غذا خوردن از قدیم برای خودش اصولی داشته؛ اصولی که کم‌کم جزئی از فرهنگ ما شده و انگار از یک نسخه نانوشته پیروی می‌کند. مثلا همیشه سر سفره مادربزرگ‌ها ماست را با نعناع می‌خوردند و دوغ با پونه جان و بوی خاصی می‌گرفت.
زمستان که می‌شد بساط انار دان شده و گلپر راه می‌افتاد و بوی دارچین و حلیم در خانه می‌پیچید. پای کرسی گردو و کشمش می‌خوردند و آش و سوپ‌هایی که عطر و بویش تا چند خانه آن‌طرف‌تر می‌پیچید. اگر دل‌تان می‌خواهد زمستان را مثل مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های قدیمی سالم و شاد بگذرانید و برای سوال‌هایی که از قبل داشته‌اید جواب علمی و درستی پیدا کنید، این مطلب را بخوانید. دکتر نسرین بعیری، متخصص طب سنتی، توصیه‌های جالبی دارد تا در زمستان با اصول تغذیه‌ای و سبک زندگی درست مختص این فصل آشنا شوید.
مزاج فصل زمستان چیست؟
هر فصلی مزاج خاص خودش را دارد، مزاج فصل زمستان سرد و تر است؛ بنابراین غذاهایی که در این فصل استفاده می‌کنیم باید میزان سردی و تری‌شان با سردی و تری فصل زمستان تداخل پیدا نکند، چراکه باعث می‌شود میزان سردی در بدن افزایش پیدا کند. به‌همین دلیل پزشکان طب سنتی توصیه می‌کنند غذاهای گرم مزاج بیشتر مصرف کنیم. غذاهایی مثل کره، شیر گوسفند و... در لبنیات، بالنگ، خرما، انگور و... در میوه‌ها، نعناع، کلم و... در گروه سبزیجات، گردو، بادام‌زمینی، فندوق و... در آجیل‌ها، بوقلمون، گوسفند و... جزء خوراکی‌هایی هستند که طبع گرمی دارند و مصرف‌شان در فصل سرد مفید است.
چه گوشتی بخورید؟
در فصل زمستان بدن به حرارت بالاتری نیاز دارد تا با سرما مقابله کند، برای همین بازهم نیاز است که از غذاهای گرم مزاج بیشتر استفاده شود. همچنین نیاز فرد به غذا در این فصل افزایش پیدا می‌کند. بهتر است غذاهایی که با گوشت تهیه می‌شوند در فصل زمستان نسبت به فصل‌های دیگر بیشتر مورداستقبال قرار گیرند، اما چه نوع گوشتی از دیدگاه طب سنتی موردتایید است؟! به‌طور کلی در طب سنتی، گوشت قرمز گوسفندی مصرفش بیشتر از گوشت‌های دیگر تاکید می‌شود. اولین گوشتی که توصیه می‌کنند گوشت گوسفند است چراکه گوشت‌های گاو و گوساله به‌دلیل اینکه سودازا هستند، مصرف‌شان توصیه نمی‌شود و بهتر است کمتر مورد استفاده قرار بگیرند.
اما گوشت سفید بعد از مصرف گوشت گوسفند توصیه می‌شود. البته در طب سنتی درمورد مصرف گوشت مرغ سوالاتی وجود دارد، برخی بر این عقیده هستند که استفاده نشود و برخی‌ها معتقدند که مرغ‌های محلی که عاری از مصرف هورمون هستند، ممنوعیت مصرف ندارند. به‌طور کلی در فصل زمستان باید به سمت غذاهایی برویم که با گوشت به‌خصوص گوشت گوسفندی طبخ می‌شوند تا باعث گرمی بدن شوند. همچنین آب گوشت غذای خوبی است، آش‌ها و سوپ‌هایی که به‌همراه گوشت طبخ می‌شوند مثل آش شله قلمکار، ترخینه و... هم مفید هستند. اما آش‌هایی که گوشت کمی دارند خیلی توصیه نمی‌شوند مثل آش رشته که ممکن است باعث ایجاد انسداد بعضی مسیرهای عروقی هم شود. به‌طور کلی رشته خیلی موردتایید پزشکان طب سنتی نیست. اما آش مفید در فصل زمستان همان آش شله قلمکار است.
