شکستگی‌های استخوانی از آن دست اتفاقات ناخوشایند و ناتوان‌کننده‌ای است که با گذشت یک تا چند ماه، بسته به نوع و محل شکستگی و بویژه سن و شرایط عمومی فرد آسیب‌دیده، ترمیم و درمان می‌شود.
با این حال از زمان بروز شکستگی تا جوش‌خوردگی و ترمیم ناحیه آسیب‌دیده، این نگرانی برای شخص وجود دارد که آیا استخوان‌های شکسته‌اش بدرستی به هم جوش می‌خورند و آیا کیفیت، کارایی و مقاومت آنها پس از ترمیم، دوباره همچون گذشته خواهد بود؟
دکتر غلامعلی عکاشه، فوق‌تخصص زانو و جراح ارتوپد و رئیس انجمن جراحان ارتوپدی ایران در این باره می‌گوید: استخوان‌های شکسته ای که طی روند درمان به طور کامل جوش خورده باشند، هیچ فرقی با استخوان های طبیعی نخواهند داشت. توجه داشته باشید که حرکت جزو زندگی است و هرگاه بیمار اصلا حرکت نکند، بی‌شک استخوان‌های آسیب‌دیده‌اش دیرتر جوش می‌خورند. به بیان دیگر، حرکت بموقع عضله باعث تسریع جوش خوردن استخوان می‌شود.
در مورد عواملی که در جوش خوردن استخوان پس از شکستگی موثرند باید گفت سه عامل تعیین‌کننده وجود دارد که اگر هر کدام از آنها دچار اشکال شود، جوش‌خوردن استخوان به تاخیر می‌افتد و حتی ممکن است بدرستی صورت نگیرد.
بی‌حرکتی محل شکستگی چه با استفاده از امکانات داخل استخوان و چه به صورت گچ‌گیری و آتل‌گذاری یا استفاده از ابزاری به نام فیکساتور خارجی، اولین و مهم‌ترین اصل جوش‌خوردگی استخوان‌های آسیب‌دیده است.
دومین اصل مهم، حرکت هرچه سریع‌تر عضله شکسته شده با کمک ابزار کمکی مثل واکر یا چوب زیربغل و نیز وزن‌گذاری و یا وزن‌کشی روی عضله تا حد تحمل است.
عامل سوم نیز به داشتن بستر خوب خون‌رسانی در عمل شکستگی بازمی‌گردد. هرچه شکستگی چند قطعه‌ای باشد یا شکستگی همراه با آسیب عضلات یا بافت‌های اطراف باشد، خون‌رسانی سطحی‌تر است و جوش‌خوردن دیر انجام می‌شود.
عواملی که جوش‌خوردگی را تند می‌کنند
استفاده از ابزار یا وسایل اولیه برای بی‌حرکتی و جلوگیری از نفوذ عوامل بیماری‌زایی چون میکروب و عفونت در شکستگی‌های باز، جزو اقدامات اولیه ضروری برای کمک به درمان قطعی و مطلوب شکستگی‌هاست.
خوردن زیاد پاچه، پای مرغ و امثال آن نه‌تنها نقشی در جوش‌خوردن شکستگی‌ها ندارد، بلکه جوش خوردن را عقب می اندازند.
معمولا نوع تغذیه در افراد سالم، تاثیر چندانی در بهبود سریع شکستگی ندارد، ولی اگر شخصی دچار مشکل جدی تغذیه‌ای و یا کمبود مواد مغذی باشد، مواد اولیه حیاتی به بهبود وی کمک می‌کند.
از سوی دیگر، کاهش وزن در افراد چاق در تمام زمینه‌ها به سلامت بیمار کمک می‌کند، به شرط این که یکدفعه ای نبوده و بنا به توصیه پزشک و یا متخصص تغذیه و طبق اصول علمی باشد.
مصرف هر نوع قرص ویتامین و املاح، در صورت سالم بودن بیمار و تغذیه مناسب او، تاثیری در تسریع جوش‌خوردگی ندارد.
البته اگر شخصی، کمبود املاح و ویتامین داشته باشد، تجویز این مکمل‌ها به طبیعی شدن بدن کمک می‌کند و روند جوش خوردن استخوان را از کندی نجات می‌دهد.
سیگار یکی از عوامل مهم جوش‌نخوردن یا تاخیر در جوش خوردن استخوان‌ها، بخصوص در افراد با سابقه بیماری‌های عمومی مثل دیابت و کم‌کاری بعضی از غدد است.
به همین دلیل، اکنون در اروپا افراد را قبل از هر عمل جراحی مهمی در استخوان و مفاصل که اورژانسی نباشد، مجبور به ترک سیگار می‌کنند.
عواملی که جوش‌خوردگی را آهسته می‌کنند
بیماری‌های خاصی هستند که روند التیام شکستگی‌ها را به تعویق می‌اندازند.
