سر و صداهایی که از معده شنیده می شوند، دلایل مختلفی می توانند داشته باشند، مثلا حرکت طبیعی غذا در طول مجرای گوارشی همزمان با انقباض دیواره معده و روده برای فرستادن غذا به سمت شکم می تواند تولید صدا کند. در این فرآیند، غذا تجزیه و برای هضم آماده می شود.
حتما شما هم با این مشکل مواجه شده اید که گاهی معده تان سروصدا و یا به اصطلاح غرغر می کند. این صداها اغلب نامحسوس است و مشکلی ایجاد نمی کند، ولی گاه صدای آن به حدی بلند می شود که اطرافیانمان هم متوجه آن می شوند که در این صورت می تواند آزاردهنده و ناراحت کننده باشد.
اما سوالی که پیش می آید، این است که این صداها طبیعی است، یا باید نگران آن باشیم و مساله را با مراجعه به پزشک مورد بررسی قرار دهیم؟
باید گفت سروصدای درون معده بخش عادی فیزیولوژی معده و روده محسوب می شود و اغلب حتی خود شما هم آن را نمی شنوید، ولی هنگام گرسنگی و یا پس از غذا خوردن، این صداها ممکن است توسط خودتان یا اطرافیان شنیده شود. صداهای تولیدشده در شکم، بیشتر به دلیل حرکت غذا در مسیر روده ایجاد می شود.
تا زمانی که روده ها خالی است، صدای معده داخل شکم بازتاب می یابد، همانند صدایی که از لوله آب شنیده می شود. این صداها بیشتر نشان دهنده آن است که مجاری معده و روده بخوبی کار می کنند.
با این حال برای اطمینان بیشتر، بهتر است صداهای بلند و شدید معده مورد بررسی پزشکی قرار بگیرند، بخصوص زمانی که به طور دایم و با نشانه های دیگری همچون گاز معده و روده، حالت تهوع و استفراغ و وجود حرکات معده یا نبود این حرکات همراه هستند.
پشت پرده صدای معده
سر و صداهایی که از معده شنیده می شوند، دلایل مختلفی می توانند داشته باشند، مثلا حرکت طبیعی غذا در طول مجاری گوارش همزمان با انقباض دیواره معده و روده برای فرستادن غذا به سمت شکم می تواند تولید صدا کند. در این فرآیند، غذا تجزیه و برای هضم آماده می شود.
همچنین گاز معده و روده بر اثر هضم غذا و فعالیت باکتریایی ایجاد می شود و از طرف دیگر غذاهای غیرقابل هضم و مواد سخت می توانند در معده و روده تولید صدا کنند.
اگر صدای معده شدید و بلند است و اغلب با علائمی چون آروغ بلند، باد و نفخ شکم، درد شکمی و تغییر در حرکات معده مانند اسهال یا یبوست همراه است، می تواند بسیار آزاردهنده بوده و حتی نشانه بروز اختلالات معده ای و روده ای زمینه ای باشد.
از دیگر عوامل بروز صدای بلند معده می توان به این موارد اشاره کرد:
- حرکات بیش از حد معده و روده: این حالت زمانی رخ می دهد که حرکات دودی شکل معده و روده بیش از حد صورت می گیرد و همین مساله باعث می شود، غذا با سرعت بیشتری جلو رانده و وارد روده شود. در این حالت، هضم غذا تحت تاثیر قرار می گیرد.
حرکات بیش از حد معده و روده اغلب با اسهال همراه بوده و ممکن است نتیجه عفونت های التهابی روده، حساسیت های شیمیایی مانند مصرف الکل، مسمومیت های غذایی و سم های بلعیده شده، سندرم روده تحریک پذیر، مشکلات روان تنی مانند اضطراب، استرس، ترس و… و حساسیت ها مانند انواع حساسیت های غذایی باشد.
- انسداد نسبی روده: حرکت غذا از قسمت تنگ روده ممکن است باعث بروز صداهای غیرعادی شود. این حالت زمانی رخ می دهد که عضلات روده سعی می کنند غذا را از این مسیر تنگ و باریک عبور دهند.
از علل بروز انسداد روده می توان به تومورها، تنگی روده و اجسام خارجی اشاره کرد.
- ایجاد گاز بیش از حد: ایجاد گاز بیش از حد در روده به دلایل مختلفی مانند مصرف زیاد غذاهای گازدار و رشد زیاد باکتری ها درون روده و آروغ زدن های شدید بستگی دارد.
حرکت گاز با مایع ایجاد شده از غذا درون روده، همراه با حرکت حباب های گاز در روده می تواند ایجاد صدای غرغر کند.
- تجمع زیاد مایعات: تحمل نکردن برخی غذاها می تواند حالتی ایجاد کند که مایعات توسط روده جذب نشود و نتیجه آن بروز اسهال آبکی است که بیشتر به دلیل مسمومیت های باکتریایی ایجاد می شود.
- سوءهاضمه و جذب نشدن مناسب غذا: هر دو عامل می تواند باعث بروز گاز و مایعات بیش از حد درون معده و روده شود.
