زندگی شلوغ و پر استرس این روزها، مجال خواب راحت را از خیلی از افراد گرفته است. كیست كه نداند بی‌خوابی چطور بر عملكرد فردی و اجتماعی افراد اثر می‌گذارد. خیلی از افراد عوارض سنگینی برای همین اختلال پرداخت كرده‌اند و حتی آینده شغلی یا زندگی‌شان تحت تاثیر چنین مشكلی قرار گرفته است. بی‌خوابی به هر دلیل به راحتی می‌تواند سلامت شما را به خطر بیندازد. درست است كه علل بی‌خوابی متفاوت است اما دیدگاه طب سنتی درباره ریشه‌های بروز چنین مشكلی روی مغز متمركز است و آن را مربوط به این عضو حیاتی می‌داند.
شكی نیست در صورتی كه این اختلال به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند عواقب خطرناكی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. به همین دلیل دكتر روشنك قدس، متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران درباره برخی علل بی‌خوابی از دیدگاه طب سنتی و راهكارهای درمانی هر كدام از این علل توضیح می‌دهد.
یك جوشانده جادویی
استفاده از جوشانده مركب از پنج گیاه سنبل‌الطیب، گل‌گاوزبان، اسطوخدوس، بابونه، بادرنجبویه و لیمو عمانی انتخاب بسیار خوبی برای افراد بی‌خواب است. این تركیب تحت عنوان چای خمسه یا خماس از بعضی از مطب‌های طب سنتی به صورت آماده قابل تهیه است. مداومت به استفاده از این چای به مدت حداقل دو هفته، یك ساعت قبل از خواب نتایج رضایتبخشی را در بیماران مبتلا به كم خوابی به همراه داشته است.
بابونه برای افراد مسن
افراد بالای 60 سال به دلیل روند طبیعی افزایش سن، مزاج بدن‌شان به سمت خشكی می‌رود كه نه ناشی از خلط است نه عامل خارجی. بنابراین باید تدابیر مرتب را در برنامه روزانه خود وارد كنند. حمام با آب نیمگرم قبل از خواب، روغن مالی بدن با روغن‌های مرطوب مانند روغن بنفشه و مصرف سالادكاهو از توصیه‌های معمول به این افراد است. خوردن عرق كاهو نیز یكی دیگر از پیشنهادهاست كه البته باید توسط پزشك متخصص تجویز شود. دمنوش دم‌دستی و ساده بابونه هم آرامبخش است و می‌تواند به خواب آرام كمك كند.
سالاد كاهو به خواب خوب كمك می‌كند
استفاده از سالاد كاهو برای بی‌خوابی بسیار موثر است و یكی از خواب‌آورها به حساب می‌آید چون اثر رطوبت‌بخشی به مغز و بدن دارد. سالاد كاهو و كمی كلم همراه با برگ گشنیز و كمی روغن كدو می‌تواند به عنوان میان وعده، پیش غذا یا قبل از خواب میل شود. خوردن سوپ یا شوربایی كه از گوشت جوجه پرندگان یا جوجه مرغ تهیه شده و در طبخ آن از مواد تری‌بخش مانند كدو، اسفناج و برگ كاهو استفاده شده، بسیار مفید و موثر است. بهتر است این سوپ یك ساعت قبل از خواب میل شود تا فرد راحت به خواب رود.
روغن بنفشه را به بینی بچكانید
اگر بی‌خوابی به صورت بیماری ظهور كند و مداخله پزشك را نیاز داشته باشد، چكاندن روغن‌های رطوبت‌زا به بینی از راهكارهای موثر به حساب می‌آید. روغن‌هایی مانند روغن تخم كدو و روغن بنفشه در بازار موجود است و اگر فردی از نحوه تهیه و استاندارد بودن آن مطمئن باشد و در ضمن این اطمینان را داشته باشد كه علت بی‌خوابی‌اش خشكی مغز است، می‌تواند خود در خانه آن را استفاده كند. اما اگر علت مشخص و واضح نباشد ممكن است مصرف آن عوارضی در پی داشته باشد. بنابراین توصیه می‌شود حتما پیش از استفاده از هر نوع دارویی هر چند گیاهی با پزشك متخصص مشورت شود.
عرق بیدمشك بنوشید
افرادی كه در نانوایی كار می‌كنند یا آنهایی كه در معرض آفتاب شدید قرار دارند مستعد افزایش غیر طبیعی حرارت در سر هستند. مصرف بیش از اندازه ادویه بسیار گرم نیز می‌تواند در كنار خشك كردن رطوبت طبیعی مغز، سبب ایجاد حرارت زائد در آن شود. این بیماران معمولا با شكایت سوزش سر و عطش زیاد همراه با بی‌خوابی مراجعه می‌كنند. در لمس سر هم اغلب می‌توان گرما را حس كرد. وقتی علت بی‌خوابی غلبه حرارت بر مغز باشد، باید موادی استفاده شود كه مزاج متضاد با آن داشته باشد یعنی سردكننده باشد. در ساده‌ترین حالت، ریختن آب تقریباخنك روی سر می‌تواند كمك‌كننده باشد. خوردن آب دوغ، دوغ یا نوشیدنی‌هایی مانند عرق بیدمشك، آب انار، آب آلو هم می‌تواند كمك كند.
وقتی مزاج مغز عوض می‌شود!
بی‌خوابی در طب سنتی با عنوان «سهر» شناخته می‌شود. به منظور تشخیص علت بی‌خوابی باید در ابتدا مزاج ارگان مهمی مانند مغز بررسی و تغییراتی كه در كیفیت مغز ایجاد می‌شود، ارزیابی شود. از دیدگاه طب سنتی در اصل سوءمزاج مغز یكی از علل اصلی بی‌خوابی دانسته شده است. به همین خاطر لازم است ابتدا مزاج طبیعی مغز مشخص شود. از نظر مزاجی، مغز با دو كیفیت سردی و‌تری شناخته می‌شود. چنین مزاجی دقیقا مطابق با فعالیت مغز است زیرا ارتباطات بین اعضا از طریق اعصاب ورودی و خروجی بدن برقرار می‌شود و این فعالیت زیاد باعث تولید حرارت در سر می‌شود. وجود حرارت زیاد ایجاب می‌كند كه مزاج طبیعی و پایه‌ای مغز سرد باشد تا عملكردش مختل نشود.
خشكی مغز، یكی از علت‌های بی‌خوابی
در میان سوء‌مزاج‌های مغز، غلبه خشكی یكی از علل شایع بی‌خوابی در طب سنتی شناخته شده است. مصرف ادویه زیاد، بالارفتن سن به ویژه بالای 60 سال و مصرف غذاهای فست فود یا سرخ كردنی می‌توانند سبب از بین رفتن رطوبت ذاتی مغز شوند. علائم سوءمزاج خشك مغز در بیمار با كم خوابی و خشك شدن چشم، دهان و بینی همراه است. در واقع اشك خشك شده، ترشح مخاط بینی نیز كم شده و ترشح بزاق كاهش پیدا می‌كند. هرچه شدت خشكی بیشتر باشد این علائم نیز شدیدتر هستند.
