سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) ، مرگ بی دلیلی است که معمولا هنگام خواب در یک نوزاد به ظاهر سالم کمتر از یک سال اتفاق می افتد.
سندرم مرگ ناگهانی نوزاد گاهی اوقات به نام مرگ "تختخواب بچه" نیز خوانده می شود، زیرا اغلب نوزادان در رختخوابشان می میرند.
اگرچه دلیل این سندرم معلوم نیست، اما به نظر می رسد این سندرم با ناهنجاری های قسمتی از مغز نوزاد که عمل تنفس و بیدار شدن از خواب را کنترل می کند، ارتباط داشته باشد.
محققان برخی از عواملی را که باعث می شوند، نوزادان بیشتر در معرض خطر این مرگ قرار بگیرند، پیدا کرده اند. همچنین برخی روش های محافظت از کودک در برابر این نوع مرگ را مشخص نموده اند.
گویا مهم ترین راه جلوگیری از این سندرم این است که نوزادتان را به پشت، یعنی طاقباز بخوابانید.
علت ها
ترکیبی از عوامل جسمی و عوامل محیطی خواب، کودک را در معرض خطر سندرم مرگ ناگهانی قرار می دهند. این عوامل از یک کودک به کودک دیگر فرق می کنند.
عوامل جسمی
1- ناهنجاری های مغزی
برخی کودکان با یک سری مشکلات مادرزادی به دنیا می آیند که آنها را بیشتر دچار این سندرم می کند. در بسیاری از این کودکان، قسمتی از مغز که عمل نفس کشیدن و بیدار شدن از خواب را کنترل می کند، به درستی کار نمی کند.
2- وزن کم هنگام تولد
زایمان زودرس و چندقلوزایی ممکن است باعث شود که مغز کودک به طور کامل رشد نکند. در نتیجه نوزاد نارس و یا یکی از قل ها نمی تواند به خوبی اعمال خودکار بدن مانند تنفس و ضربان قلب را کنترل کند.
3- عفونت های تنفسی
بررسی ها نشان داده است بسیاری از نوزادانی که دچار مرگ ناگهانی در خواب می شوند، به تازگی دچار سرماخوردگی بوده اند که باعث بروز مشکلات تنفسی در آنها شده است.
عوامل محیطی خواب
اشیای موجود در تختخواب نوزاد و حالت خوابیدن او (مثلا به روی شکم) همراه با مشکلات جسمی نوزاد، خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می دهند.
نمونه هایی از این عوامل محیطی خواب عبارتند از:
1- خوابیدن به روی شکم یا پهلوها
نوزادانی که به روی شکم یا پهلو خوابانده می شوند، نسبت به نوزادانی که به پشت (طاقباز) می خوابند، سخت تر نفس می کشند. از آنجایی که نوزادان در خواب نمی توانند تکان بخورند و جابجا شوند، پدر و مادر باید دقت کند که نوزاد خود را به پشت در رختخواب قرار دهند.
2- خوابیدن نوزاد روی یک سطح نرم
قرار گرفتن صورت نوزاد روی یک رختخواب نرم و پف کرده می تواند راه نفس کشیدن او را ببندد. کشیدن پتو یا ملافه روی سر نوزاد هنگام خواب نیز خطر خفگی او را در پی دارد.
3- خوابیدن نوزاد کنار پدر و مادرش روی یک رختخواب
اگرچه خواباندن نوزاد در همان اتاقی که پدر و مادر می خوابند، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کم می کند، ولی خوابیدن او در کنار پدر و مادرش و روی یک رختخواب، خطر مرگ او را افزایش می دهد که این مسئله تا حدی به دلیل وجود سطوح بیشتری است که نفس کودک را قطع می کنند.
عواملی که خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می دهند
1- جنسیت: نوزادان پسر بیشتر دچار سندرم مرگ ناگهانی می شوند.
2- سن: نوزادان دو و سه ماهه بیشتر دچار این مرگ می شوند.
3- نژاد : به دلایل نامعلومی، نوزادان سیاه پوست، سرخ پوست آمریکایی و اسکیموها بیشتر دچار این سندرم می شوند.
4- سابقه خانوادگی: نوزادانی که برادر یا خواهر یا بچه های فامیل آنها در دوران نوزادی دچار این سندرم شده باشند، بیشتر دچار این مرگ می شوند.
