فلج بل نوعی ضعف یا فلج یک طرف صورت است که تکان دادن دهان، بینی یا پلک را برای فرد دشوار می کند و باعث می شود که آن سمت از صورت آویزان شود یا سفت به نظر برسد. این فلج زمانی رخ می دهد که یکی از اعصاب صورت به درستی کار نکند و اغلب دلیل آن یک ویروس است.

دلیل ابتلا به فلج بل چیست؟

وقتی عصب صورت به درستی کار می کند، یک سری پیغام ها دریافت می کند که از مغز به صورت فرستاده می شود. این پیغام ها می توانند محتوایی همچون بستن پلک، لبخند زدن یا اخم کردن داشته باشند یا فرمان تف کردن به غدد بزاقی بدهند. ولی وقتی این عصب ملتهب می شود و تحت فشار قرار می گیرد، یعنی زمانی که فلج بل (Bell's palsy) رخ می دهد، این پیغام ها به درستی ارسال نمی شوند. در نتیجه ضعف یا فلج موقت عضلات یک طرف صورت رخ می دهد.

فلج بل اغلب به عفونت ویروسی مانند HSV-1 (ویروسی که موجب تبخال می شود)، ویروس Epstein-Barr (ویروسی که منجر به مونونوکلئوز عفونی می شود) یا انفلوانزا ربط دارد. همچنین به عفونت های گوش، سرماخوردگی، عامل عفونی بیماری لایم و ضربه به سر یا صورت نیز می تواند مربوط باشد.

در بعضی افراد، واکنش دستگاه ایمنی به عفونت ویروسی منجر به التهاب عصب صورت می شود. چون این عصب ملتهب می شود، هنگام عبور از حفره کوچکی در قاعده جمجمه، تحت فشار قرار می گیرد و نمی تواند پیغام های درست را از مغز به صورت بفرستد.
 

نشانه ها و علائم

اغلب ویروس یا عفونتی که باعث فلج بل می شود، آنقدر خفیف است که بعضی از کودکان اصلاً احساس ناراحتی یا بیماری نمی کنند. معمولاً ویروس یا عفونت قبل از آنکه فلج بل خودش را نشان بدهد، از بین می رود. فلج بل خیلی سریع رخ می دهد. بعضی از کودکان در پشت یا جلوی گوش هایشان به مدت چند ساعت یا حتی چند روز احساس درد می کنند.

از آنجائیکه فلج بل در هر بار فقط روی یک عصب صورت رخ می دهد، فقط یک طرف از صورت فلج می شود. بعضی از کودکان فقط ضعف خفیفی دارند، بعضی دیگر اصلاً نمی توانند یک طرف از صورتشان را حرکت دهند. این باعث می شود که به نظر برسد که یک طرف صورت آنها (به خصوص دهان) آویزان شده است.

نشانه های دیگر فلج بل عبارتند از:

•    احساسی که گویی یک طرف صورت رگ به رگ شده یا کشیده شده است

•    سردرد

•    مشکل در حس چشایی جلوی زبان

•    مشکل در تولید بزاق

•    صداها در یک گوش بلندتر از حد معمول شنیده می شوند

•    مشکل در کامل بستن یک چشم و در نتیجه آبریزش چشم

•    تیر کشیدن چشم

•    اذیت شدن و خشک شدن چشم

فلج بل فقط بر عضلات صورت اثر می گذارد، بنابراین اگر بقیه بخش های بدن سفت یا فلج شده اند، باید فوراً نزد پزشک بروید، زیرا ممکن است نشانه بیماری دیگری باشند.

تشخیص و درمان

هیچ تست خاصی برای فلج بل وجود ندارد، بنابراین باید دلایل دیگر را حذف کرد تا بتوان آن را تشخیص داد. پزشک بررسی می کند که چقدر طول کشیده تا نشانه ها ظاهر شوند و بخش ضعیف یا فلج کجاست.

افرادی که سکته می کنند معمولاً فقط بخش پائینی صورتشان ضعیف می شود و ممکن است این ضعف را در دست ها و پاها هم داشته باشند. مشکلات ناشی از تومورها معمولاً در مدت زمان طولانی تری خودشان را نشان می دهند (نشانه ها کندتر شروع می شوند و در مدت زمان طولانی تر شدیدتر و جدی تر می شوند).

پزشک از شما می پرسد که آیا فرزندتان در بخش های دیگر بدن نیز ضعف یا فلج دارد یا خیر و اینکه آیا مشکلات دیگری مانند دوبینی یا مشکل در بلع دارد یا خیر. همچنین می پرسد که آیا آسیبی به سر کودک وارد شده است یا خیر.

اگر فلج صورت بیش از چند ماه طول بکشد، پزشک آزمایش های دیگری همچون اشعه ایکس، سی تی اسکن و ام آر آی تجویز می کند تا از مشکلات دیگر نیز آگاه شود. همچنین ممکن است پزشک EMG (برق نگاری ماهیچه) تجویز کند و بررسی کند که عضلات چگونه به سیگنال های اعصاب واکنش می دهند.

معمولاً ویروس یا عفونتی که منجر به فلج بل می شود از بین می رود و هیچ درمانی برای این وضعیت وجود ندارد. وقتی التهاب عصب از بین رفت، این فلج نیز از بین می رود و عصب بهبود می یابد. عصب باید خود را بازسازی و ترمیم کند و این با گذشت زمان ممکن می شود.

در بعضی موارد، پزشکان داروهایی برای کاهش التهاب تجویز می کنند یا روی چشم پانسمان می گذارند یا برای چشم خشک کودک، قطره تجویز می کنند.

بیشتر افرادی که فلج بل می گیرند، ظرف یک تا سه ماه بهبود می یابند، بعضی افراد نیز پس از رفع بیماری، ضعفی دائمی در آن قسمت از صورت خواهند داشت. در ضمن بسیار غیرعادی است اگر یک فرد دوبار فلج بل بگیرد و این اتفاق نخواهد افتاد.

والدین باید سعی کنند که فرزندشان خوب غذا بخورد و خواب کافی داشته باشد تا زودتر درمان شود. نیازی به متوقف کردن فعالیت ها و ورزش ها نیست، زیرا در صورت نیاز کودک می تواند چشم خود را ببندد و از آن محافظت کند. اگر کودک نتوانست چشم خود را ببندد، باید با پزشک مشورت کنید و برای او عینک محافظتی بخرید یا پانسمان روی چشم او بگذارید تا آسیبی به آن چشم نرسد.

کمک به کودک برای گذراندن این وضعیت

فلج بل ممکن است برای کودکان وضعیت دشواری باشد، زیرا این فلج بر ظاهر کودک تأثیر زیادی دارد. باید سعی کنید کاری کنید که چهره کودک دوباره به وضعیت نرمال برگردانده شود. اگر حس می کنید که کودکتان را به خاطر ظاهرش اذیت می کنند، باید با معلم، مشاور مدرسه و مربیان او صحبت کنید و یا حتی با دانش آموزان کلاس صحبت کنید. همچنین اگر از کسی از کودکتان در مورد این وضعیت او سوال می کند، به او خیره می شوند یا چیزهای بدی به او می گویند، باید در مورد واکنش های او با او صحبت کنید و به او توضیح دهید که این یک وضعیت موقتی است و واگیردار نیست. با کمی صبر و حمایت و عشقی که نثار فرزندتان می کنید، او در مدت کوتاهی بهبود می یابد.