دهان‌شویه‌ها از وسایل بهداشتی هستند که امروزه طرفداران زیادتری دارد؛ حتی اشخاصی که حوصله مسواک زدن و نخ دندان کشیدن ندارند ترجیح می‌دهند دهان‌شویه بکارببرند.
اگر شما هم تاکنون برای خرید دهان‌شویه به هایپر مارکت یا داروخانه رفته اید مطمئنا می‌دانید که این محصول گونه های مختلفی دارد؛ از سفید کننده گرفته تا خوشبو کننده، ضدعفونی‌کننده و دهان‌شویه‌های درمانی؛ اما همه چیز به این عبارت‌های وسوسه‌انگیز ختم نمی‌شود! انتخاب اشتباه دهان‌شویه و اشتباه در شیوه مصرف آن می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و حتی باعث افزایش زردی دندان‌ها و احتمال سرطان دهان شود!
اما نگران نباشید؛ دکتر آرش منصوریان، متخصص بیماری‌های دهان، فک و صورت و دانشیار دانشکده دندانپزشکی و دکتر معصومه حسنی طباطبایی، متخصص دندانپزشکی ترمیمی شما را در انتخاب دهان‌شویه مناسب و شیوه صحیح استفاده از آن راهنمایی می‌کنند.
چند نوع دهان‌شویه داریم؟!
به طور کلی انواع دهان‌شویه‌ها را می‌توان به دو دسته درمانی و غیر درمانی تقسیم کرد: دهان‌شویه‌های درمانی همان طور که از نام‌شان پیداست برای درمان بعضی بیماری‌ها ازجمله بیماری‌های لثه، بدبویی دهان و … استفاده می‌شوند. این نوع از دهان‌شویه‌ها باید توسط پزشک تجویز شوند چرا که اگر بیمار به صورت خودسرانه از آن‌ها استفاده کند ممکن است دچار عوارض شود. دهان‌شویه‌های غیر درمانی بیشتر برای موارد بهداشتی به کار می‌روند و انواع این دهان‌شویه‌ها در بازار قابل‌دسترس هستند. بعضی آن‌ها حاوی الکل و برخی دیگر فاقد الکل هستند.
مزیت دهان‌شویه‌های حاوی الکل این است که راحت‌تر جذب مخاط دهان، لثه و … می‌شوند و اثرگذاری‌شان بیشتر است؛ اما مضراتی هم دارند ازجمله اینکه می‌توانند دهان را خشک کنند و اگر طولانی مدت استفاده شوند حتی می‌توانند باعث سرطان‌های داخل دهانی شوند، بنابراین دهان‌شویه‌های فاقد الکل گرچه مزیت الکل را ندارند اما مضرات حاصل از آن را نیز ایجاد نمی‌کنند و ایمن‌تر هستند.
مصرف مداوم و خطر تغییر رنگ دندان
همان طور که گفته شد دهان‌شویه‌های حاوی الکل می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. وقتی دهان خشک شود زمینه برای ایجاد بوی بد نیز فراهم می‌شود. علاوه بر این بعد از غذا خوردن همیشه مقداری از مواد غذایی روی سطح مینای دندان باقی می‌ماند؛ در چنین حالتی وقتی از دهان‌شویه‌های درمانی استفاده می‌کنیم، ممکن است با مواد غذایی واکنش نشان دهد و با ایجاد محیط اسیدی به مینای دندان آسیب بزند.
همچنین اگر دهان‌شویه بیش از حد و طولانی مدت استفاده شود ممکن است باعث تغییر رنگ دندان‌ها شود. این مشکل بیشتر در مورد مصرف طولانی مدت دهان‌شویه‌های درمانی (بیش از یک هفته) مطرح است اما دهان‌شویه‌های معمولی نیز اگر طولانی مدت (۱۵ تا ۲۰ روز به صورت مداوم) استفاده شوند، رنگ دندان را تغییر می‌دهند.
دهان‌شویه خانگی و طبیعی درست کنید!
بعضی دهان‌شویه‌ها برای خوشبو کردن دهان استفاده می‌شوند که البته کاربرد زیادی ندارند و خیلی مصرف آن‌ها توصیه نمی‌شود. البته افراد می‌توانند بدون صرف هزینه زیاد در منزل به راحتی دهان‌شویه طبیعی تهیه کنند.
برای این کار کافی است مقدار کمی نمک را داخل آب حل کنید. این محلول باید آن قدر رقیق باشد که شوری آن حس نشود، درست مانند سرم فیزیولوژیک که در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد. اگر مقداری نعناع هم به آن اضافه کنید، می‌توانید از خاصیت خوشبوکنندگی نیز بهره ببرید.
مراقب باکتری‌های مفید دهان باشید!
