پزشکان تا کنون مطالعات گسترده‌ای درباره راه های حفظ سلامتی انسان انجام داده‌اند، اما بتازگی مطالعه دقیق تری از ارتباط باکتری‌های روده با بیماری‌ها منتشر شده که نقش آنها را در این زمینه بیش از پیش به ما یادآور می‌شود.
باکتری‌ها به همراه ویروس‌ها و قارچ‌ها میکروب‌هایی هستند که بدن انسان مملو از آن‌هاست. در ازای هر یک از سلول‌های انسان تقریبا 10 سلول میکروبی در بدن وجود دارند. آنها در نقاط مختلف بدن روی پوست، داخل دهان، بینی، روده، مجاری ادراری و تناسلی زندگی می‌کنند.
این موجودات زنده در بدن هر فرد، کلکسیون منحصربه‌فردی از میکروب‌ها را بوجود می‌آورند که بخشی از آنها در هنگام تولد از مادر به ارث می‌رسند و تا حدودی الگوی زندگی فرد را تعیین می‌کنند.
باکتری‌ها از جمله میکروب‌هایی هستند که بیشترین تعداد آنها در روده انسان زندگی می‌کنند و اغلب موضوع اصلی مطالعات پزشکی هستند.
متخصصان در بررسی روی DNA باکتری موجود در نمونه‌های مدفوع به مطالعه در مورد نقش باکتری در بروز برخی بیماری‌ها و تلاش برای تغییر آنها پرداخته‌اند.
«میشل اسنیدر» از دانشگاه استنفورد می‌گوید: این احتمال وجود دارد که کلکسیون میکروبی موجود در بدن با بیماری‌هایی همچون دیابت، سرطان و اوتیسم مرتبط باشد و محدوده‌ای که باکتری‌ها بیشترین تاثیر را دارند، در فضای روده است.
باکتری‌ها همچون پوششی در روده به فرآیند هضم مواد خوراکی کمک می‌کنند. در طول این فرآیند ویتامین‌هایی در بدن تولید می‌کنند که برای زندگی ضروری هستند، سیگنال‌هایی به سیستم ایمنی می‌فرستند و با تولید مولکول‌های کوچک به عملکرد مغز کمک می‌کنند.
اسنیدر افزود: بدون باکتری‌های روده، بخش مهمی از عملکردها و فعالیت‌های بدن ناقص می‌ماند. آنها بخش حیاتی از وجود ما هستند و بودنشان برای سلامتی ما ضرورت دارد.
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خاص اغلب در بدن خود ترکیبات متفاوتی از باکتری‌ها را در مقایسه با افراد سالم دارند.
همچنین پزشکان بررسی‌های قابل توجهی برای تعیین ساختار باکتری‌های روده در بدن افراد سالم در مقایسه با باکتری‌هایی که فرد را در معرض بیماری‌های خاص قرار می‌دهند انجام داده‌اند.
شواهد حاکی از آن است که وجود یا فقدان یک باکتری خاص عامل شکل‌گیری یک کلکسیون سالم میکروبی در بدن نیست، بلکه در واقع تنوع باکتریایی موجود در روده‌های نقش مهم تری در این زمینه ایفا می‌کند.
«جوزف پتروسینو» از دانشکده پزشکی بایلور نیز تاکید دارد: در صورتی که در بدن فرد مجموعه و طیف وسیعی از باکتری‌ها وجود داشته باشد که منابع غذایی مختلفی را تجزیه می‌کنند، این امر موجب تولید مولکول‌های متنوعی می‌شود و مولکول‌هایی تولید می‌شوند که مغز برای عملکرد بهتر به آنها نیاز دارد و در این صورت می‌توان به فواید تنوع بیشتر یک مجموعه میکروبی در روده پی برد.
مطالعات انجام شده در رابطه با مجموعه‌های میکروبی در بدن هنوز به قدری جدید و تازه هستند که به این زودی نمی‌توان در مورد تاثیر باکتری خاص در بروز یک بیماری اظهارنظر کرد.
در حال حاضر متخصصان علوم پزشکی تنها به رابطه بین ترکیب باکتریایی بدن و وجود برخی بیماری‌ها در انسان پی برده‌اند. بدون در نظر گرفتن رابطه علت – معلولی در این زمینه، فعلا بررسی باکتری‌های روده به ابزاری برای پزشکان تبدیل شده تا برخی انواع بیماری‌ها را سریع‌تر و دقیق‌تر تشخیص دهند.
