زندگی در شهرهای بزرگ بدون هوای آلوده، آب آلوده به نیترات شده، آلودگی صوتی، استرس و... امكان‌پذیر نیست پس چرا بعضی‌ها سالم و سلامت تا 100 سالگی عمر می‌كنند و بعضی‌ها در جوانی و میانسالی به انواع و اقسام بیماری‌ها مبتلا می‌شوند و خیلی زود دنیا را ترك می‌كنند؟! پاسخ این سوال را شاید بتوان در یك كلمه خلاصه كرد: «غربالگری».

تحقیقات ثابت كرده‌اند افرادی كه به‌طور مرتب آزمایش می‌دهند و تحت بررسی‌های پزشكی قرار می‌گیرند به مراتب عمر طولانی‌تر و مفیدتری دارند. آزمایش‌های دوره‌ای به شما كمك می‌كنند از هزینه‌های گزاف درمان، درد، ناتوانی و افسردگی حاصل از بیماری‌ها در امان بمانید. البته آزمایش همیشه باعث پیشگیری نمی‌شود اما اغلب اوقات می‌تواند بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داده و شانس درمان را افزایش دهد. در این مقاله به هفت آزمایش ضروری برای خانم‌ها در سنین مختلف اشاره خواهیم‌ كرد.

یک نكته مهم:

اگر در معرض عوامل خطرساز سرطان‌ها، دیابت، فشار خون، چربی خون، پوكی استخوان و. . . قرار دارید و سابقه این بیماری‌ها در خانواده‌تان وجود دارد، باید طبق نظر پزشك از سنین پایین‌تر و در فواصل كوتاه‌تر مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرید پس حتما در این مورد از پزشك خانواده خود سوال كنید.

1. اگر می‌خواهید از سرطان سینه پیشگیری كنید. . .

 ماموگرافی و معاینه سینه

 سرطان سینه شایع‌ترین سرطان در میان خانم‌ها به شمار می‌آید. هرچه زودتر متوجه این سرطان شوید، شانس بیشتری برای درمان خواهید داشت چراكه در مراحل اولیه، احتمال انتقال آن به غدد لنفاوی، شش‌ها، مغز و. . . كمتر است.

معاینه سینه:

در سنین 20 تا 40 سالگی باید هر یک تا سه سال سینه‌های‌تان توسط متخصص زنان معاینه كلینیكی شود. بعد از 40 سالگی نیز این معاینه باید هر سال انجام شود. در این تست، پزشك با لمس انگشتان خود سعی می‌كند توده‌ها یا هر برآمدگی غیر عادی را در سینه تشخیص دهد.

ماموگرافی:

در 40 تا 50 سالگی باید سالی یك‌بار ماموگرافی انجام دهید. از 50 تا 74 سالگی نیز باید هر دو سال یك‌بار این آزمایش را انجام دهید. بعد از 75 سالگی هم باید با نظر پزشك آن را تكرار كنید. در ماموگرافی، سینه تحت فشار نسبی قرار می‌گیرد سپس با استفاده از اشعه ایكس از آن عكسبرداری می‌شود. این روش می‌تواند توده را قبل از اینكه متوجه آن شوید، تشخیص دهد. با این حال دریافت نتیجه طبیعی، صددرصد احتمال سرطان را رد نمی‌كند بنابراین باید این آزمایش را در فواصل منظم تكرار كنید. خانم‌هایی كه در معرض خطر سرطان سینه هستند شاید به سونوگرافی و‌ ام‌آر‌آی سینه هم احتیاج پیدا كنند.

2. اگر نگران سلامت جنسی‌تان هستید. . .

 پاپ‌اسمیر و تست HPV

 با انجام تست پاپ‌اسمیر در فواصل منظم می‌توان به‌راحتی سلول‌های غیرعادی دهانه رحم را شناسایی و با برداشتن آنها از ابتلا به سرطان دهانه رحم پیشگیری كرد. دهانه رحم یا سرویكس یك معبر باریك بین رحم و واژن است. علت اصلی سرطان دهانه رحم نیز ویروس زگیل تناسلی یا پاپیلوم انسانی (HPV) شناخته شده است.

پاپ‌اسمیر:

انجام پاپ‌اسمیر پس از ازدواج و شروع اولین رابطه زناشویی، حداقل هر دو سال یك‌بار تا 30 سالگی توصیه می‌شود. از 30 سالگی به بعد نیز اگر نتیجه سه‌بار پاپ‌اسمیر پشت سر هم طبیعی باشد می‌توان هر سه سال یك‌بار آن را تكرار كرد. برای انجام پاپ‌اسمیر، پزشك با قرار دادن وسیله‌ای به نام اسپكولوم داخل واژن سعی می‌كند كانال واژن را باز كند و آن را به خوبی بررسی كند. توجه داشته باشید كه 72 ساعت قبل از انجام آزمایش باید از شست‌وشوی داخل واژن با آب و مواد ضدعفونی‌كننده پرهیز كنید. این آزمایش همچنین نباید در دوران قاعدگی یا خونریزی فعال انجام شود.

