وقتی از ارزش آثار هنری حرف می زنیم، از چه چیزی حرف می زنیم؟ مدتی پیش تابلوی «جیغ» اثر «ادوارد مونش» که یکی از معروف ترین نقاشی های تاریخ هنر به شمار می رود، به مزایده گذاشته شد و به قیمتی معادل 120 میلیون دلار به فروش رفت. 

«جیغ» که زنی را در حال فریاد کشیدن روی یک پل نشان می دهد و دنیای از ریخت افتاده ای را از دریچه ذهن او به نمایش می گذارد، درواقع مظهر و نماد سبک اکسپرسیونیسم در نقاشی و حتی دیگر هنرها به شمار می رود. 

تابلوی به فروش رسیده یکی از چهار تابلوی مجموعه «جیغ» بود که آن را مونش نروژی تبار در سال 1895کشید. اما آیا ارزش یک اثر هنری را پول تعیین می کند؟ یا گذر تاریخ؟ یا هنرمندان و منتقدان آینده؟ 

جالب است بدانید وینسنت ون گوگ که آثارش در حال حاضر جزء گران قیمت ترین نقاشی های جهان است، در طول حیات خودش موفق نشد هیچ کدام از نقاشی هایش را بفروشد. نکته بامزه اینکه به گزارش نیویورک تایمز انگیزه مجموعه داران برای دست به دست کردن این تابلو با این قیمت ها، شکستن رکورد گران ترین نقاشی و بالابردن نرخ آثار هنری بوده است.

به هر حال ما اینجا قصد نداریم ارزش آثار هنری را تعیین کنیم، فقط می خواهیم نگاهی بیندازیم به گران قیمت ترین آنها و ببینیم «جیغ» مونش در کجای این فهرست قرار می گیرد.

1- نام نقاشی: کارت بازها (The Card Players)

نقاش: پل سزار

آخرین قیمت فروش: 250 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 254 میلیون دلار

«کارت بازها» یک تابلوی رنگ روغن از نقاش امپرسیونیست، پل سزان است. این نقاشی متعلق به مجموعه ای است که در دوران آخر کار سزان، یعنی اوایل دهه 1890 نقاشی شده است. این مجموعه شامل پنج نقاشی است که در اندازه قاب و تعداد بازیکنان متفاوتند. در سال 2011 یکی از تابلوهای این مجموعه در یک حراجی به فروش رفت و قیمتی که برای آن ذکر می کنند، بین 250 الی 300 میلیون دلار است. جالب اینکه خریدار این نقاشی دولت قطر بوده است. صاحب نظران معتقدند این کار در راستای سیاست تبدیل این کشور کوچک به پاتوق روشن فکران و هنرمندان انجام شده است.
 

2- نام نقاشی: شماره 5،4891 (1948,5. No)

نقاش: جکسون پولاک

آخرین قیمت فروش: 140 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 159 میلیون دلار
 

سبک جکسون پولاک را «ابسترکت اکسپرسیونیسم» عنوان می کنند؛ اما او هم مانند بسیاری از نقاشان بزرگ، سبکی مخصوص به خودش داشته است. او بوم نقاشی را روی زمین می گذاشت و رنگ را از بالا روی بوم می پاچید. 

نقاشی «شماره پنج، 1948» همان طور که از نامش پیداست در سال 1948 نقاشی شده است و از آن سال به بعد در بین چند مجموعه دار، دست به دست شده است. آخرین دست به دست شدن این نقاشی به سال 2006 بر می گردد که دیوید کفن آن را به قیمت 140 میلیون دلار به مجموعه داری مکزیکی به نام دیوید مارتینز واگذار کرد.
 

3- نام نقاشی: زن شماره سه (Woman III)

نقاش: ویلیام دوکونینگ

آخرین قیمت فروش: 137.5 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 156 میلیون دلار
 

«زن شماره سه»، یکی از پنج تابلویی است که ویلیام دوکونینگ، نقاش ابسترکت اکسپرسیونیسم، بین سال های 1951 تا 1953 نقاشی کرده است. این نقاشی که 1.7 متر درازا و 1.2 پهنا دارد. در سال 1953 تکمیل شده است. این نقاشی از اواخر دهه 1970 تا سال 1994 در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این نقاشی دیگر در این موزه به نمایش در نیامد تا در سال 1994 در وین با یک«شاهنامه طهماسبی» که متعلق به قرن شانزدهم است، معاوضه شد. در آن سال این نقاشی به دیوید گفن رسید که او هم در سال 2006 در یک حراجی آن را به قیمت 137.5 میلیون دلار به استیون ای، کوئن فروخت.
 

