارند.

با تجویز پزشک وگرنه ...

تصمیم در مورد اینکه کدام دسته دارویی انتخاب شود و کدام داروها با یکدیگر همزمان داده شوند، بستگی به شرایط جسمی بیمار و شدت و ضعف علائمش دارد و تنها پزشک می‌تواند این موضوع را تشخیص دهد. برای مثال باید مشخص شود اضطراب و افسردگی بیمار از چه دسته‌ای است یا چه نوع بنزودیازپینی برایش مناسب است زیرا علاوه بر کلردیازپوکساید، بنزودیازپین‌های دیگر مثل دیازپام و لورازپام نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این داروها نباید همزمان با هم مصرف شوند زیرا عوارض‌شان تشدید می‌شود. داروهای ضدافسردگی جدیدتر نیز اگرچه عوارض کمتری دارند اما ممکن است بسته به شرایط بیمار در برخی موارد باعث بی‌خوابی، پرخوابی، بی‌قراری، خشکی دهان، لرزش خفیف دست و بدن و ... شوند اما خوشبختانه این داروها عوارض‌شان نسبت به داروهای دیگر خیلی کمتر است.

احساس خواب‌آلودگی شدید می‌کنید؟!

اگر بنزودیازپین‌ها ازجمله کلردیازپوکساید بی‌مورد مصرف شوند، عوارض‌شان خیلی زیاد خواهد بود. برای مثال ممکن است خواب‌آلودگی‌های شدید ایجاد کنند و اگر طولانی‌مدت مصرف شوند، اعتیادآور خواهند بود بنابراین تعیین دوز و دوره مصرف مناسب بسیار مهم است. تجویز ایندرال یا پروپرانولول نیز در افرادی که بیماری‌های جسمی مثل آسم دارند می‌تواند خطرناک باشد. در واقع در مورد هر دارویی باید این‌طور حساب کرد که به موازات منافعی که دارد مضراتی هم خواهد داشت. وقتی بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک مضرات و منافع دارو را در یک کفه ترازو می‌گذارد تا ببیند کدام سنگین‌تر است و بعد براساس آن تصمیم‌گیری می‌کند.

کلردیازپوکساید معتادتان می‌کند

داروهای ضدافسردگی تهیه شده از سروتونین اصولا اعتیادآور نیستند، البته به شرطی که زیر نظر پزشک مصرف شوند. با این حال هیچ دارویی نباید یک دفعه قطع شود، یعنی حتی وقتی افسردگی خوب شد، روند قطع دارو باید تدریجی باشد که با توجه به شرایط بیمار ممکن است 2 تا 3ماه طول بکشد.

دوره مصرف دارو بستگی به شرایط فیزیکی و روانی بیمار دارد. برای مثال ممکن است فرد در زندگی‌اش مجبور باشد استرس زیادی را متحمل شود و پزشک از همان اول که بیمار را می‌بیند به او می‌گوید شما با توجه به این شرایط ممکن است لازم باشد چند سال دارو بخورید.

 این به معنای اعتیادآور بودن آن دارو نیست بلکه شرایط خود بیمار این‌طور ایجاب می‌کند. برای مثال اغلب افراد دیابتی باید تا آخر عمر دارو بخورند اما این به معنای معتاد شدن آنها به دارو نیست بلکه به دلیل نوع بیماری‌شان است. در اعصاب و روان نیز همین‌طور است اما برخی داروها که از دسته بنزودیازپین‌ها هســتند مثل کلردیازپوکساید اگر زیر نظر پزشک خورده نشوند می‌توانند در طولانی‌مدت باعث وابستگی بیمار شوند.

گاهی باید تا آخر عمر دارو خورد!

مصرف همه این داروها نیاز به نسخه پزشک دارد و داروی ضد افسردگی بدون نسخه وجود ندارد زیرا این داروها مکانیسم‌های اختصاصی دارند. برای مثال درمان یک دوره افسردگی ممکن است 6 ماه تا یك سال طول بکشد یا گاهی اوقات بیمار باید مادام‌العمر دارو بخورد. فروش بدون نسخه داروی ضدافسردگی غیر قانونی و غلط است. تنها داروهایی که علائم کلی را می‌پوشانند و خیلی عوارض ندارند مثل قرص سرماخوردگی و بعضی شربت‌های سرفه و ... بدون نسخه قابل تهیه کردن هستند. اما در مورد بیماری‌های اختصاصی در هر رشته‌ای مثل بیماری‌های اعصاب و روان یا بیماری قلبی، ریوی و ... هیچ دارویی بدون نسخه ارائه نمی‌شود.

با یک قرص هیچ نتیجه‌ای نمی‌گیرید!

برخی خانم‌ها تا احساس افسردگی یا ناراحتی می‌کنند یک عدد از این داروها را می‌خورند و احساس می‌کنند خوب شده‌اند در حالی که فقط فکر می‌کنند خوب شده‌اند و این احساس بیشتر اثر روانی خوردن قرص است تا اثرگذاری واقعی دارو. همان‌طور که گفته شد داروهای ضدافسردگی از زمان مصرف 2 تا 3 هفته طول می‌کشد تا اثر خود را نشان دهند. وقتی مغز به آن مرحله می‌رسد که سطح سروتونین و سایر مواد شیمیایی‌اش به هم می‌خورد دیگر به این راحتی به حالت اولش برنمی‌گردد؛ مثل سرماخوردگی نیست که با خوردن یک قرص بتوان علائم آبریزش بینی و ... را رفع كرد.

این قرص‌ها داروی لاغری نیستند!

برخی داروهای ضدافسردگی کاهش وزن هم می‌دهند. برای مثال اگر یک بیمار چاق مراجعه کند که افسرده هم باشد، ترجیح می‌دهیم از آن دارو برایش تجویز کنیم  اما هر دارو باید با اثر اختصاصی خودش تجویز شود نه اینکه برای مثال فرد افسرده نباشد و صرفا برای لاغری این دارو را مصرف کند، در این صورت بعد از مدتی دچار عوارض خواهد شد ضمن اینکه همان داروی ضدافسردگی فقط برای 5 تا 6 ماه کاهش وزن می‌دهد. در حقیقت مصرف داروی ضدافسردگی به منظور لاغری در جامعه ما بسیار شایع است و بیشتر افراد تا 5 ماه از آن خیلی راضی و خوشحال هستند اما بعد از این مدت متوجه می‌شوند وزن‌شان دوباره سرجای اول بازگشته و دچار عوارض جانبی شدید شده‌اند.