از دیگر عوامل سروصدای معده و روده، می توان به بلع هوا اشاره کرد. در حالت عادی، هیچ کس به طور عمدی هوا را وارد معده نمی کند، اما در شرایطی مثل حرف زدن، همیشه مقداری هوا وارد می شود. هنگام حرف زدن، هوای بیشتری وارد دهان می شود و سروصدای زیادی در معده و روده ایجاد می کند. این افراد، زیاد آروغ می زنند.
این اتفاق بیشتر هنگام غذا خوردن و حرف زدن و نیز زمان سیگار کشیدن و آدامس جویدن، رخ می دهد.
اما شایع ترین حالت زمانی پیش می آید که احساس گرسنگی می کنید و به اصطلاح می گویید «روده کوچیکه داره روده بزرگه رو می خوره»! این سر و صداها، ناشی از هوای بلعیده شده ای است که در روده ها به حرکت درمی آیند.
علاوه بر این، برخی غذاهای فیبردار شامل انواع میوه ها و سبزی ها، حبوبات، آبمیوه و غذاهای حاوی سوربیتول (نوعی شیرین کننده مصنوعی) گاز زیادی تولید می کنند.
آیا صداهای معده نگران کننده است؟
همان طور که اشاره کردیم، صدای طبیعی که داخل معده شنیده می شود، کاملا بی خطر است و علت خاصی ندارد و فرآیند طبیعی بدن در حین هضم غذا محسوب می شود.
زمانی که احساس گرسنگی کرده یا میل به غذا خوردن پیدا می کنیم، یا حتی فکر غذا به ذهنمان خطور می کند، سیستم گوارش به مغز پیام می فرستد تا به تمام سیستم های مربوطه سیگنال فرستاده و آنها را آماده دریافت غذا کند.
این عمل باعث می شود ماهیچه هایی که در جهت معده و روده ها قرار دارند، شروع به حرکت کرده، آنزیم های هضم کننده را ترشح کنند که پس از آن با هوا و گاز ایجاد شده در روده تقابل می یابند.
بیشتر مواقع این فرآیند آرام و بی صدا صورت می گیرد، ولی گاهی سر و صدای آن بلند می شود.
به طور کلی این صداها آزاردهنده نیست، اما اگر پس از مدتی متوجه تغییر در نحوه این صداها شدید، بهتر است به مدت دو تا سه هفته به غذاها و نوشیدنی هایی که مصرف می کنید، دقت کرده و این موارد را یادداشت کنید.
ارتباط این صداها را با غذایی که می خورید و ارتباط آن قبل، بعد و حین غذا خوردن، استرس یا ناراحتی یا از دست دادن یکی از وعده های غذایی را دقیقا یادداشت کنید، چرا که همه این موارد می توانند عامل بروز سر و صدای معده و روده باشند.
با توجه به این که صداهای معده و روده، نتیجه حرکات زیاد یا کم معده و روده است، جزو علائم غیرعادی به شمار می رود و باید توسط پزشک بررسی شود. به عنوان مثال، اگر دچار افزایش صداهای روده شوید و پس از مدتی این صداها قطع شود، شک کنید که شاید روده های شما دچار انسداد شده یا بافت آن بر اثر گرفتگی از بین رفته باشد.
عوامل متفاوتی در افزایش و کاهش حرکات روده و در نتیجه صدای معده و روده نقش دارند که بیشتر آنها نیازی هم به درمان ندارند، اما برخی مواردی که نیاز به درمان دارند، عبارتند از: انسداد عروق خونی که مانع جریان مناسب خون می شود، انسداد روده ناشی از فتق، تومور و چسبندگی و کاهش فعالیت اعصاب موجود در روده بر اثر انسداد عروق خونی، انسداد روده، عفونت و … .
موارد زیر از عواملی هستند که باعث ایجاد صداهای خفیف در روده و معده می شوند:
داروهایی مانند خواب آورهای کدئین دار که حرکات روده را کند می کنند، بیهوشی عمومی، بیحسی نخاعی و جراحی های شکمی.
در نقطه مقابل، عواملی که صداهای بلند معده و روده را ایجاد می کنند، عبارتند از: اسهال، حساسیت غذایی، خونریزی معده و روده، عفونت التهابی روده و تورم همراه با زخم روده.
آیا می توان مانع تولید گاز معده شد؟
همان طور که اشاره کردیم، برخی موادغذایی باعث تولید گاز در معده و روده می شوند.
مصرف نکردن این مواد می تواند تاثیر بسزایی در کاهش میزان تولید گاز داشته باشد.
از این قبیل مواد می توان به کلم بروکلی، حبوبات و نوشیدنی گازدار اشاره کرد. مصرف مواد لبنی نیز در برخی افراد باعث تولید گاز می شود.
نوشیدن زیاد آب می تواند معده شما را آرام کند. در ضمن بهتر است استرس و اضطراب خود را کاهش دهید، زیرا اضطراب، مقدار بلع هوا و در نتیجه صدای معده و روده را افزایش می دهد.