آش و حلیم را به این روش بپزید
در زمستان خوردن حلیم توصیه می‌شود، اما بهتر است حلیم با کمی نخود پخته و به‌همراه کمی دارچین مصرف شود. سوپ جو خاصیت سردی دارد و بهتر است از سوپ گندم به‌جای آن استفاده شود. اما اگر دوست دارید از جو استفاده کنید، می‌توانید جو را به‌همراه عدس بپزید تا یکدیگر را تعدیل کنند. آش انار هم جزء آش‌های مناسبی است که بهتر است در فصل زمستان میل شود.
از این میوه‌ها فاصله نگیرید
به، سیب، گلابی و انار (با گلپر) باید در روزهای سرد به‌دلیل گرمی معتدلی که دارند بیشتر مصرف شوند تا بدن را هم گرم نگه دارند. مصرف میوه‌های سرد در این فصل اصلا توصیه نمی‌شود، به‌عنوان مثال در شب یلدا خیلی‌ها هندوانه می‌خورند که اصلا این کار در طب سنتی مورد تایید نیست. همچنین نوشیدنی‌های سرد که با آب سرد تهیه می‌شوند منع مصرف دارند. انجیری که در آب یا شیر خیس خورده باشد می‌تواند در فصل زمستان به‌خصوص برای افراد مسن خیلی مفید باشد؛ چراکه مزاج را روان می‌کند و یبوست را ازبین می‌برد هم اینکه ارزش غذایی خوبی دارد. شیره انگور و کشمش هم می‌توانند نقش موثری در این فصل داشته باشند.
دمنوش‌های زمستانی
دمنوش آویشن، بادرنجبویه و رازیانه جزء دمنوش‌هایی هستند که نوشیدن‌شان در فصل زمستان هم دلچسب و هم مفید است. برای دم کردن این گیاهان بهتر است این نکته را رعایت کنید: «یک قاشق مرباخوری از هر کدام را داخل یک فنجان آب‌جوش بریزید و در فنجان را با وسیله‌ای مثل نعلبکی یا درپوش مخصوص ببندید، بعد از 10دقیقه دمنوش را از صافی رد کنید و بنوشید. البته باید توجه داشته باشند که تفاله گیاهان نباید وارد آب صاف شده شوند.»
با این ادویه‌ها غذاها را طعم‌دار کنید
دارچین یکی از بهترین ادویه‌هایی است که بهتر است در فصل زمستان در بیشتر غذاها مورداستفاده قرار بگیرد. غیر از دارچین، آویشن، زنجبیل و ادویه‌هایی که طبع گرمی دارند مصرف‌شان پیشنهاد می‌شود.
خیار و گوجه قدغن!
سبزی‌هایی مثل کلم، گل‌کلم، چغندر و کرفس مصرف‌شان در فصل زمستان می‌تواند بسیار مفید باشد چراکه در بدن حرارت خوبی را ایجاد می‌کنند و هضم‌شان راحت است. سبزی‌هایی که مزه تند دارند، مثل شاهی، ترخون و... هم خوردن‌شان در این فصل مناسب است. اما باید از مصرف صیفی‌جاتی ازجمله خیار، گوجه، کاسنی و.... پرهیز کنید.
نکاتی که باید آویزه گوش کنید
اگر ماست استفاده می‌کنید باید از مصلحاتش مثل پونه و نعناع هم استفاده کنید، چراکه سردی ماست را ازبین می‌برد. همچنین ماست نباید همراه با غذاهای گوشتی به‌خصوص گوشت مرغ مصرف شود.
