«اول اینکه در شروع کار هیچ پولی نداشتیم، دوم اینکه چیزی از فناوری سر در نمی آوردیم و سوم اینکه هرگز برای کارمان برنامه ریزی نکرده بودیم.» مرد جوان وقتی روزهای اول کسب و کارش، برای سخنرانی به دانشگاه هاروارد دعوت شد، درباره واقعیت های حرفه ای اش راست گفت. هرچند حرف های او به مذاق خیلی از اساتید دانشگاه خوش نیامد.
آنها صحبت های «جک ما» کارآفرین چینی را برای دانشجوها دلسردکننده می دانستند، اما واقعیت درست همانی بود که او می گفت. جک ما با همه ضعف هایی که خودش به آن واقف بود، آستین بالا زد و اولین سایت تجارت الکترونیکی چین را راه انداخت. سایتی با نام عجیب «علی بابا» که در مدتی کم به موفقیتی چشمگیر رسید. حالا ارزش سهام علی بابا از فیس بوک و آمازون پیش افتاده و صاحبش مرد اول آسیا شده. رسیدن به این افتخار برای علی بابا و جک ما آسان نبود. آنها از روز اول، راه سختی را با هم شروع کردند.
1- زمانی که فقط کمونیست ها بودند
جک ما، قهرمان داستان علی بابای امروزی است. او با نام چینی «ما یون» در 15 اکتبر 1964 در شهر هانگژو چین به دنیا آمد. در دورانی که ترس و وحشت سراسر چین را فرا گرفته بود. کمونیست ها به سرکردگی مائو سر کار بودند و کل دنیا یک جورهایی با آنها سر جنگ داشت. پدربرزگ جک، از افسران حزب ناسیونالیست بود، حزبی که در مقابل کمونیست ها شکست خورده بودند. همین هم باعث شد خانواده «ما» همیشه در سختی باشند. آنها در آن دوران و با داشتن سه فرزند قادر نبودند خرج خودشان را در بیاورند. به همین خاطر، پسرک ناچار به دستفروشی رو آورد و از همان ابتدا یک کودک کار شد.
2- بچه ناسازگار، درس خوان نبود
نه در مدرسه سر سازگاری با کسی داشت نه در دانشگاه. دوران مدرسه که تماما به زد و خورد با بقیه گذشت. خودش در کتاب علی بابا (نوشته «مارتا اوری») می گوید: «هیچ وقت از کسی ترس نداشتم. هیچ وقت از بچه هایی که بزرگ تر از من بودند، نمی ترسیدم. برای همین دائم با آنها گلاویز بودم.» او عاشق جیرجیرک ها بود، البته بیشتر از کندن بال های آنها لذت می برد. ما یون می توانست با شنیدن صدای جیرجیرک ها، اندازه و سن و سال شان را حدس بزند. این بزرگ ترین استعداد پسرک در دوران تحصیل بود!
3- جک ما متولد می شود
زندگی ما یون، با سفر ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا به شهر هانگژو در 1972 میلادی تغییر کرد. با آمدن نیکسون هانگژو که در نزدیکی شانگهای قرار داشت، ناگهان پر از گردشگر شد. پسرک فقیر این وسط سرگرمی خوبی برای خودش راه انداخت. او صبح زود به هتل ها می رفت و گردشگرها را برای گشت زدن به دور شهر می برد، تنها با یک امید؛ اینکه از آنها زبان انگلیسی یاد بگیرد. اسم جک را هم یکی از همین گردشگرهای خارجی روی او گذاشت. یون از همان سال یکدفعه به «جک ما» تبدیل شد.
4- نان توی درس خواندن است
جک ما در چین کمونیستی نه پول داشت نه رابطه. با این حساب تنها راه خوشبختی اش را مثل دیگران در رفتن به دانشگاه می دید. هرچند برای رسیدن به دانشگاه دلخواهش آن قدر هم بااستعداد نبود و مهارت زیادی از خودش نشان ناد. او دو بار در امتحان ورودی دانشگاه شرکت کرد و حتی بار دوم هم با نمره ای بدتر از دفعه اول رد شد، اما بالاخره از پس امتحان سوم برآمد و توانست در سال 1984 به موسسه آموزش مربی هانگژو وارد شود.
