میلیون‌ها زن بین 45 تا 65 سال در سرتاسر جهان از مشکل بی‌اختیاری ادراری در عذاب هستند. البته این مشکل صرفا مخصوص زنان نیست و مردان بالای 50 سال هم گاهی دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. گفته می‌شود دلیل اصلی این مشکل در زنان ضعف عملکرد عضلات پرینه در دوران یائسگی و در مردان بزرگی خوش‌خیم پروستات است. البته این علامت، دلایل مختلفی دارد. یکی از علل بروز آن مصرف بعضی داروهاست که ممکن است باعث ایجاد یا تشدید این مشکل شود.
بی‌اختیاری ادرار ناشی از فشار یا بی‌اختیاری فوریتی
اگر فردی نتواند ادرار خود را کنترل کند و ادرار او به طور غیرارادی از چند قطره یا به طور کامل تخلیه شود دچار بی‌اختیاری ادراری است. به طور کلی دو نوع بی‌اختیاری ادراری وجود دارد که به آن بی‌اختیاری ناشی از فشار و بی‌اختیاری فوریتی گفته می‌شود.
بی‌اختیاری ادرار ناشی از فشار
در این نوع از بی‌اختیاری فرد به دلیل هر نوع فشاری مثل عطسه، سرفه، بلند کردن جسم سنگین و... دچار دفع غیرارادی ادرار می‌شود. بی‌اختیاری ادار ممکن است در اثر عملکرد نادرست اسفنکتر یا دریچه مثانه یا به دلیل ضعف عضلات پرینه بروز کند. در این صورت نشت ادرار به دلیل نیاز فوری به دستشویی اتفاق نمی‌افتد، بلکه در نتیجه هر نوع فشار حتی فشارهای جزئی مثل خندیدن بروز می‌کند.
بی‌اختیاری ادراری فوریتی
بی‌اختیاری ادرار فوریتی به ناتوانی در کنترل ادرار در هنگام احساس دفع ادرار گفته می‌شود. به این ترتیب که فرد بلافاصله بعد از احساس دفع ادرار، نیاز فوری به دستشویی پیدا می‌کند و بدون اینکه مثانه به طور کامل پر شده باشد چند قطره یا کل ادرار تخلیه می‌شود. توجه داشته باشید که مصرف بعضی داروها در جریان یکسری از بیماری‌ها، عوارضی ایجاد می‌کند که باعث تشدید یا بروز موقت مشکل بی‌اختیاری ادرار می‌شود.
داروهای دیورتیک
داروهای دیورتیک (ادرارآور) معمولا برای مقابله با پرفشاری خون و نارسایی قلبی استفاده می‌شوند. مصرف این داروها به دلیل افزایش میزان ادرار تولید شده، باعث دفع هر چه بیشتر آب و نمک از طریق کلیه‌ها می‌شوند. مصرف این داروها در افرادی که دچار مشکل بی‌اختیاری ادرار یا مستعد آن هستند باعث تشدید مشکل می‌شود.
در این صورت لازم است مصرف برخی نوشیدنی‌ها مثل قهوه و چای که ادرارآور هستند، محدود شود. با پزشک‌تان مشورت کنید تا ساعت مصرف داروها را طوری تنظیم کند که مجبور نباشید شب‌ها برای رفتن به دستشویی بدخواب شوید. بیدار شدن‌های مکرر در طول شب برای رفتن به دستشویی باعث خستگی فرد شده و خطر زمین خوردن در سالمندان را هم بالا می‌برد.