بیماری‌های عمومی مثل نداشتن هورمون‌های تولید استخوان و یا بیماری دیابت، بیماری‌های موضعی مثل سرطان استخوان یا سرطان‌هایی که باعث ضعف عمومی و شکستگی می‌شود، دوره درمان شکستگی‌ها را طولانی تر می‌کنند و گاهی نیز به جوش‌نخوردن استخوان منجر می‌شوند.
جوش‌خوردگی استخوان‌ها در کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان سریع تر است. البته بهبود شکستگی گردن و ران در بچه‌ها و نوجوانان یک استثناست که به دلیل کامل نشدن صفحات رشد استخوانی در سنین کودکی و نوجوانی، نتایج خوبی ندارد.
در سنین پیری در صورتی که شخص، بیماری خاصی نداشته باشد، جوش‌خوردگی طبیعی بوده و گاهی زودتر از حد انتظار نیز انجام می‌شود.
درمان کامل شکستگی‌ها، طی چند ماه
دوره درمان شکستگی‌ها بسته به نوع و محل شکستگی، سن فرد و روش درمانی متفاوت است، ولی به طور کلی برای استخوان‌هایی مثل ران، ساق، مچ پا و زانو که وزن بدن روی آنهاست، جوش‌خوردگی استخوان‌ها دیرتر از زمان مورد انتظار اتفاق می‌افتد. البته حداقل جوش‌خوردگی اولیه، سه ماه طول می‌کشد و در اندام فوقانی، این زمان به نصف کاهش پیدا می‌کند.
تصویر کناری مراحل جوش خوردن و ترمیم استخوان شکسته را نشان می دهد. روی آن کلیک کنید.
در مورد کودکان زیر 11 سال نیز این مدت نصف می‌شود، مگر این که شکستگی در ناحیه ران و گردن باشد. توجه داشته باشید که بیشترین علت جوش‌نخوردن شکستگی به خود شکستگی، محل خون‌رسانی و آسیب به بافت‌های خون‌رسان اطراف مربوط می‌شود.
برای جوش‌خوردن استخوان نیز باید استخوان‌ها بیش از 50 درصد با هم ارتباط استخوانی داشته باشند و بافت‌های اطراف آن نیز صدمه کمی دیده باشند.
یکی از بزرگ‌ترین عوامل جوش‌نخوردن، عفونت است. توجه داشته باشید که به دلیل خون‌رسانی کم و محیط مساعد استخوان برای عفونت، جوش نخوردن در محیط عفونی بدترین عارضه‌ای است که ممکن است پس از شکستگی‌ها رخ دهد.
البته بیماران دارای زمینه بیماری عمومی مثل دیابت، بیشتر مساعد عفونت و جوش نخوردن هستند.
دکتر رضا شهریار کامرانی، متخصص ارتوپدی و عضو هئیت مدیره انجمن جراحان ارتوپدی نیز در این باره می گوید: «هر چند درمان های غیر جراحی متعددی برای جوش خوردن استخوان معرفی شده اند، اما اصلی ترین و بهترین روش درمان، عمل جراحی است.
جوش نخوردن استخوان شکسته بعد از عمل جراحی یکی از عوارض خطیر برای مفاصل به ویژه استخوان های بلند اندام است که موجب از کار افتادگی آن اندام می شود.
عوامل متعددی برای جوش نخوردن استخوان شکسته وجود دارد که کمبود پروتئین های خون به علت سوء تغذیه، مصرف سیگار، شکستگی در اثر ضربات شدید، آسیب بافت همراه با شکستگی استخوان، شکستگی همراه با آسیب های عروقی، استفاده از روش های نادرست جراحی و عفونت استخوان برخی از این عوامل هستند.
میزان درصد جوش نخوردگی با توجه به نوع موقعیت استخوان ها متفاوت است. به طور کلی بین یک تا پنج درصد احتمال جوش نخوردگی وجود دارد.
در استخوان پاشنه یا لگن که بافت اسفنجی دارند احتمال جوش نخوردگی خیلی کم است، در استخوان ساق که بافت نرم محافظ کمی دارد نسبتا زیاد و در استخوان اسکافویید مچ دست (استخوان اصلی) که جریان خون کمی دارد شایع تر است.
بهترین روش درمان برای جوش نخوردگی بافت و استخوان، پیوند است که بهتر است از استخوان ناحیه لگن بیمار استفاده شود.
برخی افراد مایل به استفاده از استخوان های خود نیستند که در این صورت می توان از بانک استخوان استفاده کرد.
در مواردی می توان جانشین های مصنوعی استخوان بکار برد. ایران در زمینه تولید استخوان های مصنوعی پیشرفت زیادی نداشته، اما در مورد تکمیل بانک استخوانی پیشرفت قابل توجهی داشته است.»
