مطالعات فراوانی روی نقش عوامل تغذیه‌ای در ایجاد بیش فعالی كودكان انجام شده است كه نتایج برخی از آنها را مرور می‌كنیم.
بیش فعالی یك اختلال رفتاری شایع است كه حدود 8 تا 10 درصد از كودكان پیش دبستانی به آن مبتلا هستند.
احتمال ابتلا به این اختلال در پسران 3 برابر بیشتر از دختران است، اما علت این تفاوت هنوز ناشناخته است.
مطالعات فراوانی روی نقش عوامل تغذیه ای در ایجاد بیش فعالی كودكان انجام شده است كه نتایج برخی از آنها را مرور می‌كنیم.
اسیدهای چرب ضروری
برخی از اسیدهای چرب كه در بدن ساخته نمی‌شوند، ولی در حفظ سلامت انسان نقش حیاتی به عهده دارند، اسیدهای چرب ضروری نامیده می شوند. اسیدهای چرب ضروری عبارتند از: اسیدهای چرب امگا-3 ، امگا-6 و آراشیدونیك.
مغز انسان حدود 6درصد چربی دارد كه اسیدهای چرب امگا-3 سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است. یكی از نقش‌های مهم اسیدهای چرب ضروری، ارتباط و انتقال بین سلول‌های مغز است. اسید چرب امگا -3 كه برای رشد و عملكرد مغز ضروری است ممكن است رفتار، حافظه و كمبودهای رفتاری و شخصیتی را بهبود بخشد.
یافته‌های مطالعات نشان داده است كودكان مبتلا به بیش‌فعالی دارای سطح پایین تری از اسیدهای چرب ضروری هستند كه در نتیجه مشكلاتی در یادگیری، رفتار، خواب و عملكرد ایمنی آنان ایجاد می كند؛ به طوری كه در پسران 6 تا 12 ساله كه دارای سطح پایین اسیدهای چرب امگا-3 بودند، مشكلات كم خوابی بیشتری دیده شده است.
بهترین منبع اسیدهای چرب امگا -3 ، ماهی‌های آزاد مثل سالمون، ساردین، میگو و شاه ماهی است و منابع اسیدهای چرب امگا-6، كنجد ، تخمه كدو تنبل و تخمه آفتابگردان هستند. دیگر منابع اسیدهای چرب ضروری (امگا- 3 و امگا- 6 ) آجیل‌ها، لوبیای سویا ، روغن بادام زمینی و روغن زیتون است.
روی
مطالعات یافته‌های مختلف ارتباط بین كمبود روی و بیش فعالی را نشان داده است، به طوری كه سطح سِرُمی روی در كودكان مبتلا به بیش فعالی به طور قابل توجهی پایین تر از كودكان طبیعی بوده است.كمبود روی در كودكان مشكلاتی از قبیل خشونت، كج خلقی، گریه‌های زیاد، بیزاری و نفرت و ناتوانی در تمركز را ایجاد می كند.
گوشت، ماكیان، شیر و محصولات لبنی 80 درصد كل میزان روی غذایی را تشكیل می دهند. سایر گوشت‌ها، جگر، پنیر، غلات سبوس دار، لوبیای خشك، مغزها و محصولات سویا نیز منابع نسبتا خوب روی هستند.
كلسیم
كمبود كلسیم ممكن است بیش فعالی را به وجود آورد. بنابراین می توان با تنظیم یك برنامه غذایی مناسب حاوی كلسیم نظیر شیر، پنیر، نان، بستنی، ماست، سبزیجات برگ سبز مانند كلم، برگ‌های سبز شلغم یا مكمل‌های كلسیم، این كمبود را بر طرف كرد.
شكر
یافته‌های برخی از مطالعات نشان داده اند كه مصرف شكر ممكن است سطح آدرنالین را در كودكان به میزان 10 برابر افزایش دهد. بنابراین این نتایج بیانگر ارتباط مستقیم بین رفتارهای خشونت آمیز با دریافت بالای شكر است.
ویتامین‌های گروه B
كمبود ویتامین‌های گروه B در كودكان بیش فعال شایع است. نتایج یك مطالعه روی 27 كودك مبتلا به بیش فعالی نشان داد كه مصرف روزانه 200 تا 300 گرم فسفاتیدیل سرین به مدت 2 ماه منجر به بهبودی قابل توجهی -92درصد- در ظرفیت یادگیری و رفتاری آنان شده است.
منیزیم
نتایج برخی از بررسی‌ها نشان داده اند كه كمبود منیزیم در كودكان بیش فعال وجود دارد، به طوری كه با دریافت منیزیم بیش فعالی در آنان به میزان قابل توجهی كاهش یافته است.
منابع غذایی منیزیم عبارتند از : مغزها، حبوبات، غلات آسیاب نشده و نیز سبزیجات برگ تیره و شیر.
آلرژی‌های غذایی
آلرژی‌های غذایی می توانند باعث بروز نشانه‌هایی از بیش فعالی شوند. از مواد غذایی که باعث آلرژی می شوند می توان شكر، شكلات، تخم مرغ،گندم، رنگ‌ها، طعم دهنده‌ها، افزودنی‌ها و ذرت را نام برد.
اگر این مواد غذایی را تا 2 هفته حذف كنیم، بعد از 2 هفته هر 2روز در میان می توانیم به غذای كودك هر كدام را اضافه كنیم. به‌وسیله حذف كردن این مواد از برنامه غذایی و بازگرداندن آن بعد از مدتی می توانید تشخیص دهید كه آیا كودكتان نشانه‌هایی از بیش فعالی دارد یا خیر؟
البته باید گفت که در حال حاضر حذف این مواد از برنامه غذایی كودكان آسان نیست، زیرا به راحتی در دسترس كودكان است.
توصیه‌های تغذیه ای برای كودكان مبتلا به بیش فعالی
- رژیم كم شكر، پرهیز از خوردن قندهای ساده و شیرینی‌ها
- استفاده بیشتر از پروتئین‌ها مثل مرغ، تخم مرغ، گوشت قرمز
- حذف یا كاهش مواد غذایی آلرژی زا مثل: بادام زمینی، تخم مرغ، شكلات، پنیر، شكر، گندم، سویا، گیلاس، آلبالو، توت فرنگی، كشمش، نوشابه‌ها، هلو، آلو، پرتقال، بیسكویت، سیب، توت، گوجه فرنگی، خیار، آدامس، سس، آب لیمو، كنسروها، مربا، ترشی، كمپوت‌ها، قهوه و چای.
- درمان كمبودهای تغذیه ای و استفاده از مكمل‌های غذایی
- حذف یا كاهش افزودنی‌های خوراكی و رنگ‌های مصنوعی مثل : بادام بو داده ، ادویه‌های معطر ، آب نبات‌ها، كیك‌ها، دسرها، غلات صبحانه و نوشابه‌ها
- استفاده از منابع غذایی حاوی امگا- 3 مانند ماهی ، روغن زیتون و گردو در برنامه غذایی روزانه
- استفاده از میوه و سبزی تازه
- حذف غذاهای سرخ شده
- محدودیت مصرف فرآورده‌های لبنی
- حذف كاكائو، شكلات‌های حاوی قهوه و نسكافه، نوشابه‌های رنگی، چیپس و پفك
- افزایش مصرف آب