تست HPV:

از 30 سالگی باید هر پنج سال یك‌بار همراه پاپ‌اسمیر، تست تشخیصی ویروس HPV را نیز انجام دهید. برای این منظور پزشك پس از قرار دادن اسپكولوم داخل واژن با استفاده از وسیله كوچكی از سلول‌های دهانه رحم نمونه‌برداری می‌كند و آن را برای آزمایشگاه می‌فرستد تا هرگونه تغییر سلولی منجرشونده به سرطان مشخص شود. از این طریق همچنین می‌توان سایر بیماری‌های مقاربتی را تشخیص داد.

از 65سالگی به بعد نیز اگر مرتب بررسی شده باشید و خطری برای سرطان نداشته باشید، شاید دیگر احتیاجی به این تست نباشد. با این حال بهتر است در این مورد از پزشك خود سوال كنید. اگر هم دهانه رحم‌تان را خارج كرده‌اید لازم نیست این تست را انجام دهید اما باید سالی یك‌بار توسط متخصص زنان معاینه شوید.

3. اگر می‌خواهید استخوان‌های محكمی داشته باشید. . .

سنجش تراكم استخوان

خانم‌ها با ورود به سن یائسگی و كاهش ترشح هورمون‌ها در خطر پوكی استخوان قرار می‌گیرند. كاهش تراكم استخوان باعث می‌شود فرد با كوچك‌ترین ضربه، زمین خوردن یا حتی یك عطسه شدید دچار شكستگی استخوان شود! خبر خوب اینكه پوكی استخوان قابل پیشگیری و قابل درمان است. خانم‌ها از 65 سالگی باید حداقل یك‌بار سنجش تراكم استخوان را انجام دهند. بعد از آن همزمان تكرار آزمایش در هر فرد بستگی به تراكم استخوان و عوامل خطرساز زندگی‌اش دارد. برای انجام تست DXA باید روی تخت دراز بكشید.

سپس دستگاه اسكن با استفاده از دوز پایین اشعه ایكس از استخوان‌های خاصی در بدن‌تان عكسبرداری می‌كند. این تست می‌تواند قدرت استخوان را بسنجد و احتمال شكستگی را در آینده تخمین بزند. همچنین می‌توان در روند درمان پوكی استخوان از آن بهره برد.

4. اگر می‌خواهید از سرطان روده در امان بمانید. . .

 كولونوسكوپی و سیگموئیدوسكوپی

سرطان روده بزرگ بعد از سرطان سینه یكی از شایع‌ترین سرطان‌ها میان زنان به حساب می‌آید. اغلب سرطان‌های روده بزرگ از پولیپ (توده‌های غیر طبیعی در لایه داخلی روده بزرگ) ایجاد می‌شوند. البته همه پولیپ‌ها سرطان‌زا نیستند اما نوع سرطان‌زای آن می‌تواند به بخش‌های دیگر بدن هم منتقل شود بنابراین برای پیشگیری از سرطان بهتر است پولیپ به‌موقع از روده خارج شود.

یكی از راه‌های معمول برای تشخص پولیپ استفاده از كولونوسكوپی یا سیگموئیدوسكوپی است. در كولونوسكوپی از داروهای خواب‌آور یا بیهوشی استفاده می‌شود سپس لوله‌ای انعطاف‌پذیر و مجهز به دوربین از طریق مقعد به داخل روده بزرگ فرستاده می‌شود. در این بررسی اگر پولیپ پیدا شود پزشك می‌تواند در همان لحظه آن را از بدن خارج كند. سیگموئیدوسكوپی نیز مانند كولونوسكوپی است با این تفاوت كه لوله آن كوتاه‌تر است و فقط قسمت پایینی روده بزرگ را بررسی می‌كند.

همه خانم‌ها باید از 50 سالگی یك‌بار سیگموئیدوسكوپی یا كولونوسكوپی انجام دهند. اگر نتیجه سیگموئیدوسكوپی طبیعی بود باید هر پنج تا 10 سال تكرار شود. اگر هم نتیجه كولونوسكوپی طبیعی بود باید هر 10 سال یك‌بار تكرار شود.

5. اگر می‌خواهید همواره قلب سالمی داشته باشید. . .