4- نام نقاشی: پرتره آدله بلوخبائر1 (Portrait of Adele Bloch- Bauer 1)

نقاش: گوستاو کلیمت

آخرین قیمت فروش: 135 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 152 میلیون دلار
 

گوستاو کلیمت یک نقاش سمبلیستی اهل اتریش بوده. رنگ طلایی در اکثر نقاشی های او رنگ غالب است. «پرتره آدله بلوخبائر1» که نقاشی آن در سال 1907 به پایان رسیده، یکی از معروف ترین آثار او به شمار می رود. کلیمت سه سال را صرف کشیدن این نقاشی کرد. این نقاشی روی یک بوم مربعی شکل که هر ضلع آن 138 سانتی متر است نقاشی شده است. 

کلیمت برای کشیدن این پرتره مانند بسیاری دیگر از کارهایش، علاوه بر رنگ روغن، از طلا هم استفاده کرده است. این نقاشی، همان طور که از نامش پیداست، برای بانویی به نام آدله بلوخ- بائر کشیده شده. آدله وصیت کرده بود که بعد از مرگش این نقاشی به «مجموعه ملی اتریش» منتقل شود. 

آدله در سال 1952 مرد، اما با شروع جنگ جهانی دوم سرنوشت این تابلو به  جاهای باریک تری کشید تا اینکه در سال 2006 بعد از یک مجادله حقوقی طولانی، بالاخره یکی از برادرزاده های بلوخ- بائر به عنوان صاحب قانونی این نقاشی معرفی شد. در آن سال این نقاشی به آمریکا منتقل شد و در آنجا به قیمت 135 میلیون دلار به رونالد لاودر فروخته شد.
 

5- نام نقاشی: پرتره دکتر گاشت (Dr.Gashet)

نقاش: وینسنت ون گوگ

آخرین قیمت فروش: 82.5 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 146 میلیون دلار
 

«پرتره دکتر گاشت» از چهره دکتر پل گاشت کشیده شده که در ماه های پایانی عمر ون گوگ، از او مراقبت می کرده است. ون گوگ دو نسخه از این تابلو کشیده است که از روی رنگ های به کار رفته می توان آنها را از هم تشخیص داد. 

بعد از مرگ ون گوگ، نقاشی های او به خانواده اش رسید. در سال 1897 خواهرخوانده او این پرتره را به قیمت 300 فرانک فروخت. این پرتره چند بار دیگر دست به دست شد تا اینکه در سال 1911 به آلمان رسید. این نقاشی تا سال 1933 در آلمان بود اما سرانجام در سال 1937 دستگاه تبلیغات هیتلر این تابلو را پیدا و مصادره کرد و با عجله آن را به یک واسطه هلندی فروخت. این واسطه هلندی هم پرتره را به یک مجموعه دار به نان زیگفرید کرامارسکی واگذار کرد. 

این نقاشی تا سال 1990 در اختیار خانواده کرامارسکی بود که سرانجام در آن سال در یک حراجی با قیمت 82.5 میلیون دلار به یک کارخانه دار به نام روئی سایتوواگذار شد. ارزش تقریبی این تابلو در حال حاضر 146 میلیون دلار تخمین زده شده است.
 

6- نام نقاشی: محله مولیند لاگالته (Baldu Moulin dela Gallete)

نقاش: پیر آگوست رنوار

آخرین قیمت فروش: 78.1 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 138 میلیون دلار
 

این نقاشی یکی از معروف ترین نقاشی های سبک امپرسیونیستی است که در سال 1876 و در سال های آغازی به وجود آمدن این سبک کشیده شده است. این نقاشی یک بعدازظهر یکشنبه معمولی را در محله مولین دلاگالته پاریس را نشان می دهد.

