همزمان با پخش طنز در حاشیه از شبکه سوم صدا و سیما ، نگاه ها بیش از پیش بر جامعه پزشکان ایرانی دوخته شد و قطعا یکی از مهمترین مسائل در این باره همواره سطح درآمد این قشر بوده است.
بررسی ها نشان می دهد در شرایطی که درآمد یک کارمند یا کارگر ایرانی یک پنجم درآمد همتای غربی اش هم نیست، پزشکان متخصص ایرانی چندین برابر همتایان خودشان در کشورهای غربی درآمد دارند.
در چند ماه گذشته گزارش ها و مصاحبه هایی منتشر شد كه درآمد پزشكان متخصص ایرانی را با همكارانشان در ایالات متحده و اروپا مقایسه كرده بود.
دکتر مسعود پزشكیان وزیر اسبق بهداشت و عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس از درآمد ۷ برابری متخصصین ایرانی در مقایسه با پزشكان آمریكایی (نسبت به درآمد سرانه) سخن گفته و دکتر حسن طریقت منفرد که او هم سابقه وزارت بهداشت را دارد، عنوان کرده است كه درآمد یك ساعت كار در بخش خصوصی ایران برابر با ۲۰۰ ساعت كار پزشكان فوق تخصصی آلمان است. اما این اظهارات با واكنش شدید دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، دولت یازدهم مواجه شد.
وی این قبیل افراد را متهم به بیسوادی، منفی گرایی فرهنگی، كم اطلاعی و نگرانی از منافع خود كرد و جامعه پزشكی را به پاسخ دادن تشویق کرد. در همین ارتباط دکتر علیرضا زالی رئیس کل سازمان نظام پزشكی ایران گفته است که «درآمد بالای پزشكی سرابی بیش نیست»!
مقایسه درآمد پزشكان متخصص در آمریكا و اروپا
مطلع شدن از درآمد پزشكان غربی اصلا کار دشواری نیست. چرا كه سازمان های مسئول در این كشورها درآمد سالانه پزشكان در رشته های مختلف را برای اطلاع عموم اعلام می کنند. شفاف بودن درآمد این پزشكان نقش بسزایی در برنامه ریزی سیستم های بهداشتی و درمانی این كشورها داشته و نسبت این درآمد به درآمد سایر اقشار شاغل در سیستم بهداشتی درمانی نظیر پرستاران و همچنین نسبت به سایر گروه های كاری در این كشورها به عنوان یك معیار برای عدالت اجتماعی محسوب می شود.
نسبت درآمد پزشكان نسبت به سایر اقشار جامعه در كشورهای سوسیالیستی نظیر آلمان و سوئد (منظور از سوسیالیستی سیستم اقتصادی این كشورهاست) در مقایسه با كشورهای كاپیتالیستی (سرمایه داری مطلق) نظیر آمریكا معمولا كمتر است. نکته جالب اینکه درآمد پزشکان در کشور ما چندین برابر کشورهای سرمایه داری است در حالی که درآمد اقشار حقوق بگیر در ایران، از جمله کارگران خیلی خیلی کمتر از آن کشورهاست.
بر اساس گزارش اداره كار ایالات متحده كه در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ (۵ فرودین ۱۳۹۴) منتشر شد، متوسط درآمد سالانه یك جراح در ایالات متحده ۲۴۰ هزار و ۴۰۰ دلار است كه معادل حدود ۶۵ میلیون تومان درآمد ماهانه می شود. در همین گزارش درآمد سالانه یك متخصص داخلی ۱۹۰ هزار و ۵۳۰ دلار گزارش شده كه معادل حدود ۵۱ میلیون تومان ماهانه می شود. درآمد متوسط سالانه برای پرستاران آمریكایی ۶۹ هزار و ۷۹۰ دلار در سال است كه معادل حدود ۱۹ میلیون تومان درآمد ماهانه برای این گروه است. حقوق متوسط برای تمامی مشاغل در ایالات متحده ۴۷ هزار و ۲۳۰ دلار در سال است كه معادل درآمد ماهانه حدود ۱۳ میلیون تومان می شود. بالاترین درآمد در ایالات متحده متعلق به مدیران ارشد، پزشكان و روانپزشكان و كارمندان شاغل در شركت های نفتی بوده است.