جک در رشته زبان انگلیسی تحصیل می کرد، در حالی که هم دستفروش بود، هم راننده یک سه چرخه و هم معلم زبان بچه ها. اما این وسط هنوز یک چیزی روی اعصابش می رفت؛ درآمد پایین. با ماهی 12 دلار، چرخ زندگی جک هیچ جوره نمی چرخید. می گویند او حتی می خواست در «کی اف سی» مشغول کار شود، اما نتوانست؛ چون قدش کوتاه تر از استاندارد بود.
5- دنیای عجیب اینترنت
جک اولین کسب و کارش را در 1994 راه انداخت. او با تعدادی از معلم های بازنشسته زبان، انجمنی تشکیل داد که به مردم خدمات ترجمه و آموزش زبان ارائه می دادند. این موسسه هنوز هم در هانگژو برقرار است و مرد اول علی بابا با آن همکاری دارد، اما داستان قهرمان علی بابا از زمانی اوج می گیرد که او پایش به آمریکا می رسد.
جک قصه ما، یک سال بعد از تاسیس موسسه اش از طرف سازمان ارتباطات چین به سیاتل رفت و در آنجا برای اولین بار با اینترنت آشنا شد. اولین کلمه ای که در اینترنت جست و جو کرد، واژه «خرس» بود. دیدن پاندای چینی آنقدر سر کیفش آورد که به فکر تاسیس یک صفحه تجارت الکترونیکی چینی با کمک همسر و دوستانش افتاد. او در آن سال، سایت chinapage.com را راه اندازی کرد. سایتی که فقط فهرستی از شرکت های فعال تجاری ارائه می داد.
6- جمع دوستان از راه رسیدند
ما پنج سال تمام در اینترنت چرخید تا اینکه دست آخر به رویایش رسید؛ داشتن سایتی همپای آمازون، برای توسعه خرید و فروش الکترونیکی در چین، او یک روز پاییزی در سال 1999، همسر و 17 نفر از دوستان و همکلاسی هایش را به آپارتمانی در هانگژو دعوت کرد و به آنها گفت باید از این به بعد چین را فراموش کنند و به فکر رقابت با کمپانی های بزرگ آمریکایی در «سیلیکون ولی» باشند. خیلی ها در جمع آن روز فکر کردند جک ما دیوانه شده، اما نتیجه کار همه را حیرت زده کرد. او در همان سال سرمایه ای بیش از پنج میلیون دلار به دست آورد که تنها ظرف یک سال بعد، به رقمی حدود 20 میلیون دلار رسید.
7- فتح فوربس
سال بعد کار و بار آقای چشم بادامی آن قدر گرفته بود که به عنوان یک کارآفرین موفق روی جلد مجله اقتصادی مشهور فوربس رفت. این اولین باری بود که تصویر یک چینی در صفحه اول مجله مشهور قرار می گرفت. یک سال بعد جک ما تصمیم به راه اندازی سایت دیگری گرفت.
سایتی به اسم «تائوبائو»، رقیبت اصلی eBay. می گویند روزی که فکر «تائوبائو» به سر جک افتاد، همه را مجبور کرد برعکس رودست های شان بایستند تا انرژی به مغزشان برسد!
8- حراجی تائوبائو راه افتاد
موسس شرکت علی بابا معتقد بود در محیط اینترنت، همه باید بتوانند معاملات خود را بسیار راحت تر از قبل انجام دهند. به عقیده بسیاری از افراد شاید نتوانند از وب سایت های الکترونیکی استفاده کنند یا علم و مهارت آن را نداشته باشند بنابراین طراحی بسیار ساده و هوشمندانه سایت، می توانست فضای مناسبی برای تجارت بسازد. جک می خواست کاری کند تا همه افراد حتی بدون داشتن تخصصی در تجارت اینترنتی، از قابلیت های شرکت های دیجیتالی استفاده کنند. او در سال 2003، سایت تائوبائو را به همین منظور به راه انداخت. آن قدر که دیگر ebay در چین فراموش شد. علی بابا و تائوبائو همه چین را در مدتی کوتاه به نام خودشان کرده بودند.
