حاملگی خارج از رحم به حالتی گفته می شود که تخمک لقاح یافته در جایی به غیر از دیواره داخلی رحم مستقر می شود و شروع به رشد می کند. 98 درصد از حاملگی های خارج از رحم درون لوله های فالوپ (لوله رحمی) اتفاق می افتد، با این حال امکان دارد در نقاط دیگری مثل تخمدان، گردن رحم و حفره شکمی نیز رخ دهد.
بارداری خارج از رحم
در حاملگی طبیعی، یک تخمک در یکی از لوله های فالوپ که تخمدان ها را به رحم متصل می کند، توسط اسپرم لقاح می یابد. تخمک لقاح یافته سپس به سمت رحم حرکت می کند و خود را در دیواره داخلی رحم یا اندومتر مستقر می کند و اصلاحا لانه گزینی می کند، و در آنجا باقی می ماند و رشد می یابد.
اگر لانه گزینی سلول تخم تشکیل شده در هر جایی غیر از دیواره داخلی رحم ایجاد شود ( مثلا در لوله های فالوپ، گردن رحم و یا دیگر قسمت های اندام تناسلی زن) به آن بارداری خارج رحمی گفته می شود.
عوامل خطر بارداری خارج رحمی
باید بدانیم احتمال اینکه بارداری خارج رحمی در هر بارداری اتفاق بیفتد، حدود 2 درصد می باشد. بارداری خارج رحمی معمولا طی چند هفته پس از لقاح و در اولین هفته های بارداری ایجاد می شود.
عوامل خطر مهمی وجود دارد که شانس فرد را برای ابتلا به بارداری خارج رحمی بالا می برد. از قبیل:
- بیماری های مقاربتی
- بیماری های التهابی لگن
- اندومتریوز در صورتی که درمان نشود و به بارداری منجر شود
- لوله های فالوپ اسیب دیده
- مصرف داروهای ضدبارداری
- باردار شدن به روش های آزمایشگاهی (لقاح آزمایشگاهی)
- بستن ناموفق لوله های رحمی
- سابقه خانوادگی فرد برای داشتن بارداری خارج رحمی
- عمل جراحی لگن
- چسبندگی های لگنی
- استفاده از آی یو دی. تقریبا 50 درصد بارداری زنانی که برای جلوگیری از بارداری از IUD استفاده می کنند، خارج از رحم صورت می پذیرد.
علایم بارداری خارج رحمی
- خونریزی واژینال یا لکه بینی
- آمنوره یا عدم قاعدگی
- تهوع
- استفراغ
- درد در ناحیه شکم
- گرفتگی عضلات
- احساس درد تنها در یک طرف بدن
- سرگیجه
- ضعف
- غش کردن
- درد در ناحیه مقعد
- درد در ناحیه گردن یا شانه
اگر یکی از عوامل خطر ذکر شده را دارید، سریعا به پزشک زنان خود مراجعه کنید. بارداری خارج رحمی می تواند سبب اختلال در بارداری های بعدی شود. بنابراین غنیمت شمردن فرصت و مراجعه سریع به پزشک لازم است.
کسی که دچار بارداری خارج رحمی شده است، باید تحت درمان قرار بگیرد.
اگر لوله فالوپ او دچار آسیب و پارگی شده است و خونریزی کرده است، باید سریعا تشخیص داده شود و برای توقف خونریزی به اتاق عمل فرستاده شود.
برخی پزشکان بسته به میزان پارگی ایجاد شده نسبت به برداشتن تخمدان و لوله فالوپ اقدام می کنند. اگر لوله فالوپ پاره نشده باشد، پزشک از جراحی لاپاروسکوپی برای برداشتن جنین و ترمیم لوله فالوپ استفاده می کند.
در اغلب موارد، عملکرد لوله فالوپ طی این عمل جراحی تحت تاثیر قرار نمی گیرد.
برخی از پزشکان نیز بسته به شرایط بیمار، اگر لوله فالوپ او دچار آسیب نشده باشد، اقدام به تجویز دارو برای بیمار می کنند تا بتوانند جنین را زنده نگه دارند و فرد را نسبت به ادامه بارداری ترغیب کنند.
اگر فردی هستید که به بارداری خارج رحمی مبتلا شده اید و جنین خود را از دست داده اید، باید مدتی صبر کنید و دوباره باردار نشوید.
اما احتمال دارد بارداری طبیعی داشته باشید، حتی اگر یکی از لوله های رحمی شما آسیب دیده شده باشد و طی عمل جراحی برداشته شده باشد، بازهم از طریق لوله دیگر فالوپ خود می توانید باردار شوید.
خونریزی داخلی به علت پارگی لوله رحمی می تواند منجر به شوک شود، زیرا شوک در اثر افت فشار خون ایجاد می شود. لب ها و انگشتان رنگ طبیعی خود را از دست می دهند و کبود می شوند و اغلب فرد عرق زیادی می کند. فرد آشفته و بی قرار به نظر می رسد و تعداد تنفس او کم می شود و نبض او سریع می شود. این علائم خطرناک است و باید فورا به پزشک مراجعه شود.
چگونه می توان از بارداری های خارج رحمی پیشگیری کرد ؟
- بانوان عزیز باید نظارت کامل بر بهداشت بارداری خود داشته باشند، مخصوصا اگر باردار هستند و یا به زودی قصد باردار شدن را دارند، باید از هر گونه بیماری های منتقله از راه جنسی مانند سوزاک و ... پیشگیری کنند.
- از هر گونه شرایطی که منجر به زخم و آسیب لوله های فالوپ می شود، پرهیز کنند.
- اگر قصد باردار شدن دارید و در عین حال سیگار مصرف می کنید، باید بدانید خود را در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار می دهید.
- اگر سابقه ابتلا به PID (عفونت لگن) و آندومتریوز و یا جراحی های ناحیه شکمی دارید، خطر شما برای ابتلا به بارداری خارج رحمی افزایش یافته است.
بنابراین بهتر است قبل از بارداری و اوایل بارداری شرایط خود را در زمینه بارداری افزایش دهید.
- باید با علائم بارداری خارج رحمی آشنا باشید و در صورت مواجهه با علائم آن، فورا به پزشک مراجعه کنید.
- اگر در گذشته سابقه ابتلا به بارداری خارج رحم را داشته اید، باید قبل از اقدام برای بارداری مجدد تحت نظر پزشک زنان قرار بگیرید.
- اگر تست بارداری شما مثبت شده است و در عین حال خونریزی دارید و یا علایم گفته شده در بالا را تجربه می کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا متخصص زنان به معاینات ناحیه لگن شما بپردازد و در صورت صلاحدید، سونوگرافی واژینال را به شما پیشنهاد دهد.