ماست و سالاد در همه فصل‌ها از نظر طب سنتی توصیه می‌شود همراه غذا مصرف نشوند و هر کدام از آنها را بهتر است به‌عنوان یک میان‌وعده مجزا میل کنید. به این دلیل که روی هم خوری در طب سنتی توصیه نمی‌شود چراکه هضم هر غذا متفاوت است و ممکن است فرد را با مشکلات گوارشی مواجه کند. بهتر است همراه با غذا مایعات مصرف نشود و اگر تمایل به مصرف مایعات دارید یک الی دو ساعت بعد از غذا یا قبل از غذا آب یا مایعات دیگر نوشیده شود. مایعات هضم غذا را برهم می‌زنند. همچنین بعد از خوردن میوه هم نباید آب مصرف شود.
در هر وعده باید یک نوع غذا میل شود. حتی باید درمورد خوردن میوه‌ها این نکته را رعایت کنید. پنیر جزء گروه لبنیات است که بیشتر در وعده‌های صبحانه مورداستفاده قرار می‌گیرد. درصورتی که در طب سنتی توصیه می‌شود بیشتر اوقات پنیر به‌همراه گردو به‌عنوان شام مورداستفاده قرار بگیرد نه در وعده صبحانه، چراکه اگر پنیر صبح خورده شود بلغم و رطوبت بدن بالا می‌رود و در طولانی‌مدت ممکن است باعث کم‌کار شدن حافظه شود. اما اگر در وعده شام و به‌همراه گردو خورده شود این عارضه کاهش پیدا می‌کند.
ماهی غذای مناسبی برای فصل زمستان نیست، اما اگر قصد داشتید در این فصل ماهی میل کنید، بهتر است آن را با روغن کنجد سرخ کنید. همچنین بعد از مصرف ماهی یک یا دو عدد خرما خورده شود. خوردن ترشی و ماست همراه با ماهی در همه فصول ممنوع است.
خواب زمستانی
باید بین آخرین وعده غذایی که خورده‌اید، با خواب سه ساعت فاصله باشد تا هضم غذا کامل شود. توصیه می‌شود بعد از غذا بلافاصله فرد نخوابد چون باعث تحلیل بدن می‌شود. در طب سنتی خواب روز توصیه نمی‌شود مگر در موارد خاص، اما در فصل زمستان توصیه می‌شود به هیچ عنوان در روز نخوابید چون فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های فصلی می‌کند.
شلغم درمانی کنید
شلغم غذایی است که اکثر اساتید طب سنتی توصیه می‌کنند از زمانی که وارد بازار می‌شود تا آخرین روزی که در بازار میوه‌فروشی حضور دارد، روزانه بین دو تا سه عدد به هر طریق بخارپز، آبپز و... مصرف شود چراکه شلغم ضدبلغم و ضدسرماخوردگی است و از ابتلا به سرماخوردگی پیشگیری می‌کند.
لبو هم خیلی مفید است. البته در کنار مصرف خود چغندر بیشتر توصیه می‌شود که برگش هم استفاده شود، چراکه خواص بیشتری دارد. میزان قند چغندر زیاد است اما میزان کالری‌اش کم است و چاق‌کننده نیست و برای رفع یبوست و تقویت بدن مفید است. اما به‌دلیل قند بالایی که دارد توصیه می‌شود افرادی که مشکل دیابت یا ناراحتی معدوی دارند از مصرف آن خودداری کنند.
مصلح چیست؟
در کنار بعضی غذاها بهتر است از ماده دیگری استفاده کنیم تا مزاج غذا را معتدل کند. مثلا ماست را با نعناع، و باقلا را با گلپر توصیه می‌کنیم تا سردی و تری آنها را خنثی کند. اما کلمه مصلح درباره همه موادغذایی به‌کار برده نمی‌شود و مصلح زمانی به کار می‌رود که دارویی داشته باشیم، اما مصرف آن دارو باعث ایجاد عارضه در بدن شود. به‌همین دلیل در مقابل یک ماده دیگری را پزشک تجویز می‌کند تا عارضه آن دارو کاهش پیدا کند.
همان‌طور که گفته شد غذاهایی که طبع گرمی دارند بهتر است در فصل زمستان بیشتر مورد استقبال قرار بگیرند. درباره غذاها باید به خورش‌های گرم مثل فسنجان و انواع ته‌چین‌ها و هویج پلو به‌خصوص اگر با دارچین مزه‌دار شده باشد اشاره کرد که می‌توانند مفید باشند.