گروهی از دهان‌شویه‌ها ضدعفونی‌کننده هستند. این دهان‌شویه‌ها اگر طولانی مدت استفاده شوند فلور میکروبی دهان را به هم می‌ریزند. در واقع با از بین بردن باکتری‌های مفید باعث می‌شوند بعضی میکروب‌ها بیشتر رشد کنند؛ بنابراین فرد با مصرف طولانی مدت آن‌ها ممکن است دچار قارچ داخل دهان شود. علاوه بر این دهان‌شویه‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند به درمان آفت کمک کنند؛ اما دهان‌شویه‌ای که حاوی فلوراید است، می‌تواند به مقاوم شدن ساختمان دندان کمک و از پوسیدگی پیشگیری کند؛ اما اگر پوسیدگی اتفاق افتاده باشد دیگر دهان‌شویه به هیچ عنوان نمی‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند.
دهان‌شویه‌ای که مسمومتان می‌کند
گروهی از دهان‌شویه‌ها اثر درمانی دارند ازجمله دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده که معروف‌ترینشان کلرهگزیدین است. این دهان‌شویه‌ها معمولاً برای جلوگیری از عفونت بعد از جراحی دندان و … تجویز می‌شوند. گروهی دیگر از دهان‌شویه‌ها نیز بیشتر جنبه تجاری دارند و بدون نسخه پزشک قابل‌دسترسی هستند؛ از جمله دهان‌شویه‌های خوشبوکننده.
دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید نیز باعث می‌شوند فلوراید وارد نسج دندان شود و مینای آن را در مقابل پوسیدگی مقاوم سازد؛ اما اگر پوسیدگی اتفاق افتاده باشد حتماً باید خارج و ترمیم شود و دهان‌شویه نمی‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند. باید درنظر داشته باشید که فلوراید یک ماده سمی است و اگر بیشتر از حد مشخصی وارد بدن شود، به‌خصوص در کودکان می‌تواند مسمومیت ایجاد کند؛ بنابراین دهان‌شویه‌های فلورایددار و سایر دهان‌شویه‌های درمانی حتماً باید با تجویز و زیر نظر دندان‌پزشک مصرف شوند.
معایب دهان‌شویه‌های آنتی باکتریال
استفاده نامناسب از دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده چند عارضه دارد؛ یکی اینکه اگر طولانی مدت مصرف شوند، فلور میکروبی طبیعی دهان را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ به عبارت دیگر باکتری‌های مفید و بی‌تأثیر در پوسیدگی را هم از بین می‌برند. علاوه بر این مصرف طولانی مدت آن‌ها، به ویژه کلرهگزیدین، باعث بدرنگی دندان‌ها می‌شود. این بدرنگی داخل درزهای دندان و در سطوح بین دندان‌های مجاور رسوب می‌کند و تمیز کردن دندان‌ها را بسیار دشوار می‌سازد.
دهان‌شویه آفت را درمان نمی‌کند!
آفت یک بیماری ویروسی عود کننده است، بنابراین دهان‌شویه‌های آنتی باکتریال در بهبود آن تأثیری ندارند. منتهی از آنجایی که محیط دهان را ضدعفونی می‌کنند ممکن است از عفونت‌های ثانویه در اطراف زخم آفت جلوگیری کنند. همچنین اگر سوزش آفت باعث شود بیمار نتواند به خوبی مسواک بزند، دهان‌شویه می‌تواند در تمیز کردن کلی محیط دهان به او کمک کند اما تأثیری روی خود آفت ندارد.
به طور کلی افرادی که مشکل عمده دندان و لثه ندارند اصلاً نیازی هم به دهان‌شویه نداشته چون بخش اصلی تمیز شدن دندان و لثه‌ها با مسواک و نخ دندان است. دهان‌شویه وقتی استفاده می‌شود که بوی بد دهان یا عفونت لثه وجود داشته باشد یا اینکه بیمار از لحاظ پوسیدگی جزو افراد پرخطر باشد که در این صورت دندان‌پزشک استفاده از آن را برای مدتی محدود به بیمار توصیه می‌کند.
مسواک و نخ دندان سپس دهان‌شویه!
برای استفاده از دهان‌شویه ابتدا باید دندان‌ها را مسواک زد و نخ دندان کشید. سپس می‌توان به مدت ۲۰ ثانیه دهان‌شویه را در محیط دهان قرقره کرد و بعد دور ریخت. بعد از آن هم بهتر است نیم ساعت تا یک ساعت چیزی خورده نشود تا بتواند اثر خود را در دهان نشان دهد. البته اثرات دهان‌شویه خیلی کوتاه مدت است و بوی خوب آن حداکثر تا نیم ساعت باقی می‌ماند.