9- یاهو خبردار شد
علی بابا دیگر آن قدر مشهور شده بود که یاهو بخواهد در آن سرمایه گذاری کلانی بکند. در سال 2005، یاهوی چین یک میلیارد دلار در علی بابا سرمایه گذاری کرد و نزدیک به 40 درصد سهام آن را به دست آورد. این مساله برای علی بابا جهش بزرگی بود. آنها برای شکست ebay خیز برداشته بودند و یاهو کمک مهم و موثری محسوب می شد. البته یاهو هم این وسط حسابی سود برد و بعدها از فروش سهام علی بابا، ده میلیارد دلار به جیب زد.
همکاری یاهو و علی بابا در آن زمان بزرگ ترین خرید مالکیت یک کسب و کار در تاریخ چین به شمار می آمد. البته رابطه یاهو و علی بابا خیلی هم به درازا نکشید. وقتی بازار علی بابا به رشدی چند برابری رسید، جک ما تازه متوجه شد چه بخش بزرگی از شرکتش را به ارزانی به آمریکایی های موبور فروخته است. خیلی ها معتقد بودند اگر جک ما کمتر از یک سال صبر می کرد، می توانست همان سهم را به چندین برابر قیمت به یاهو بفروشد.
10- علی بابا در بورس هنگ کنگ
برای اولین بار سهام علی بابا عمومی شد. آنها در سال 2007 دامنه اینترنتی Alibaba.com را در هنگ کنگ عمومی کردند و با حضوری قدرتمند پا به بورس گذاشتند. چند سال وضع به همین منوال بود تا اینکه در سال 2012، علی بابا دوباره خصوصی شد. بعد هم از بورس هنگ کنگ بیرون کشید و به وال استریت رفت. آن زمان ارزش سهام علی بابا در هنگ کنگ، به 1.6 میلیارد دلار می رسید. رقمی که باعث شد علی بابا و زیرمجموعه هایش، باارزش ترین شرکت اینترنتی چین معرفی شوند.
11- سود روی سود می آمد
2008، سال خوشی علی بابا بود. حالا از زیرمجموعه ها، مال و منال خوبی به گروه می رسید و تائوبائو گردش مالی قابل توجهی داشت. سود 16دلاری برای هر تراکنش تائوبائو، مبلغ خیره کننده ای بود که با نگاهی به جمعیت بالای چینی ها و علاقه آنها به خرید از تائوبائو، سود کلانی را نصیب شرکت علی بابا می کرد. در همین سال بود که علی بابا یکی دیگر از زیرمجموعه های خودش به نام Tmall را معرفی کرد. یک سایت دگیر برای چینی ها، که خرید و فروش از هر جای دنیا را برای شان راحت می کرد.
12- علی بابا جهانی می شود
علی بابا با Tmall نشان داد که قصد تصرف بازارهای جهانی را دارد. این سایت روی فروش برندهای معروف دنیا تمرکز داشت و همین یک دهن کجی بزرگ به آمریکایی هایی بود که با حیرت به پیشرفت علی بابا نگاه می کردند و البته هرازگاهی با نقد روش جک ما، منتظر شکست بزرگ او بودند، اما جاک ما و دارودسته اش نه فقط شکست نخوردند که هر روز زیرمجموعه ای تازه به راه انداختند.
13- جک راه خودش را داشت
سایت علی بابا هزاران کسب و کار مختلف را به همراه محصولات شان، معرفی و از این طریق میان خریدار و فروشنده ارتباط برقرار می کند. فروشندگان می توانند مشخصات و آگهی محصولات خود را در سایت بگذارند تا سایت به خریداران معرفی شان کند. فرض کنید شما خریدارید و می خواهید در این سایت درباره محصول مورد نظرتان آگهی بدهید.
با مراجعه به علی بابا و ثبت آگهی مورد نظر، بسیاری از تامین کنندگان و تولیدکنندگان این محصول، آن را می بینند؛ چرا که این آگهی علاوه بر وب سایت علی بابا، از طریق موتورهای جست و جو هم قابل دسترسی است. آگهی شما برای اشخاصی که در زمینه این درخواست فعالیت دارند، ارسال می شود. آنها هم پیام هایی برای تان می فرستند که در آن به قیمت، شرایط خرید، کاتالوگ ها و... اشاره شده است. حالا شما می توانید از بین این پیام ها بهترین ها را انتخاب کنید و با فروشندگانش ارتباط برقرار کنید.
