اختلال دوقطبی که گاهی اوقات به نام جنون ادواری نیز خوانده می‌شود، با نوسانات خلقی که طیف وسیعی از افسردگی تا اوج دیوانگی و شیدایی (مانیا) را در بر می‌گیرد، در ارتباط است.

وقتی‌که دچار افسردگی می‌شوید، ممکن است در انجام بسیاری از فعالیت‌ها، احساس غم و ناامیدی و از دست دادن علایق یا لذت‌ها با شما همراه باشد و در زمانی دیگر که خلق‌وخویتان در جهتی دیگر تغییر کرد، ممکن است احساس سرخوشی و پرانرژی بودن به شما دست دهد. تغییرات خلقی ممکن است تنها چند بار در سال و یا اغلب و به‌صورت چند بار در روز اتفاق بیفتد. در برخی موارد نیز، اختلال دوقطبی به‌طور همزمان با نشانه‌های افسردگی و مانیا همراه است. علائم و شدت آن به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای از فردی به فرد دیگر متفاوت است و در بسیاری از موارد، فرد ممکن است برای مدت طولانی هیچ علامتی از خود نشان ندهد.

اگرچه اختلال دوقطبی یک بیماری طولانی‌مدت و مخرب است، شما می‌توانید این بیماری را به کمک یک برنامه درمانی منظم و با استفاده از داروها و روان‌درمانی کنترل نمایید. علت اختلال دوقطبی مشخص نیست اما محققین معتقدند که مشابه تقریباً همه بیماری‌ها، ناشی از کنش متقابل ژن‌ها و محیط است. منظور از محیط، محیط فیزیکی (مثل غذا، آلاینده‌ها و غیره)، به‌علاوه عوامل روانی، اجتماعی و فرهنگی است. هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد و علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات روانی همپوشانی داشته باشد. به همین دلیل، این اختلال ممکن است تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد.

آیا برای اختلال دوقطبی رژیم غذایی خاصی وجود دارد؟

رژیم غذایی خاصی برای این نوع اختلال وجود ندارد. با این وجود، مهم است که انتخاب‌های غذایی درست داشته باشید تا بتوانید وزن متعادل و مناسبی داشته و آن را حفظ نمایید. این انتخاب‌ها عبارت‌اند از:

دریافت اسیدهای چرب امگا 3 را افزایش دهید:

غنی‌ترین منبع اسیدهای چرب امگا 3، ماهی‌ها به‌ویژه ماهی‌های آب سرد مانند سالمون، ماکرل و هرینگ هستند. تحقیقات نشان داده است که هرچه مصرف ماهی در جمعیتی بیشتر باشد، میزان بروز افسردگی در آن جمعیت کمتر است. برآورد انواع بیماری‌های مرتبط با مصرف مقادیر پایین اسیدهای چرب امگا 3 در یک مطالعه نشان داد که اختلال دوقطبی بیماری است که بیشترین ارتباط را با کمبود اسیدهای چرب امگا 3 دارد. علاوه بر ماهی، مغزها و دانه‌های روغنی مثل گردو، تخم کدوتنبل، تخم کتان، و روغن کلزا نیز حاوی آلفا لینولنیک اسید هستند که در بدن تبدیل به اسیدچرب امگا 3 (ایکوزا پنتانوئیک اسید) می‌شوند. افراد گیاهخوار می‌توانند برای تأمین اسیدهای چرب امگا 3، به‌جای ماهی، از این مواد غذایی گیاهی استفاده نمایند.

تعادل قند خون خود را حفظ نمایید

ارتباط مستقیمی بین خلق‌وخو با تعادل قند خون وجود دارد. خلق‌وخوی انسان تحت تأثیر چگونگی عملکرد سیستم عصبی مرکزی (یا مغز) است. غذای اصلی سلول‌های مغز، گلوکز است و مغز در شرایط عادی تمام انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه خود را از قند خون تأمین می‌کند. بنابراین هر چه بیشتر قندخون شما نوسان داشته باشد، خلق‌وخوی شما هم بیشتر در نوسان خواهد بود.

میزان کالری دریافتی خود را کنترل کنید

برای حفظ وزن مناسب، میزان دریافت کالری خود را کنترل نمایید و به‌طور منظم ورزش کنید. برخی مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در معرض خطر بالاتر برای ابتلا به اضافه‌وزن یا چاقی هستند.

مواد غذایی موثر در کاهش استرس و تقویت اثربخشی داروها در اختلال دوقطبی کدم‌اند؟

توت‌ها: انواع توت شامل زغال‌اخته، تمشک، و توت‌فرنگی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین C هستند. مطالعات نشان داده است که ویتامین C به تنظیم سطح کورتیزول و جلوگیری از افزایش آن کمک می‌کند. کورتیزول یک هورمون استرس است که از غده آدرنال ترشح می‌شود. در صورت افسردگی و اضطراب، سطح کورتیزول در بدنتان افزایش می‌یابد که موجب فعال شدن پاسخ استرس، افزایش ضربان قلب و فشارخون، و سرکوب سیستم ایمنی می‌گردد. اثرات بلندمدت سطح بالای کورتیزول شامل افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی، افسردگی و بروز مشکلات در خواب است.

غلات کامل: غلات کامل برای قلب شما مفیدند، اما همچنین می‌توانند اثر آرام‌بخش بر خلق‌وخوی شما داشته باشند. مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مثل برنج قهوه‌ای، نان گندم کامل و غیره می‌تواند تولید سروتونین در مغز را تحریک نماید. بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود سروتونین بر خلق‌وخو تأثیر داشته و منجر به بروز افسردگی و اضطراب می‌گردد.

