اگرچه اسم آن می تواند جالب و نشاط آور به نظر برسد، ولی سندرم پای بی قرار بیماری آزاردهنده و گاهی واقعا طاقت فرساست که آرامش روز و شب را از فرد می گیرد. علائم این بیماری شامل خارش، سوزش و یا درد پاها هستند که مخصوصا در زمان استراحت، فرد را تحت تاثیر قرار می دهند. در خیلی از مبتلایان به این بیماری، اختلال خواب و بی خوابی عارضه اصلی این بیماری خواهد بود.
بر اساس انجمن بین المللی قلب، ریه و خون، چیزی حدود 5 تا 15 درصد آمریکایی های که به سندرم پای بی قرار یا RLS مبتلا بوده اند، سابقه این بیماری را در خانواده خود داشته اند. از لحاظ جنسیت، شیوع این بیماری در خانم ها بیشتر از آقایان است و بیشتر در سنین میانسالی بروز می کند.البته تست خونی و آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری وجود نداشته و تشخیص بیماری از روی علائم خواهد بود. از لحاظ شیوع بیماری در کشورهای مختلف، کشورهای اروپایی بیشترین شیوع این بیماری را گزارش کرده اند.
علت اولیه ابتلا به این بیماری چیست؟
اعتقاد بر آن است که علت اصلی و شروع کننده این بیماری کاهش سطح یک انتقال دهنده عصبی به نام دوپامین در بدن است. کاهش سطح دوپامین می تواند علل متعددی داشته باشد، از جمله مصرف برخی داروها و یا ابتلا به بیماری هایی مانند پارکینسون و دیابت. اما به هر حال علت اولیه هرچه باشد، کاهش سطح دوپامین به احساس ناراحتی و بی قراری در پاها و گاهی بازوها منجر خواهد شد.
چه کسانی به سندرم پای بی قرار مبتلا می شوند و چرا؟
RLS درکودکان سندرم پای بی قرار بیماری مخصوص بزرگسالان نیست، بلکه شمار بالایی از مبتلایان را کودکان تشکیل می دهند. چیزی حدود یک و نیم میلیون کودک در ایالت متحده آمریکا به این بیماری مبتلا هستند. در بیشتر موارد این کودکان سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را داشته اند. طبق بررسی های ژنتیکی، مادر و پدر مبتلا به سندرم پای بیقرار به احتمال 50 درصد فرزند مبتلا به RLS خواهند داشت.علائم در کودکان مانند بزرگسالان است. اختلالات خواب و بی قراری ناشی از این مشکل معمولا باعث ناراحتی و گریه های کودک می شود.در بسیاری از موارد اولین مراجعه کودک به پزشک با هدف پی بردن به علت گریه های مکرر و شبانه او بوده است که در این زمان پزشک به بیماری کودک پی می برد.ماساژ پاها هر روز عصر در بیشتر موارد به کاهش علائم سندرم پای بیقرار کمک خواهد کرد. استفاده از کمپرس آب گرم و یا کمپرس سرد هم خیلی وقت ها موثر است.
RLS در دوران بارداری
متاسفانه آمار دقیق و به روز کشور خودمان را در حال حاضر در دسترس نداریم، اما طی بررسی ها و آمارهای موجود، چیزی حدود 26 درصد از خانم های باردار در ایالت متحده آمریکا به سندرم پای بی قرار مبتلا می شوند.علائم معمولا طی سه ماهه سوم بارداری آغاز می شود و علت واقعی آن هنوز به طور کامل مشخص نیست. اما ممکن است تغییرات هورمونی، کمبود برخی ویتامین ها و مواد معدنی و یا عدم تعادل دوپامین علت این وضعیت در خانم های باردار باشد. اما خبر خوب آنکه بیشتر علائم RLS مربوط به دوران بارداری، طی چند هفته بعد از زایمان از بین خواهد رفت.
کم خونی فقر آهن
بررسی ها نشان داده اند کمبود آهن خود می تواند به عنوان عامل شروع کننده اصلی سندرم پای بیقرار در نظر گرفته شود. مغز ما برای تولید دوپامین به آهن نیاز دارد.برخی بیماری ها نیز بر نحوه استفاده بدن از آهن تاثیر گذاشته و آن را مختل می کنند، برای مثال بیماری پارکینسون، دیابت، آرتریت روماتوئید و نارسایی های کلیوی.کم خونی فقر آهن یکی از عوارض شایع بارداری برای خانم هاست. پس زنان باردار نیز مستعد این بیماری خواهند بود.
