تجمع مایع در اطراف بیضه را که توسط یکی از پوشش های بیضه ترشح می شود، هیدروسل می گویند. هیدروسل در اکثر موارد بدون خطر است، ولی در 10 درصد موارد، علت آن یک بیماری خطرناک مثل سرطان بیضه است.

بیماری مردان

بیضه دارای یک پوشش بسیار نازک سروزی است که به طور مداوم یک مقدار مایع ترشح می کند تا سطح بیضه ها نرم باقی بمانند. این مایعی که ترشح می شود از طریق وریدها از بیضه خارج می گردد.

حال اگر تعادل در میزان مایع ترشح شده و خارج شده از بیضه بهم بخورد، زیادی آن در اطراف بیضه تجمع پیدا کرده و سبب هیدروسل می شود. این مایع رفته رفته زیاد می شود، طوری که گاهی کیسه بیضه در افرادی که از مراجعه به پزشک خجالت می کشند، حجم بسیار بزرگی پیدا می کند.

تقریبا از هر 10 نوزاد پسر، یک نوزاد به‌طور مادرزادی در بدو تولد دچار هیدروسل است، اما اغلب آنها طی یک ماه اول، بدون درمان بهبود می‌یابند.

گاهی مردان نیز به علت التهاب یا صدمه‌ به کیسه بیضه، به هیدروسل مبتلا می‌شوند. از طرفی التهاب ممکن است ناشی از عفونت اپیدیدیم (لوله‌های ظریف و پرپیچ و خمی که پشت هر بیضه قرار دارند) یا عفونت بافت بیضه (ارکیت) باشد.

هیدروسل معمولا دردی ندارد، ولی اگر فرد دچار تورم کیسه بیضه شود، باید به پزشک مراجعه کند تا علل دیگر همچون سرطان بیضه و احتمال‌های دیگر را بررسی کند. بنابراین تمام مردان مبتلا به هیدروسل باید تحت سونوگرافی بیضه قرار بگیرند.

در بسیاری از موارد، هیدروسل با فتق کشاله ‌ران همراه است. در این موارد به علت ضعف دیواره شکمی، قسمتی از روده به داخل کیسه بیضه می‌رود که به درمان نیاز دارد.

موضوع مهم افتراق ادم یا تجمع مایع در جدار کیسه بیضه با هیدروسل است. در بعضی بیماری ها مثل نارسایی قلبی، نارسایی کلیه و نارسایی کبد، همچنان که مایع در سایر نقاط بدن مثل شکم جمع می شود، جدار کیسه بیضه نیز متورم شده و پر از مایع می گردد.

در این بیماران علی رغم حجم بسیار بزرگ کیسه بیضه ها، نمی توان آن ها را عمل جراحی کرد، چون مایع در داخل پوست جمع شده است و جراحی بدون اثر است. درمان این بیماران همان درمان بیماری اصلی، مثلا نارسایی قلبی می باشد.

در پسربچه‌ها معمولا هیدروسل طی یک سال به طور خود بخود محو می‌شود، اما اگر پس از یک سال از بین نرفت یا به بزرگ شدن ادامه داد، به جراحی نیاز خواهد داشت. البته کشیدن مایع هیدروسل در بچه‌ها به دلیل خطر عفونت به هیچ‌وجه نباید انجام شود.

چگونگی تشخیص هیدروسل

در بسیاری از موارد می توان با معاینه بالینی بیماری را تشخیص داد ولی گاهی جهت تائید تشخیص و موارد مشکوک باید از پاراکلینیک استفاده کرد. بهترین اقدام پاراکلینیک، انجام سونوگرافی است. سونوگرافی از کیسه های بیضه نه تنها هیدروسل بلکه سایر موارد مثل فتق و سرطان بیضه را به راحتی می تواند تشخیص دهد.

از آنجا که مایع هیدروسل معمولا شفاف است، پزشک برای تشخیص آن از آزمایش عبور نور از میان کیسه بیضه استفاده می‌کند. گذر نور نشان‌دهنده وجود مایع شفاف است ولی تشخیص، قطعی نیست، زیرا ممکن است حالت‌های دیگر همچون فتق نیز وجود داشته باشد.