5- تنفس دود سیگار اطرافیان: نوزادانی که در خانواده آنها افراد سیگاری وجود دارند، بیشتر دچار این سندرم می شوند.
6- نارس بودن: تولد زودتر از موعد و داشتن وزن کم هنگام تولد، هر دو شانس ابتلای کودک به این سندرم را زیاد می کنند.
عوامل خطر مربوط به مادر
در طی دوران بارداری، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد تحت تاثیر عوامل مربوط به مادر نیز قرار می گیرد، خصوصا اگر مادر باردار:
- کمتر از 20 سال سن داشته باشد.
- سیگار بکشد.
- مواد مخدر یا الکل مصرف کند.
- در بارداری، مراقبت خوبی از خودش و جنین نداشته باشد.
راه های جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
1- نوزادتان را به پشت بخوابانید.
به جای اینکه نوزاد خود را به روی شکم و یا پهلوها بخوابانید، او را به پشت در رختخوابش قرار دهید، ولی وقتی نوازدتان بیدار است و یا به قدری بزرگ شده که می تواند در خواب بچرخد و جابجا شود، می توانید این کار را نکنید.
اگر نوزاد خود را به افراد دیگری می سپارید ( مثل مادر یا مهدکودک یا پرستار بچه) به آنها بگویید که او را حتما به پشت بخوابانند و برای آرام کردن بیقراری کودک، او را روی شکم در رختخواب قرار ندهند.
2- روی تختخواب نوزاد را نپوشانید.
سر نوزادتان را روی یک بالش و تشک نسبتا سفت قرار دهید و از خواباندن او روی یک بالش و تشک نرم و بادکرده بپرهیزید (یعنی رختخواب طوری نباشد که سر کودک در آن فرو برود)، زیرا امکان خفگی نوزاد هنگام قرار گرفتن دهان و بینی او روی رختخواب وجود دارد.
عروسک های پارچه ای و پشمالو مثل حیوانات پارچه ای و بالش های اضافی را روی رختخواب کودک نگذارید، زیرا اگر صورت نوزاد در خواب به آنها بچسبد، خفه می شود.
3- نوزاد را خیلی گرم نگه ندارید.
برای گرم نگه داشتن نوزاد، او را در قنداق فرنگی یا کیسه خواب قرار دهید که نیاز به پتو نداشته باشید.
اگر پتو روی کودک می اندازید، دقت کنید سبک باشد و دور سر و گردن نوزاد نپیچد.
پتو را از پاها تا شانه نوزاد بکشید، ولی هرگز روی سر نوزاد را نپوشانید تا خدای نکرده زیر پتو خفه نشود.
4- نوزاد باید تنها بخوابد.
خوابیدن نوزاد در اتاق پدر و مادر خوب است، ولی نباید در کنار پدر و مادر و روی رختخواب آنها بخوابد، زیرا امکان دارد نوزاد بین تشک و تخت و یا تشک و دیوار گیر بیفتد و خفه شود.
همچنین ممکن است دست و پای پدر یا مادر موقع خواب، روی دهان و بینی نوزاد بیفتد و او را خفه کند.
5- تا حد امکان به نوزاد شیر مادر داده شود.
تغذیه نوزاد حداقل تا پایان شش ماهگی با شیر مادر، خطر این سندرم را کاهش می دهد.
6- از وسایل کنترل کننده نوزاد و سایر وسایلی که تبلیغ می شود خطر این سندرم را کم می کنند، استفاده نکنید.
آکادمی طب اطفال آمریکا می گوید استفاده از این گونه وسایل تاثیری در کاهش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوازد ندارند و فقط جنبه تجاری برای کسب سود صاحبان صنایع دارند.
7- از پستانک استفاده کنید.
مکیدن پستانک توسط نوزاد هنگام چرت زدن و خوابیدن، خطر سندرم مرگ ناگهانی را کم می کند.
البته اگر نوزاد شیر مادرش را می خورد، صبر کنید یک ماهه شود تا طبق یک روال منظم شیر بخورد، سپس به او پستانک دهید، زیرا ممکن است اگر زودتر از این موعد پستانک دهید، دیگر شیر مادرش را نخورد.
اگر نوزادتان پستانک را دوست ندارد، به زور به او ندهید و یک روز دیگر آن را امتحان کنید.
اگر در خواب، پستانک از دهان نوزادتان بیرون افتاد، دوباره آن را در دهان کودک نگذارید.
