ویروس تبخال فقط منتظر است نیروی ایمنی بدن تان ضعیف شود تا به غیر از لب به گوشه های دیگر بدن تان هم حمله کند.

ماجرا از اینجا شروع شد که ماه گذشته یکی از آشنایان مان به کما رفت و پزشک ها علت آن را ویروس تبخال تشخیص دادند! این موضوع حسابی همه ما را متعجب کرده بود؛ آخر مگر مغز هم دچار تبخال می شود؟

بله، حقیقت دارد! این ویروس به ظاهر بی خطر بعد از ورود به بدن، در سیستم اعصاب مرکزی پنهان شده و فقط منتظر فرصت می ماند تا نیروی ایمنی بدن ضعیف شود. آن وقت ممکن است از هر جایی از بدن سر درآورد!

این عفونت درمان پذیر است

دکتر مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری های عفونی می گوید: «ویروس تبخال یا «هرپس سیمپلکس» (HSV) عمدتا می تواند سطوح مخاطی، جلدی، سیستم اعصاب مرکزی و گاهی اعضای احشایی بدن را درگیر سازد.

این عفونت به خصوص در ناحیه لب بسیار شایع است، طوری که هیچ کس نمی تواند ادعا کند از اول عمرش تا به حال عفونت هرپسی نگرفته است.

تبخال لب معمولا به دنبال تب، استرس، قاعدگی و. . . اتفاق می افتد و به نظر می رسد همه ما یک یا چند بار آن را تجربه کرده باشیم.

بر خلاف ویروس های دیگر که عمدتا خود محدودشونده هستند و درمان خاصی ندارند، عفونت های هرپس سیمپلکس درمان های شناخته شده موثری دارند که دوره بیماری را کوتاه می کنند و عوارض آن را به حداقل می رسانند.»

دکتر ژانت سروش، متخصص بیماری های عفونی و تب دار در این مورد می گوید: «آنسفالیت از عفونت های سیستم عصبی مرکزی یا مغز است. این بیماری بافت مغز را درگیر می کند و ممکن است خیلی از عوارض آن حتی بعد از بهبود، تا آخر عمر باقی بمانند.

بزرگ ترین دسته آنسفالیت های ویروسی، عفونت های هرپس سیمپلکس یا همان ویروس تبخال هستند. دقیقا همان ویروسی که منجر به تبخال لب می شود، یعنی هرپس سیمپلکس تیپ یک، باعث آنسفالیت ویروسی تبخالی می شود.

اما این دلیل نمی شود هر کسی که تبخال لب می زند، بیشتر مستعد ابتلا به آنسفالیت هرپسی باشد یا برعکس، اگر کسی تا به حال تبخال لب نزده ، دلیلی ندارد که هرگز مبتلا به آنسفالیت هرپسی نشود.

این دو معمولا به هم ارتباطی ندارند؛ تنها چیزی که می دانیم این است که ویروس شان دقیقا یک نوع است. منتهی چه می شود که یک فرد با این ویروس مبتلا به آنسفالیت خطرناک و کشنده می شود و فردی دیگر با همین ویروس تا آخر عمرش هزار بار تبخال لب می زند، اما دچار آنسفالیت هرپسی نمی شود، هنوز مشخص نیست!

آنسفالیت مغزی با تب، استخوان درد، درد عضلانی، سردرد و سایر علائم سرماخوردگی شروع می شود. سردرد حاصل از آن خیلی سریع پیشرفت می کند و تهوع و استفراغ به آن اضافه می شود؛ طوری که فرد از شدت سردرد از پا درمی آید و به سمت تغییرات هوشیاری می رود. این تغییرات هوشیاری می تواند حتی به صورت پرخاشگری باشد؛ یعنی یک فرد آرام، یکدفعه در عرض چند ساعت دچار پرخاشگری بدون علت و حتی فراموشی حاد می شود.

از علائم دیگر آن تشنج، گیجی، منگی، خواب آلودگی، کند شدن تکلم و اختلال شنوایی و بویایی است حتی ممکن است فرد دچار توهمات بویایی، بینایی و شنوایی شود. این تغییرات از علائم اولیه و هشدار دهنده آنسفالیت هستند. بعد از آن به تدریج فرد به سمت کما و مرگ می رود.»

ویروسی که همیشه در بدن باقی می ماند!

