اگرچه بعضی خارش ها و ترشحاتی که در زنان ایجاد می شود، طبیعی و گذراست اما اگر این خارش طولانی شود، بهتر است بیشتر مورد توجه قرار گیرد. خارش دستگاه تناسلی یکی از مشکلات شایع زنان است که باعث مراجعه آنها به متخصص زنان می شود...
گاهی این خارش به دلیل حساسیت و گاهی بیمارگونه است. برای آشنایی با عوامل ایجاد کننده خارش و روش های درمانی آن، پای صحبت های دکتر شهرزادزاده مدرس، متخصص بیماری های زنان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نشسته ایم.
▪ خانم دکتر! خارش ناحیه تناسلی شکایت برخی خانم هاست. دلیل این امر چیست؟
اصولا خارش ناحیه تناسلی با تحریک پوستی و التهاب در ناحیه خارجی دستگاه تناسلی ایجاد می شود. خارش می تواند علامت اولیه بسیاری دیگر از مشکلات و عفونت های تناسلی از بیماری های مقاربتی گرفته تا حساسیت پوستی باشد. شرایط خاص ناحیه تناسلی در زنان، محیط مرطوب، قرار گرفتن دستگاه تناسلی، ادراری و گوارشی کنار هم و تماس دایم با لباس زیر، این ناحیه را مستعد خارش و سوزش می کند.
▪ از علل ایجاد و تشدید خارش در ناحیه تناسلی برایمان بگوید.
هنگام مواجهه با خارش ناحیه تناسلی، باید احتمال وولوواژینیت (التهاب دستگاه تناسلی خارجی زنان) را در نظر گرفت که شایع ترین علت آن عفونت های مهبل (واژن) است. عفونت های واژن معمولا به ۳ علت اتفاق می افتد: واژینوز باکتریال که شایع ترین عفونت مهبل است، عفونت قارچی یا تریکومونیازیس.
۱) واژینوز باکتریال زمانی رخ می دهد که تعادل میکروارگانیسم هایی که در مهبل زندگی می کنند، به هم بخورد. دوش مهبل نیز خطر آن را افزایش می دهد. اگر این مشکل درمان نشود، باعث ابتلا به بیماری التهابی لگن و در پی آن عوارضی مانند نازایی ، بارداری خارج رحمی یا زایمان زودرس می شود.
۲) دلیل دیگر خارش، عفونت قارچی مهبل است که آن هم به دنبال تغییر در محیط مهبل روی می دهد. در یک عفونت قارچی، معمولا رشد بیش از حد کاندیدا باعث خارش و سوزش و گاهی ترشح سفید غلیظ و پنیری شکل می شود. این عفونت معمولا به دنبال مصرف آنتی بیوتیک ها (به دلیل از بین بردن باکتری های طبیعی محیط مهبل) و قرص های ضدبارداری روی می دهد.
۳) عفونت دیگری که می تواند باعث خارش شود، نوعی بیماری مقاربتی به نام تریکومونیازیس است که خارش و سوزش و ترشح زرد مایل به سبز نشانه آن است.
برخی از این عفونت ها مشکل خاصی با برقراری روابط زناشویی ایجاد نمی کنند اما گاهی واژینیت در زمینه بیماری خاصی ایجاد می شوند، مثلا دیابت کنترل نشده یا هنگام بارداری. در دوران بارداری، به علت اینکه pH محیط واژن تغییر می کند، مادر مستعد ابتلا به برخی عفونت ها خواهد شد. در افرادی که به مدت طولانی آنتی بیوتیک مصرف می کنند، چون این داروها فلور نرمال محیط واژن را از بین می برند، عفونت و خارش ایجاد می شود.
▪ گفتید خارش دلایل تحریکی و حساسیتی هم دارد، در این مورد توضیح می دهید؟
اینها دلایل عفونی بود اما برخی مشکلات پوستی هم باعث خارش ناحیه فرج می شوند؛ درماتیت تحریکی و درماتیت تماسی از آن جمله است. رعایت نکردن نکات بهداشتی، پوشیدن لباس تنگ، استفاده از کرم های مختلف و برخی اسپری های خوشبوکننده و نوار بهداشتی نامناسب ممکن است از علت های به وجود آورنده خارش باشد. استفاده از کرم های ضدخارش و ضدقارچ که معمولا بیماران بدون نسخه از داروخانه تهیه می کنند، یکی از عوامل اصلی بروز خارش است.
