این روز و روزگار، استفاده از موبایل آنقدر معمول شده که ما اصلا یاد زمانی نمی‌افتیم که گوشی موبایل نداشتیم و بنابراین اصلا به این فکر نمی‌افتیم که این گوشی‌ها از اول وجود نداشتند و بنابراین مخترعانی می‌بایست رویش کار کرده باشند!
برای اینکه تاریخچه نسبتا جامعی از تلاش‌های مخترعان برای دستیابی به موبایل به سبک و سیاق امروزی به دست دهم، مجبور هستم از سال 1908 شروع کنم، در این زمان شخصی به نام «ناتان استابلفیلد»، اختراعی را ثبت کرد که چیزی بیشتر از گوشی وایرلس با برد کوتاه نبود. در سال 1910 «لارس ماگنوس اریکسون»، تلفنی را در اتوموبیلش نصب کرد که البته کارکردی مثل یک تلفن موبایل نداشت، او هر بار که در جایی متوقف می‌شد، می‌توانست با یک جفت سیم بلند، تلفن اتوموبیلش را به شبکه محلی تلفن متصل کند و تماس تلفنی برقرار کند!
اما بعد از آن، دوره دوره تلفن‌های رادیویی شد. نخستین بار در سال 1926 مسافران درجه اول ترن‌هایی که بین برلین و هامبورگ طی مسیر می‌کردند، می‌توانستند از فناوری تلفن‌های رادیویی استفاده کنند. در همین زمان خطوط هوایی مسافربری هم از همین فناوری برای مقاصد امنیتی بهره گرفتند.
در طی جنگ جهانی دوم فناوری تلفن‌های رادیویی در مقیاس گسترده در تانک‌های آلمانی مورد استفاده قرار گرفت. بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، پلیس آلمان از همین فناوری ارتباطی تانک‌ها استفاده کرده و خودروهای گشتی‌اش را مجهز به تلفن رادیویی کرد
در همه مواردی که گفته شده، استفاده از تلفن رادیویی آسان نبود و نیاز به دانش یک متخصص و خبره فن برای برقراری ارتباط بود. اما در سال‌های اولیه دهه پنجاه میلادی، کشتی‌هایی که در رود راین سفر می‌کردند، مجهز به نوعی از فناوری تلفن رادیویی شدند که کاربر معمولی را هم قادر می‌ساخت به آسانی تماس برقرار کند.
در سال‌های نخست دهه 40، شرکت موتورلا، موفق شد، تلفن رادیویی با قابلیت برقراری ارتباط دو طرفه بسازد که می‌توانست در یک کوله‌پشتی قرار بگیرد، این شرکت سپس واکی- تاکی ساخت و بعد از آن هم موفق به ساخت تلفن رادیویی‌ای شد که گرچه اندازه‌ای به اندازه بازوی یک انسان داشت، اما می‌توانست در دست گرفته شود و حمل شود، این تلفن رادیویی کارکرد نظامی پیدا کرد و نام هندی تاکی Handie-Talkie را بر آن گذاشتند.در سال 1946 دو مهندس روس به نام شاپیرو و زاهاروچنکو، موفق شدند که تلفن رادیویی بسازند که می‌توانست از فاصله بیست کلیومتری به شبکه محلی تلفن متصل شود.
سال 1947 سالی بود که مهندسان شرکت Bell برای نخستین بار فناوری ارتباطی شبکه سلولی را پیشنهاد کردند. در این فناوری هر شبکه رادیویی به تعدادی «سلول» تقسیم می‌شود. هر سلول یک شش ضلعی است که آنتنی در هر رأس قرار می‌گیرد. هر آنتن هم می‌تواند از سه جهت امواج را دریافت و پخش کند. البته این ایده تا سال‌های دهه 60 عملا به مرحله عمل نرسید.
شاید در بعضی از فیلم‌های سیاه و سفید قدیمی این تلفن‌های رادیویی را دیده باشید. من هم یادم می‌آید که چند بار این سکانس‌ها را در فیلم‌ها دیده بودم و هر بار این سؤال برایم پیش می‌آمد که که این تلفن‌ها چه نسبتی با موبایل‌های امروزی داشتند!
در اینجا لازم است توجه شما را به این نکته جلب کنم که این تلفن‌ها که از امواج رادیویی برای برقراری تماس صوتی دو طرف استفاده می‌کردند و در تاکسی‌ها، خودروهای پلیس و آمبولانس‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند، از نظر تکنیکی با گوشی موبایل امروزی تفاوت‌های اساسی داشتند. یکی از مهم‌ترین این تفاوت این بود که به سبک سیستم ارتباطی امروزی، منطقه تحت پوشش به سلول‌های شش ضلعی تقسیم نمی‌شد. تلفن کاربر در هنگام تماس، تنها می توانست با یک دکل ارتباط برقرار کند و در صورتی که کاربر از یک جا به منطقه تحت پوشش دکل دیگر می‌رفت، تماسش متوقف می‌شد. تازه در اوایل کار، برقراری تماس با این تلفن‌ها خودکار نبود و تماس حتما باید به وسیله اپراتور برقرار می‌شد.