فشار خون

هرقدر سن بالاتر می‌رود خطر ابتلا به فشار خون بالا نیز بیشتر می‌شود. این درحالی است كه فشار خون بالا می‌تواند بدون هیچ‌گونه هشدار قبلی باعث سكته قلبی یا مغزی شود. نتیجه اندازه‌گیری فشار خون معمولا به صورت فشار ماكسیمم روی فشار مینیمم اعلام می‌شود. اولین عدد كه مقدار آن بالاتر است، فشار ماكسیمم یا فشار داخل رگ‌ها در زمان ضربان قلب و پركردن رگ‌ها از خون است. دومین شماره نیز فشار مینیمم یا فشار داخل رگ‌ها مابین هر دو ضربان است. برای مثال در فشار 12 روی 8، عدد 12 همان فشار ماكسیمم و عدد 8 فشار مینیمم است.

فشار خون ایده‌آل برای خانم‌ها كمتر از 12 روی 8 است. هر خانمی باید از سن 18 تا 40 سالگی حداقل هر دو سال یك‌بار فشار خونش را اندازه‌گیری كند. اگر فشار خون‌تان بین 12 روی 8 تا 13 روی 9 باشد در مرحله پیش از ابتلا به فشار خون قرار دارید و باید سالی یك بار آن را اندازه بگیرید. از 40 سالگی به بعد هم باید سالی یك بار فشار خون اندازه‌گیری شود. اگر فشار خون تان در دو مرتبه اندازه‌گیری بالای 14 روی 9 باشد باید برای درمان به پزشك مراجعه كنید.

برای اندازه‌گیری فشار خون دستگاه‌های مختلفی وجود دارد. بعضی از آنها به بازو و بعضی دیگر به مچ بسته می‌شوند. دستگاه‌هایی كه به بازو بسته می‌شوند نتایج دقیق‌تری دارند. توجه داشته باشید اگر سایز دستگاه مطابق با سایز بازو نباشد، ممكن است فشار خون به صورت كاذب بالاتر یا پایین‌تر نشان داده شود، یعنی اگر فرد چاقی از دستگاهی استفاده كند كه كوچك‌تر از سایز بازویش باشد فشارش به‌طور كاذب بالاتر نشان داده می‌شود و اگر فرد لاغر باشد و دستگاه برایش بزرگ باشد فشار خونش به‌طور كاذب پایین‌تر نشان داده می‌شود.

6. اگر از سكته قلبی و مغزی می‌ترسید. . .

 آزمایش كلسترول:

بالا بودن كلسترول خون می‌تواند باعث ایجاد پلاك و بسته شدن عروق شود. این پلاك‌ها به تدریج طی سال‌ها بدون هیچ علامتی در رگ‌ها تجمع پیدا می‌كنند و در نهایت باعث سكته قلبی یا مغزی می‌شوند. برای اندازه‌گیری كلسترول خون باید 12 ساعت ناشتا باشید و بعد آزمایش خون بدهید.

در این آزمایش باید میزان كلسترول تام، LDL یا كلسترول بد، HDL یا كلسترول خوب و‌ تری‌گلیسیریدتان را اندازه‌گیری كنید. میزان ایده‌آل كلسترول تام و ‌تری گلیسیرید زیر 200 mg/dL است. میزان HDL نیز باید بیشتر از 60 و LDL كمتر از 130 باشد. همه خانم‌های 20 تا 40 ساله باید حداقل هر پنج سال یك‌بار از این لحاظ بررسی شوند. از 40 تا 49 سالگی نیز هر دو سال یك‌بار و از 50 سالگی هر سال باید آزمایش چربی خون بدهید.

7. اگر می‌خواهید از دیابت پیشگیری كنید. . .

تست قند

یك‌سوم افراد مبتلا به دیابت نوع 2 از بیماری خود بی‌خبر هستند این درحالی است كه دیابت می‌تواند باعث بیماری‌های قلبی، كلیوی، سكته، آسیب‌های چشمی و. . . شود. خبر خوب اینكه می‌توان دیابت را با رژیم غذایی، ورزش، كاهش وزن و مصرف دارو تحت كنترل درآورد به‌خصوص اگر به‌موقع تشخیص داده شود. برای اندازه‌گیری قند خون باید هشت ساعت ناشتا باشید و بعد در آزمایشگاه یا در منزل با دستگاه قند خون آزمایش دهید.

قند خون طبیعی باید زیر 100 باشد. قند بین 100 تا 125 نشانه مرحله پیش دیابت است. قند 126 یا بالاتر نیز نشانه دیابت است. تست آزمایشگاهی A1C هم میانگین قند خون را در دو تا سه ماه اخیر نشان می‌دهد و میزان طبیعی آن باید بین 7/3 تا 3/5 باشد. همه خانم‌ها باید از 40 سالگی یك‌بار تست قند بدهند و اگر نتیجه آن طبیعی بود تا 49 سالگی هر دو سال یك‌بار آن را تكرار كنند. بعد از 50 سالگی نیز باید سالی یك‌بار آن را انجام دهید. اگر هم فشار خون‌تان بالای 5/13 روی 8 است یا در خطر دیابت هستید باید از 18 سالگی تست قند را شروع كنید.