14- راه های پول درآوردن زیادند
خیلی ها هنوز به علی بابا ایراد می گیرند و آنرا کپی هوشمندانه ای از آمازون می دانند. اما داستان اینجاست که علی بابا برخلاف آمازون، خودش کالا را به مصرف کننده نهایی نمی رساند. بلکه تنها به عنوان بازار بزرگی برای عرضه کالاهای تجاری کمپانی های بزرگ عمل می کند و فقط یک جور دلال و روابط بین مصرف کننده و تولیدکننده است. علی بابا سود خودش را از طریق قرار دادن آگهی های «وابسته به جست و جو با استفاده از لغات کلیدی» مثل گوگل یا دریافت حق کمیسیون به دست می آورد. البته علی بابا یک منبع درآمد دیگر هم دارد و آن فروش حق عضویت ویژه، سرویس های پردازش ابری و دسترسی به اطلاعات است.
15- آقای خاص
خیلی ها نیمی از جذابیت علی بابا را ناشی از موسس آن می دانند. مردی که با داشتن عنوان پولدارترین مرد آسیا و نفر سی و سوم دنیا در این عرصه روزهایی از سال لباس های عجیب می پوشید و بی خیال ژست مدیرعاملی اش، جلوی کارمندان نمایش های کمدی بازی می کرد. جک ما عاشق کنگ فو است و هرازگاهی در دفترش شمه هایی از مهارتش را به رخ می کشید. کارمندان علی بابا هر روز منتظر یک حرکت بامزه از رئیس شان بودند. البته جک برای اطرافیان خود، غیر از سرگرمی درس های زیادی داشت.
16- و علی بابا بازار را ترکاند!
این سایت در اولین عرضه سهام خودش در بورس نیویورک 100 میلیون سهم را در مدت 20 دقیقه فروخت و در کمتر از 10 ساعت، 21 میلیارد دلار به دست آورد. تمام رسانه های آمریکایی در دو سه ساعت اول با شگفتی فراوان از این پدیده اقتصادی حرف می زدند. این کمپانی توانست پس از رونمایی، در هر دقیقه بیش از 100 میلیون سهم به فروش برساند که در نوع خود یک رکورد به شمار می رفت. ارزش هر سهم علی بابا به 93 دلار رسید و ارزش کل سهامش به 231 میلیارد دلار نزدیک شد. رقمی خیلی بیشتر از سهام فیس بوک در بازار بورس نیویورک!
• کنجد، کنجد، باز شو!
جک درباره اسم علی بابا هم توضیح مشهوری دارد: یک روز در سانفرانسیسکو در کافی شاپ نشسته بودم و به اسم علی بابا فکر می کردم. وقتی گارسون آمد از او پرسیدم علی بابا را می شناسی؟ گفت بله. پرسیدم در موردش چه می دانی؟ گفت علی بابا و چهل دزد. من گفتم بله. خودش است. شخصی که رمز ورود به یک غار پر از جواهرات را می دانست و آن را مرتبا باز می کرد. به خیابان رفتم و از عابران که از ملیت های مختلفی مثل هندی، آلمانی، چینی، ژاپنی و.... بودند، همین سوال را کردم. همه آنها درباره علی بابا چیزهایی می دانستند؛ کنجد! کنجد! بازشو!...»
علی بابا به روایت اعداد
845,26 نفر: تعداد کارمندان علی بابا
279 میلیون: تعداد تقریبی خریداران فعال
8.5 میلیون: تعداد فروشنده های فعال سالانه
12.7 میلیارد: تعداد تقریبی سفارش های ثبت شده سالانه در بازار علی بابا
5 میلیارد: تعداد تقریبی سفارش های تحویلی مغازه داران چینی از طریق سایت علی بابا
287 میلیون: رکورد سفارش های ثبت شده در سایت
270 میلیارد: ارزش کالاهای خریداری شده از فروشندگان در سایت علی بابا
19.7 درصد: سهم تراکنش های انجام شده از طریق گوشی های همراه در سایت علی بابا
52: تعداد متوسط خریدهای سالانه یک خریدار فعال در علی بابا
9.3 میلیارد دلار: رکورد فروش علی بابا در یک روز (یازدهم دسامبر 2014). 42.6 درصد خریدها از طریق گوشی های همراه بود.
17.3 درصد: سهم علی بابا از بازار تبلیغات اینترنتی چین
50 درصد: سهم سایت علی پِی در تراکنش های مالی بازار چین