به زودی استفاده از این موبایل‌های اولیه گسترده‌تر شد و حتی ترتیبی داده شد که با یک فندک الکتریکی سیگار معمولی هم قادر به کار باشند، طوری که تلفن‌های رادیویی قابل حمل هم ساخته شد که نیازی به نصب در اتوموبیل نداشتند
در سال 1957 یک مهندس جوان روس به نام لئونید کوپریانوویچ، یک تلفن رادیویی به مام LK-1 ساخت که در مقیاس آن زمان کوچک بود و فقط سه کیلوگرم وزن داشت! این تلفن مجهز به یک آنتن و شماره‌گیری بود که کاربر را از فاصله 20 تا 30 کیلومتری هم می توانست به ایستگاه مرکزی محلی متصل کند. اما سال بعد او توانست، وزن این تلفن رادیویی را به فقط پانصد گرم برساند.
در سال 1956 نخستین سیستم تمام خودکار تلفن موبایل موسوم به MTA توسط شرکت اریسکون به صورت تجاری در سوئد عرضه شد. اما تلفنی که آنها در اختیار کاربران قرار می‌دادند، بسیار سنگین بود و 40 کیلوگرم وزن داشت، اما در سال 1965، وزن این تلفن‌های رادیویی با استفاده از ترانزیستور به 9 کیلوگرم رسید. البته کاربران این فناوری تا سال 1983، یعنی زمانی که استفاده از آن متوقف شد، هرگز از 600 نفر تجاوز نکرد. گرچه با این سیستم هر دارنده تلفن، می‌توانست به صورت خودکار با هر شماره‌ای که می‌خواست، تماس بگیرد، اما برای برقراری تماس با خود او، نیاز به یک اپراتور واسط بود، به علاوه هر کاربر باید حدس می‌زد که خودروی دوستش، در زمان برقراری تماس، در کجاست و تحت پوشش کدام دکل است!!
اولین کسی که در بریتانیا از فناوری تلفن‌های پرتابل استفاده کرد، شاهزاده فیلیپ بود، او می‌توانست با استفاده از این سامانه که در خودروی آستون مارتین‌اش نصب شده بود، هر زمان که می‌خواست با ملکه انگلیس تماس بگیرد. چنین امکانی، در آن زمان یعنی سال‌های اواخر دهه 60 میلادی، بسیار عجیب و غریب بود!
در سال 1960 شوروی سرویس تلفن موبایل‌اش را در مسکو راه انداخت و این سامانه را تا سال 1970 در 30 شهر دیگر این کشور هم راه‌اندازی کرد.
تا سال 1967، حین برقرار کردن ارتبط به تلفن‌های رادیویی، کاربر مجبور بود در محدوده پوشش یه آنتن باقی بماند و مثلا اگر با خودروری خود از حوزه پوشش یک آنتن خارج می‌شد، تماس او هم قطع می‌شد. اما در سال 1970، با ابداع فناوری ارتباطی به نام handoff توسط محققان آزمایشگاه Bell این مشکل هم حل شد.
همه فناوری‌هایی که تا اینجا شرح آنها رفت، از جهاتی ناقص بودند و هیچ یکی از این گوشی‌ها را نمی‌شود در زمره گوشی‌های موبایل قابل حمل امروزی که از فناوری ارتباطی سلولی استفاده می‌کنند محسوب کرد. در سال های اولیه دهه 70 میلادی، رقابت سختی بین شرکت موتورولا و آزمایشگاه بل درگرفته بود و هر یک سعی می‌کردند، نخستین شرکتی باشند که گوشی‌ای با این خصوصیات می‌سازند.
در سال 1973، مارتین کوپر یکی از پژوهشگران برجسته شرکت موتورولا موفق شد گوشی‌ای به نام DynaTAC 8000X بسازد که این ویژگی‌ها را داشت. این گوشی دو کیلوگرم وزن داشت و قیمت آن، چهار هزار دلار بود!
در یکی از صحنه های فیلم علمی- تخیلی «پیشتازان فضا»، یکی از شخصیت های اصلی سریال با یک گوشی بی سیم حرف می زد و با دیدن این صحنه، ایده ساخت تلفن همراه به ذهن کوپر الهام شد و تصمیم گرفت روی عملی کردن این قضیه کار کند. او حالا شرکت خودش به نام «Array comm» را مدیریت می کند که در زمینه فناوری آنتن های هوشمند و بهبود کیفیت شبکه های بی سیم فعال است. کوپر نسبت به وضعیت امروز تلفن همراه و به خصوص اضافه کردن هر روزه فعالیت های جدید به گوشی های تلفن ، گلایه دارد و می گوید هنوز رویای اصلی تلفن همراه محقق نشده است.
37 سال پیش، در روز سوم ماه آوریل 1973، اولین تماس تلفنی موبایل برقرار شد. بدون شك این اختراع زندگی همه ما را دگرگون كرده است، اما آیا این دگرگونی مثبت بوده و یا منفی. جواب آن را فقط خود شما میتوانید بدهید.
نخستین تماس تلفنی موبایل، در سوم آوریل سال 1973 انجام شد. در این زمان، مارتین کوپر که از اختراعش سخت هیجان‌زده بود، از یکی از خیابان‌های نیویورک در نزدیکی هتل هیلتون به رقیبش به نام «جوئل انگل» که برای آزمایشگاه بل کار می‌کرد، زنگ زد!
حتما آن داستان مشهور نخستین تماس تلفنی که الکساندر گراهام بل با دستیارش واتسون برقرار کرد، به یاد دارید: «آقای واتسون! اینجا بیایید، من به کمک شما نیاز دارم».
اما، محتوای نخستین تماس تلفنی موبایل اینچنین بود:
«جوئل! من مارتی کوپر هستم. من با تو با یک تلفن سلولی تماس می‌گیرم، یک تلفن سلولی واقعی. یک تلفن سلولی دستی قابل حمل!»