درماتیت زمانی رخ می دهد که پوست با یک ماده شیمیایی مثلا صابون های تند و پاک کننده های قوی تحریک شود. درماتیت تماسی هم واکنش آلرژیک سیستم ایمنی به یک ماده مثل عطر است. افرادی که پوست آنها در ناحیه فرج حساس است، نباید از مواد معطر و پاک کننده های نامناسب استفاده کنند. اگر این عفونت ها در سنین خیلی پایین یا در یائسگی ایجاد شوند باید به دنبال علت زمینه ای گشت.
▪ پوشیدن لباس تنگ چگونه باعث عفونت و خارش می شود؟
پوشیدن لباس های تنگ و چسبان به ویژه از جنس پلاستیک، رطوبت را افزایش می دهد و ناحیه را برای رشد قارچ مستعد می کند. شست وشو بعد از هر بار ادرار و مدفوع با آب و سپس خشک کردن به آرامی با دستمال کاغذی برای حفظ بهداشت ناحیه تناسلی کافی است.
▪ برای رفع این خارش چه توصیه هایی دارید؟
معمولا تحریکات ناحیه پرینه (میان?دو راه) باعث بروز قرمزی و التهاب می شود. خارش این ناحیه بسیار ناراحت کننده است و خاراندن التهاب و قرمزی را افزایش می دهد، بنابراین پس از مشخص شدن علت خارش، لازم است درمان فورا انجام شود. عفونت قارچی با داروهای ضدقارچ درمان می شود که به صورت کرم، شیاف یا قرص در دسترس هستند. اگر این خارش به دلیل واژینیت باشد تا وقتی عامل ابتلا درمان نشود، خارش برطرف نخواهد شد، بنابراین توصیه می شود حتما برای درمان خارش ناحیه تناسلی به پزشک مراجعه کنید.
استفاده از برخی کرم های موضعی که توسط پزشک تجویز می شود، می تواند این خارش را بهبود دهد اما در عفونت های مقاوم به کرم های موضعی، معمولا لازم است داروهای ضدقارچ هم به صورت خوراکی مصرف شوند. اگر عفونت دوباره عود کرد، گاهی حتی همسر بیمار هم باید درمان شود. اگر خارش به دلیل حساسیت و تحریک ناحیه وولو باشد، توجه به نوع لباس، مخصوصا لباس زیر ضروری است. پوشیدن لباس تنگ به مدت طولانی، محلی مناسب را برای رشد قارچ ها فراهم و خارش ایجاد می کند بنابراین ساده ترین راه درمان، تعویض لباس و استفاده نکردن از شلوارهای تنگ به مدت طولانی است.
▪ اما اگر این خارش به دلایل بیماری های زمینه ای و عمومی باشد، چطور؟
در این موارد لازم است حتما بیماری تحت کنترل و درمان قرار گیرد. اگر دچار خارش مزمن و طولانی در ناحیه تناسلی هستید، این نکات را مدنظر داشته باشید:
۱) به جای نوار بهداشتی از تامپون استفاده کنید البته این کار را حتما با مشورت پزشک انجام دهید زیرا تامپون نیز عوارض خاص خود را دارد.
۲) از کاندوم استفاده نکنید. ژل هایی که به عنوان ژل های روان کننده به فروش می رسند از عوامل مهم ایجاد حساسیت و خارش در ناحیه تناسلی هستند. استفاده از این ژل ها حتی برای کسانی که مشکل خارش هم ندارند، توصیه نمی شود.
۳) بهتر است زنان به جای استفاده از دوش مهبل (شست وشوی مهبل با مواد خاص) و اسپری از صابون های ملایمی که ماده پاک کننده قوی ندارند، استفاده کنند.
۴) کمپرس آب سرد، خارش را کم می کند، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کمپرس آب سرد حداکثر ۲ بار در روز بسیار مفید است. بعد از این کار ناحیه را به آرامی با حوله یا پارچه نخی تمیز خشک کنید.
۵) برای تسکین پوست حساس، می توانید از لیف گرم و مرطوب استفاده کنید یا در وان آب گرم بنشینید.