عمدتا دو نوع از ویروس هرپس سیمپلکس تحت نام های هرپس سیمپلکس یک(HSV1) و هرپس سیمپلکس دو (HSV2) می توانند در انسان بیماری ایجاد کنند؛ برای مثال عامل تبخال دور لب HSVیک است، اما عامل تبخال ناحیه تناسلی معمولا HSVدو است.

این ویروس علاوه بر اینکه پوست و مخاط را درگیر می کند، وارد سلول های عصبی می شود و می تواند به صورت خاموش در آنها باقی بماند. بعدها نیز در اثر پایین آمدن دفاع بدن ممکن است از حالت پنهانی خارج شود و دوباره خود را به صورت یک روند فعال بیماری نشان دهد.

تبخال مغزی هم داریم؟

مهم ترین و کشنده ترین شکل بیماری هرپس، عفونت سیستم اعصاب مرکزی و محیطی است. به عبارتی این ویروس در مغز می تواند باعث آنسفالیت یا التهاب مغز شود.

این عفونت از نظر سنی، دو مرحله ای است؛ به این ترتیب که اوج وقوع آن در پنج تا 30 سالگی است. بعد از آن هم بالای 50 سالگی ممکن است فرد را گرفتار کند. عمده ویروسی که باعث این بیماری می شود HSVیک است.

علائم بالینی آن نیز با تب بالا و علائم نورولوژیک شروع شده و می تواند باعث تشنج، کاهش سطح هوشیاری و عدم هوشیاری شود.

دکتر عبدالرضا سودبخش، متخصص بیماری های عفونی معتقد است: «ویروس هرپس که عامل تب‌خال‌های رایج در ناحیه دهان است، می‌تواند با درگیری مغز باعث بروز تبخال مغزی شود و علائم آن معمولا به صورت سردرد ناگهانی، اختلالات رفتاری و گفتاری و تا حدودی اختلالات هوشیاری مشاهده می‌شود.

از ویژگی‌های این ویروس این است که بیشتر مناطقی از مغز را که ناحیه مسئول عواطف است را درگیر می‌کند. به همین دلیل مریض اختلالات خلقی و عاطفی پیدا می‌کند.

این اختلالات خلقی و عاطفی مشکلات متفاوتی در زندگی فرد ایجاد می‌کند، به عنوان مثال مادری که تا دیروز به نوزاد شیر می‌داده، یک دفعه از شیر دادن خودداری می‌کند و شروع به پرخاشگری می‌کند.

تب خالی که در مغز ایجاد می‌شود به صورت یک تورم ساده نیست، بلکه به صورت تورم همراه با تخریب است و ساختار این تورم به گونه‌ایست که سلول‌های مغز را از بین می‌برد و در نتیجه هرچه فرد دیرتر مراجعه کند، شانس مرگش بیشتر می‌شود.

در بیماری تبخال مغزی به محض اینکه به بیماری مشکوک شدیم باید دارو تجویز کنیم تا اگر مریض زنده بماند عوارض زیادی نداشته باشد، چون عوارض این بیماری عوارض پایدار و غیر قابل برگشت است.

درخصوص شیوع تبخال در ایران اینکه آمار درستی نداریم ولی در هر منطقه‌ای که امکانات اجتماعی پزشکی پایین داشته باشند، احتمال و درصد شیوع این بیماری نیز بالاتر می‌رود.»

تشخیص و درمان تبخال مغزی!

به محض اینکه پزشک به این بیماری شک کند باید بیمار را در بیمارستان بستری کرده و نسبت به کشیدن مایع از بیمار نخاع اقدام کند. سپس باید مایع نخاع را برای بررسی ویروس هرپس سیمپلکس یک به آزمایشگاه بفرستد.

اگر جواب آزمایش مثبت شد، پزشک سریعا باید درمان ضدویروس که همان داروی آسیکلوویر است را به صورت تزریقی آغاز کند. در غیر این صورت بیمار از دست می رود. اگر هم احیانا زنده بماند، عوارض نورولوژیک خیلی زیادی برایش باقی می ماند و معلول می شود.

لازم به ذکر است دوره درمان آنسفالیت مغزی در بیماری هرپس، حدود دو تا سه هفته است.

علاوه بر آسیکلوویر، داروی جدید دیگری نیز به نام والاسیکلوویر وجود دارد که خوشبختانه اخیرا در ایران بومی سازی شده و تولید داخلی دارد.