آنتی‌هیستامین‌ها
داروهای آنتی‌هیستامین برای درمان آلرژی‌ها همانند درماتیت تماسی تجویز می‌شوند. این داروها در افرادی که دچار مشکلاتی مثل احتباس ادرار و بی‌اختیاری سرریز هستند باعث تشدید نشانه‌ها می‌شود. (بی‌اختیاری سرریزی به نشت ادرار که حین احتباس ادراری بوجود می‌آید گفته می‌شود که در پی پرشدن بیش از حد مثانه اتفاق می‌افتد. در این صورت بدون اراده فرد، مثانه تخلیه می‌شود.) این مشکل جزو عوارض جانبی این قبیل داروهاست. اگر شما هم متوجه این عوارض شده‌اید بهتر است با پزشک‌تان مشورت کرده و از داروهای جایگزین استفاده کنید.
داروهای مسکن
داروهایی که پایه مورفین دارند و برای تسکین درد مصرف می‌شوند باعث بروز احتباس ادرار بدون احساس دفع آن می‌شوند. به این‌صورت که مثانه پر شده و فرد احساس دفع نداشته و نتیجتا بی‌اختیاری سرریز اتفاق می‌افتد. بهتر است از مصرف خودسرانه این قبیل مسکن‌ها بپرهیزید. حتما با پزشک مشورت کرده تا داروی جایگزین تجویز شود. حتی در بعضی موارد لازم است مصرف دارو قطع شود.
داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب
داروهای ضدافسردگی «سه حلقه‌ای» که برای مقابله با افسردگی، و «بنزودیازپین‌ها» که به عنوان درمان مکمل اختلالات اضطرابی تجویز می‌شوند، امکان بروز بی‌اختیاری ادراری را بالا می‌برند. این داروها قدرت عضلانی اسفنکتر پیشابراه را کاهش داده و به مشکل بی‌اختیاری ادراری ناشی از فشار، دامن می‌زنند.
این داروها همچنین روی مرکز کنترل ادرار تاثیر گذاشته و قدرت کنترل نیاز به دستشویی را پایین می‌آورند. در واقع باعث بروز بی‌اختیاری مختلط یعنی بی‌اختیاری ناشی از فشار و بی‌اختیاری فوریتی می‌شوند. البته داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین تاثیر برعکس داشته و برای بهبود مشکل بی‌اختیاری ناشی از فشار مفید هستند.
اگر دچار بی‌اختیاری یا در معرض آن هستید، بهتر است با پزشک مشورت کرده و تا حد امکان از داروهای جایگزین استفاده کنید.
مصرف همزمان چند دارو
این روزها داروهای متعددی برای درمان و مقابله با بی‌اختیاری ادرار وجود دارد. با این حال بعضی داروهایی که برای رفع مشکلات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند، باعث بروز یا تشدید مشکل بی‌اختیاری ادرار، بویژه در افراد مسن می‌شوند. این مشکل زمانی که فرد تحت درمان با چندین داروست بیشتر اتفاق می‌افتد. مصرف همزمان چندین دارو احتمال احتباس ادرار و همچنین نشت ادرار به دلیل فشار به مثانه پر را افزایش می‌دهد.
توصیه‌ها
اگر دچار این مشکل هستید یا خودتان را در معرض آن می‌بینید و با مصرف هر نوع دارویی بخصوص داروهای گفته شده مشکل‌تان تشدید می‌شود، حتما مساله را با پزشک درمیان بگذارید.
در حالت کلی برای مقابله با مشکل بی‌اختیاری ادرار مصرف قهوه و ادویه‌ها را کاهش دهید. از بلند کردن بار سنگین بپرهیزید. ترجیحا از کفش‌های پاشنه بلند استفاده نکنید، چون کفش‌های پاشنه بلند روی کمر و ستون فقرات فشار آورده و با به‌هم زدن تعادل موجود، به مثانه هم فشار وارد می‌کند. اگر دچار چاقی هستید به فکر کم کردن وزن‌تان باشید. نیازی به کاهش نوشیدن آب نیست. اگر یبوست دارید نسبت به درمان آن اقدام کنید. از مصرف دخانیات بپرهیزید چون باعث بروز سرفه و افزایش فشار روی عضلات شکم و ضعیف شدن فیبرهای عضلانی مثانه می‌شود.