در صورتی که پزشک به ایجاد هیدروسل به علت وجود التهاب مشکوک باشد، آزمایش‌های خون و ادرار مشخص خواهند کرد که آیا علت هیدروسل التهاب اپیدیدیم است یا خیر؟

درمان

در پسر بچه‌ها معمولا هیدروسل طی یک سال به طور خود بخود محو می‌شود، اما اگر پس از یک سال از بین نرفت یا به بزرگ شدن ادامه داد، به جراحی نیاز خواهد داشت. البته کشیدن مایع هیدروسل در بچه‌ها به دلیل خطر عفونت به هیچ‌وجه نباید انجام شود.

در بزرگسالان نیز اغلب هیدروسل خودبخود از بین می‌رود و زمانی به درمان نیاز پیدا می‌کند که آنقدر بزرگ شود که غیرقابل تحمل یا بدشکل باشد.

هیدروسلکتومی یا برداشتن هیدروسل با جراحی، بدون نیاز به بستری طولانی و با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

برای این کار، جراح برشی روی کیسه بیضه یا پایین شکم ایجاد می‌کند و ضمن تخلیه مایع، اصلاحات لازم را انجام می‌دهد.

در عمل جراحی هیدروسل، فقط پوششی که سبب ترشح مایع می گردد، برداشته می شود و خود کیسه بیضه‌ دست نخورده باقی می ماند و اگر کیسه بیضه خیلی بزرگ شده باشد، پس از عمل جراحی خود را نمی تواند جمع کند و همیشه بزرگ تر از طرف مقابل باقی می ماند.

اگر طی جراحی هیدروسل، فتق کشاله ‌ران هم تشخیص داده شود، حتی اگر برای فرد هیچ مشکلی ایجاد نکرده باشد، پزشک آن را برمی‌دارد.

حتی در مواردی ممکن است جراح به عدسی چشمی حین عمل جراحی نیاز داشته باشد، تا در حین عمل به اپیدیدیم و مجاری اسپرم‌‌بر آسیبی نرسد.

در عین حال، بعد از عمل «هیدروسلکتومی» لازم است لوله تخلیه و پانسمان حجیم روی ناحیه برش برای چند روز اول بعد از جراحی قرار گیرد. افزایش مصرف مایعات و استفاده از کیسه یخ روی موضع در 24 ساعت اول پس از جراحی، تورم را کاهش می‌دهد.

فراموش نکنید جراحی هیدروسل در بچه‌ها به جای ناحیه کیسه بیضه، باید با شکاف جراحی کشاله ران انجام شود.

روش دیگر درمان هیدروسل، تخلیه مایع با سوزن است. این روش برای افرادی انجام می‌شود که به علت بیماری‌های زمینه‌ای، خطر انجام عمل جراحی در آنها زیاد است.

اما به طور کلی این روش توصیه نمی‌شود، زیرا احتمال عود مایع، ایجاد عفونت یا درد کیسه بیضه زیاد است. البته باید توجه داشت که اصولا در بعضی مواقع، احتمال عود هیدروسل وجود دارد.

آیا هیدروسل باعث ناباروری می‌شود؟

هیدروسل به خودی خود عامل نازایی نیست، اما ممکن است همراه با عوامل زمینه‌ای در بیضه مثل عفونت یا توده باشد که این عوامل، تولید یا عملکرد اسپرم‌ها را دچار اختلال می‌کنند.

هیدروسل را با واریکوسل اشتباه نگیرید، واریکوسل باعث ناباروری می‌شود که البته هنوز علت آن معلوم نیست. واریکوسل، بزرگ شدن وریدهای درون کیسه بیضه (اسکروتوم) است.

برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه، خون را در شریان بیضه سرد می‌کنند و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می‌کنند.

واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه حرارت بیضه‌ها بیش از حد بالا رود و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.

هشدار

به همه آقایان توصیه می‌شود در صورت بروز هر گونه مشکل در ناحیه تناسلی و ادراری، به سرعت به پزشک متخصص مراجعه کنند تا درمان‌های لازم در موعد مقرر برایشان انجام شود.

متاسفانه بسیاری از آقایان هنگام بروز مشکلات مردانه خجالت می‌کشند به پزشک مراجعه کنند و به همین دلیل روند درمان را به تعویق می‌اندازند و این موضوع گاهی به قیمت گزافی برایشان تمام می‌شود.