داروها و ترکیبات دیگر
برخی داروها می توانند محرک شروع سندرم پای بی قرار باشند، مانند داروهایی که برای کاهش و پیشگیری از تهوع و استفراغ تجویز می شوند. داروهای سرماخوردگی و آلرژی که حاوی آنتی هیستامین هستند و داروهایی که مهارکننده کانال کلسیمی هستند مانند برخی داروهای قلبی می توانند منجر به RLS شوند، همچنین ضد افسردگی ها و داروهای ضد روان پریشی. در بیشتر موارد علائم سندروم با توقف مصرف دارو پایان می پذیرد اما با این حال از آنجایی که همه این داروها، داروهایی مهم و تحت تجویز پزشک هستند، قطع کردن یکدفعه ای و خودسرانه آنها هرگز توصیه نمی شود.ترکیبات دیگری مانند تنباکو و الکل نیز می توانند شروع کننده و محرک سندرم پای بی قرار باشند. پس اگر شما فردی مبتلا به این بیماری هستید، به این دلیل و به صدها دلیل دیگر توصیه می کنیم بیش از پیش از آنها دوری کنید.
RLS ثانویه
در برخی از موارد پای بی قرار می تواند علامت و عارضه ی ابتلا به یک بیماری دیگر باشد. در این موارد به آن پای بی قرار ثانویه گفته می شود. برای مثال در شرایطی که علت این بیماری آسیب اعصاب محیطی است، این آسیب عصبی می تواند در نتیجه جراحت ها، صدمات بدنی و یا ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت ایجاد شود. از دیگر بیماری های مرتبط با این عارضه می توان به مشکلات کلیوی پیشرفته، آرتریت روماتوئید، بیماری پارکینسون و بیش فعالی اشاره کرد.
درمانی برای این سندرم وجود دارد؟
اولین و البته بهترین راه درمان، ماساژ است. ماساژ پاها هر روز عصر در بیشتر موارد به کاهش علائم کمک خواهد کرد. استفاده از کمپرس آب گرم و یا کمپرس سرد هم خیلی وقت ها موثر است. ماساژ قبل از خواب هم می تواند مفید باشد. برای این منظور شما می توانید از ماساژور های برقی و مکانیکی نیز استفاده کنید و جالب است بدانید در بیشتر موارد تاثیر این ماساژ و کمپرس ها از داروها که در مراحل بعد توصیه می شود، بسیار بهتر و بیشتر خواهد بود.مرحله بعد درمان پای بی قرار، محدود کردن و یا تغییر داروهایی است که ممکن است در ابتلا به این بیماری موثر باشند، مانند ضد افسردگی ها و آنتی هیستامین ها. در صورتی که پزشک علت این بیماری را کمبود آهن در بدن شما تشخیص داده باشد، مصرف قرص آهن بهترین راهکار درمانی خواهد بود.
درمان های دارویی خاصی برای این بیماری وجود دارد؟ و آیا این داروها عارضه ای هم دارند؟
درمان دوپامینی می تواند کمک کننده باشد. اما از آنجایی که عوارض متعددی به همراه خواهد داشت، معمولا توانایی پزشک در به کار بردن آنها محدود می شود.یکی از داروهایی که در این زمینه کاربرد دارد، گاباپنتین است. دارویی که اولین مورد مصرف آن در درمان تشنج بوده است. به هر حال تمام داروهایی که سطح دوپامین را در بدن بالا می برند می توانند توسط پزشک تجویز شوند.
چه رفتارهایی به کاهش علائم بیماری کمک می کند؟ آیا ورزش هم توصیه می شود؟
همانطور که گفتیم بهترین و مهم ترین اقدام برای کاهش علائم پای بی قرار، ماساژ پاهاست. اگر شما احساس می کنید علائم این بیماری برای شما در ساعت های خاصی شدت می گیرد، دقیقا یکی دو ساعت قبل از رسیدن آن زمان، ماساژ پاها و کمپرس آب گرم را انجام دهید.بدون شک از فواید ورزش در کاهش علائم پای بی قرار هم می توان استفاده کرد. ورزش هایی را انتخاب کنید که باعث تقویت عضلات پاها شوند، اما نه ورزش های شدید و قدرتی، مثلا پیاده روی مرتب و نرمش های کششی می توانند انتخاب خوبی باشند.