در تحقیقات انجام شده، رابطه بین این باکتری‌ها با سرطان روده، بیماری کرون، دیابت و چاقی بررسی شده است. اگرچه این بیماری‌ها بیشتر با روده و متابولیسم مرتبط هستند، اما در واقع باکتری‌های روده با بیماری‌های مرتبط با تمام اعضای بدن ارتباط دارند. برخی انواع باکتری‌ها می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند، در حالی که برخی از آنها موجب التهاب و بروز بیماری‌هایی همچون روماتیسم مفصلی می‌شوند.
جوزف پتروسینو همچنین می‌گوید: بسیاری از بیماری‌های پوستی، ریوی، مفاصل و بافت‌های دیگر از التهاب ناشی می‌شوند و عدم تعادل باکتریایی می‌تواند به افزایش التهاب و پیشرفت بیماری منجر شود.
نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد در مبتلایان به روماتیسم مفصلی که درمان نشده‌اند، تعداد بیشتری باکتری التهابی در روده‌هایشان وجود دارد و تنوع باکتری‌های مفید شناخته شده در روده‌های آنان نسبت به افراد سالم کمتر است.
پزشکان همچنین در بررسی‌های خود به ارتباط بین باکتری‌های روده با اضطراب، افسردگی، اوتیسم، آلزایمر و بیماری‌های دیگر پی برده‌اند.
با مشاهده ارتباط فزاینده بین میکروب‌های روده و برخی بیماری‌ها این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان باکتری‌های معده را تغییر داد و از بروز این بیماری‌ها پیشگیری کرد؟
پتروسینو گفت: اعمال تغییرات طولانی مدت در رژیم غذایی این امر را ممکن می‌سازد تا کلکسیون میکروبی بدن تغییر شکل یافته و ظاهری سالم‌تر پیدا کنند. این امر موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن، کاهش التهاب و بهبود کلی وضعیت سلامت بدن می‌شود.
اختلال در باکتری های روده و شروع روماتیسم
محققان توانسته اند ارتباط مهمی بین یک نوع باکتری روده ای در انسان به نام پروتلا کوپری (Prevotella Copri) و شروع بیماری روماتیسم مفصلی پیدا کنند و این اولین علامت در انسان است که نشان می دهد بیماری های التهابی مزمن مفصلی ممکن است تحت تاثیر باکتری ها و میکروب های روده ای باشند.
نتایج این تحقیق که در دانشکده طب نیویورک صورت گرفته تاکید بیشتری بر این یافته اثبات شده است که هزاران میلیارد میکروبی که در بدن انسان وجود دارند، نقش مهمی در تنظیم سلامتی بدن بازی می کنند.
با استفاده از آنالیز های پیچیده دی ان ای در مدفوع افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی و مقایسه آنها با افراد سالم محققان دریافته اند که باکتری پروتلا کوپری به تعداد بسیار بیشتری در روده افرادی که به تازگی تشخیص روماتیسم مفصلی در آنها داده شده، پیدا می شود.
این باکتری در مدفوع 75 درصد افرادی که به تازگی دچار روماتیسم مفصل شده اند دیده شده است، در صورتی که تنها در 21 درصد افراد سالم و در 11 درصد افرادی که مدت هاست روماتیسم داشته اند، مشاهده می شود.
آنها همچنین دریافته اند که نوع پروتلا کوپری در افرادی که به تازگی دچار روماتیسم مفصلی شده اند، با پروتلا کوپری افراد معمولی متفاوت است.
هنوز زود است تا دلیل علت و معلولی بین افزایش میزان این باکتری در روده و شروع روماتیسم برقرار کنیم، ولی بررسی ها ادامه دارد.
روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی است که موجب التهاب مفاصل شده و به علت درد و خشکی که در آنها ایجاد می کند، موجب ناتوان شدن تعداد زیادی از افراد جامعه می شود.
این بیماری در زنان دو برابر مردان دیده می شود و علت آن هنوز شناخته شده نیست، گرچه می دانیم هم علل ژنتیکی و هم علل محیطی در بروز آن نقش دارند.
روده انسان خانه تعداد زیادی باکتری مانند پروتلا کوپری است که بطور طبیعی در آن زندگی می کنند. این باکتری ها مانع رشد دیگر باکتری های مضر برای انسان می شوند.
سیستم ایمنی بدن انسان توانایی بالایی در شناسایی این باکتری های مفید و تفاوت گذاشتن آنها از باکتری های مضر دارد، با این حال وقتی که نظم اکوسیستم باکتریایی روده انسان بهم می ریزد، این توانایی هم دچار اختلال می گردد.
محققان می گویند هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی مانند نوع تغذیه می توانند موجب تغییر در نوع باکتری های روده ای شده و بدنبال آن می توانند موجب شروع یک روند خودالتهابی گردند.