این نقاشی در حال حاضر در موزه دورسی فرانسه است. اما یک نسخه کوچک تر هم از این نقاشی وجود دارد که تا سال 1990 در اختیار یک مجموعه دار خصوصی به نام جان ویتنی بود. در آن سال این نسخه کوچک تر با قیمت 78 میلیون دلار به روئی سایتو واگذار شد.
 

7- نام نقاشی: پسری با پیپ (Graconala Pipe)

نقاش: پابلو پیکاسو

آخرین قیمت فروش: 104.2 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 126 میلیون دلار
 

پابلو پیکاسو بیش از هر چیز دیگری به خاطر پرکاری و تجربه سبک های متعدد در نقاشی مشهور است. پیکاسو تابلوی «پسری با پیپ» را در 24 سالگی و در دوره های اولیه نقاشی اش کشیده است. اولین مالک این تابلو شخصی به نام جان ویتنی بوده که آن را در سال 1950 به قیمت 30 هزار دلار خریده. 

تا سال 2004 این نقاشی در اختیار ویتنی بود تا اینکه در یک حراجی با قیمت 104.2 میلیون دلار آن را فروخته. جالب اینکه نام خریدار این نقاشی در آن حراجی اعلام نشد. به عبارت دیگر در حال حاضر هم معلوم نیست این نقاشی در اختیار چه کسی است.
 

8- نام نقاشی: جیغ (The Scream)

نقاش: ادوارد مونش

آخرین قیمت فروش: 119.9 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 119 میلیون دلار
 

«جیغ» نامی است که به یک مجموعه چهارتایی از تابلوهای ادوارد مونش اطلاق می شود. نام کامل این مجموعه «فریاد طبیعت» است. این مجموعه در بین سال های 1893 تا 1910 نقاشی شده است. آخرین بار، یکی از تابلوهای این مجموعه در حراجی ساتبی نیویورک به قیمت 120 میلیون دلار به فروش رسید. 

فروشنده «جیغ» یک تاجر نروژی بود که پدرش رابطه نزدیکی با ادوارد مونش داشته است. این تابلو به یک خریدار ناشناس که به وسیله تلفن در حراج شرکت کرده بود، فروخته شد.

9- نام نقاشی: پرتره جوزف رولین (Portrait of Joseph Roulin)

نقاش: وینسنت ون گوگ

آخرین قیمت فروش: 58 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 112 میلیون دلار
 

«پرتره جوزف رولین» هم یکی از نقاشی های وینسنت ون گوگ فقیر است. این تابلو همان طور که از نامش پیداست، چهره شخصی به نام جوزف رولین را نشان می دهد. 

در سال های 1888 و 1889 خانواده رولین موافقت کردند که ون گوگ پرتره های آنها را نقاشی کند. ون گوگ عاشق کشیدن پرتره بود ولی پول کافی برای استخدام مدل نداشت. این اقدام خانواده رولین، فرصتی استثنایی برای ون گوگ به شمار می رفت؛ فرصتی که در نهایت منجر به خلق تعداد زیادی پرتره از این خانواده شد و نام آنها را جاودانه کرد.

«پرتره جوزف رولین» در سال 1989 در برابر 58 میلیون دلار و چند اثر هنری دیگر به موزه هنرهای مدرن نیویورک واگذار شد. ارزش امروزی آن 112 میلیون دلار تخمین زده می شود.
 

10- نام نقاشی: دورامارو گربه (Dora Maarau Chat)

نقاش: پابلو پیکاسو

آخرین قیمت فروش: 95.2 میلیون دلار/ ارزش فعلی: 108 میلیون دلار
 

این نقاشی چهره «دورامار» را در سبک کوبیسم جاودانه کرده است. این نقاشی در سال 1941 نقاشی شده است. پیکاسو در آن سال ها سبک کوبیسم را به اوج رسانده بود. 

این نقاشی تا سال 1963 در اختیار دو مجموعه دار اهل شیکاگو به نام های لی و ماری بلاک بود. بعد از این سال تا قرن بیست و یکم کسی این نقاشی را ندید. در سال 2005 دوباره سر و کله این نقاشی پیدا شد و بعد از اینکه در لندن، هنگ کنگ و نیویورک به نمایش گذاشته شد، در حراجی ساتبی نیویورک به یک ناشناس روسی فروخته شد. قیمتی که این ناشناس برای این تابلو پرداخت کرده 95.2 میلیون دلار بود.