لبنیات: شیر و سایر فرآورده‌های لبنی مثل ماست و پنیر، منابع خوب ریبوفلاوین هستند. دریافت مقادیر کافی این ویتامین، سیستم‌های سنتز و ترشح پروتئین را تحت کنترل نگه می‌دارد. در صورت کمبود ریبوفلاوین، این سیستم دچار اختلال شده، در نتیجه واکنش‌های استرس‌زا رخ خواهد داد.

سیب، پرتقال، موز: این میوه‌ها حاوی فیبر و مقادیر بالایی ویتامین C هستند و می‌توانند موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی شوند. همچنین، موز حاوی اسیدآمینه تریپتوفان است که می‌تواند در بدن به هورمون سروتونین تبدیل شود. این هورمون باعث احساس آرامش و نشاط می‌گردد.

چای گیاهی: انواع مختلف چای‌های آرام‌بخش در بازار موجودند که می‌توانند باعث کاهش اضطراب و نگرانی شوند. بابونه قرن‌هاست که به‌عنوان یک درمان سنتی برای ناراحتی معده، اضطراب و بی‌خوابی استفاده می‌شود. افزودن مقدار کمی شیر به چای بابونه می‌تواند اثرات آرام‌بخشی آن را تقویت نماید.

شکلات تیره: شکلات تیره همانند انواع توت، سطح کورتیزول (هورمون استرس)، به‌علاوه هورمون‌های اپی نفرین و نوراپی نفرین را که موجب بروز احساس اضطراب و عصبانیت در شما می‌شوند، کاهش می‌دهد. علاوه بر این، شکلات تیره مغزتان را تحریک می‌کند که موادی به نام اپوئیدها را تولید کند. این مواد به شما کمک می‌کنند که احساس بهتری داشته باشید.

دریافت منیزیم را افزایش دهید

منیزیم ماده معدنی است که باعث حفظ فعالیت طبیعی ماهیچه‌ها و اعصاب، ضربان منظم قلب، تقویت سیستم ایمنی بدن و استحکام استخوان‌ها می‌شود. برخی از علائم کمبود منیزیم عبارت‌اند از: گرفتگی عضله‌ها، ضعف عضلانی، ریتم نامنظم ضربان قلب، پرفشاری خون، اختلالات عصبی، افسردگی، بی‌خوابی، کاهش اشتها، یبوست، بیش فعالی، و تشنج.

به دلیل مشابهت شیمیایی منیزیم به لیتیوم (لیتیوم رایج‌ترین داروی مورد استفاده برای تثبیت خلق‌وخو است)، این ماده معدنی در اختلال دوقطبی بسیار موردتوجه است. شواهدی وجود دارد دال بر اینکه لیتیوم ممکن است به مکان‌هایی در داخل سلول متصل شود که احتمالاً مکان اتصال منیزیم است. منیزیم می‌تواند از ورود مقادیر زیاد کلسیم به داخل سلول‌ها ممانعت به عمل آورد (به عبارتی، بلوکه کننده طبیعی کانال کلسیم است) و از این طریق به کاهش برخی از علائم بیماری‌ها کمک نماید.

علاوه بر این، نقش منیزیم به‌عنوان یک حمایت‌کننده از خواب خوب نیز در اینجا بسیار مهم است. زیرا بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، به میزان زیادی در مرحله شیدایی این بیماری با کم‌خوابی و بی‌نظمی در الگوی خواب مواجه می‌شوند. مواد غذایی غنی از منیزیم شامل: غلات کامل، حبوبات و به‌ویژه سبزی‌های برگ سبز تیره هستند. تخم کدوتنبل و ماهی سالمون نیز حاوی منیزیم هستند. شما باید روزانه 400 میلی‌گرم منیزیم دریافت کنید. در صورتی که دارای علائم کمبود منیزیم هستید، بهتر است از مکمل این ماده معدنی استفاده نمایید.

آیا رژیم غذایی ناسالم در تحریک نوسانات خلقی اختلال دوقطبی نقش دارد؟

اساس یک رژیم غذایی سالم فقط این نیست که بدانیم چه چیزی باید بخوریم، بلکه دانستن چیزهایی که نباید مصرف کرد، نیز مهم است. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که غذاهای خاص مثل کافئین و شکر، به‌طورکلی می‌توانند مدیریت اختلال دوقطبی را با مشکل مواجه سازند. در صورت حذف غذاهای تشدیدکننده اختلال دوقطبی، شما قادر خواهید بود که نوسانات خلقی خود را بیشتر کنترل نموده و دوره‌های شیدایی این بیماری را کاهش دهید. به‌علاوه، می‌توانید سلامت قلب خود را نیز بهبود بخشید. این نکته بسیار مهم است چون خطر بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در مقایسه با همتایان آن‌ها بیشتر است. علت این امر ممکن است این باشد که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی:

کمتر احتمال دارد که حداقل سه واحد در روز میوه و سبزی مصرف کنند،

بیشتر احتمال دارد که فقط یک وعده در روز دریافت کنند،

کمتر احتمال دارد که غذاهای سالم بپزند و یا بخرند.

علاوه بر این، اثرات جانبی داروهای مصرفی، ورزش ناکافی، استعمال دخانیات، و عدم دسترسی به مراقبت‌های لازم از جمله سایر دلایل احتمالی بالاتر بودن خطر بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی در مبتلایان به اختلال دوقطبی می‌باشد.

نکته: کافئین، قندهای ساده، نمک و چربی‌های اشباع و ترانس اختلال دوقطبی را تشدید می‌کنند.