بر اساس گزارش اداره سلامت عمومی بریتانیا در اكتبر ۲۰۱۴ (مهر ماه ۱۳۹۳) درآمد متوسط پزشكان در انگلستان در ۱۲ ماه قبل از گزارش حدود ۷۴۰۰۰ پوند در سال بوده كه معادل ماهانه ۳۰ میلیون تومان است. درآمد سالانه پرستاران و گروه مامایی در انگلستان سالانه حدود ۳۱۰۰۰ پوند در سال ۲۰۱۴ بوده است كه معادل ماهانه ۵ میلیون و ۱۲۰ هزار میلیون تومان می شود. در همین حال میانگین درآمد سالانه تمامی مشاغل در بریتانیا حدود ۲۷۰۰۰ پوند معادل ۱۱ میلیون تومان است.
بر اساس گزارش اداره فدرال كار آلمان و اتحادیه ماربورگ پزشكان آلمان، درآمد متخصصان رشته های مختلف پزشكی بر اساس سابقه خدمتی و محل خدمت (بیمارستان دانشگاهی یا خصوصی) بین ۵۳۰۰ یورو (متخصصین بین ۱ تا ۳ سال سابقه) تا ۶۸۰۰ یورو (متخصص با سابقه ۱۳ سال كار) است. این میزان معادل ماهانه حداقل ۵ میلیون ۱۸۰ هزار تومان تا حداكثر ۲۴ میلیون تومان می شود. اگر این متخصصان به عنوان رئیس گروه پزشكان متخصص انتخاب شوند حقوق آنها ماهانه بین ۶۶۰۰ یورو (با سابقه ۱ تا ۳ ساله در بیمارستان های خصوصی) تا حداكثر ۹۲۰۰ یورو (با سابقه بیش از ۱۳ سال كار در بیمارستان های دانشگاهی) است كه معادل حداقل ۲۳ میلیون تومان تا حداكثر ۳۲ میلیون تومان در ماه است. در نهایت اگر متخصصی بتواند به رتبه ریاست كل یك بخش درمانی با درجه پروفسوری برسد در این صورت بطور متوسط حدود ۸۰ میلیون تومان درآمد ماهانه كسب می كند. درآمد متوسط ماهیانه یك پرستار حدود ۲۳۰۰ یورو است كه معادل ۸ میلیون تومان درآمد ماهانه است.
درآمد پزشکان در اروپا
براساس آخرین گزارش فدراسیون پزشكان اروپا در سال ۲۰۱۴ حداكثر درآمد پزشكان شاغل در بیمارستان های فرانسه بین ۴۵۰۰ تا ۷۹۰۰ یورو (۱۲ تا ۲۵ میلیون تومان)، در ایتالیا بین ۴۵۰۰ تا ۱۲۰۰۰ (۱۲ تا ۴۲ میلیون تومان)، در دانمارك بین ۸۳۰۰ تا ۱۳۳۰۰ (۲۹ تا ۴۶ میلیون) و در اسپانیا بین ۲۴۰۰ تا ۴۳۰۰ یورو (۵/۸ تا ۱۵ میلیون تومان)است. همچنین متوسط درآمد سالانه دستیاران پزشكی در امریكا ۵۵۳۰۰ دلار (حدود ۱۵ میلیون تومان ماهانه) است. درآلمان متوسط درآمد دستیاران رشته پزشكی بر اساس سال تحصیلی وی بین ۴۰ تا ۵۴ هزار یورو در سال می باشد كه معادل ماهانه ۵میلیون و ۱۱۰ هزار تا ۵ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان می شود.
البته لازم به ذكر است كه از درآمدهای ذكر شده، بر اساس شرایط كاری، خانوادگی و طبقه مالیاتی حدود ۱۵ تا ۴۰ درصد مالیات كم می شود. همچنین با وجود نزدیك بودن درآمد پزشكان به سایر افراد شاغل در سیستم بهداشتی - درمانی و همچنین متوسط درآمد سایر مشاغل در سالهای گذشته اعتراضاتی نسبت به این اختلاف در رسانه های مختلف این كشورها منتشر شده است. اعتراض نسبت به این تبعیض ها منجر به وضع قوانینی شده تا سقف درآمد پزشكان كاهش یابد. از طرف دیگر پزشكان نیز در كشورهای غربی نارضایتی خود را از دریافت كم ابراز داشته اند. در آلمان بین ۱۰ تا ۵۳ درصد از پزشكان متخصص در رشته های مختلف از درآمد خود ناراضی بوده اند كه بیشترین گروه ناراضی ها در بین متخصصین گوش و حلق و بینی بوده و كمترین آنها را پاتولوژیست ها (متخصصین آسیب شناسی) تشكیل می دادند.
درآمد پزشكان متخصص ایرانی چقدر است
متاسفانه بر خلاف كشورهای اروپایی و امریكا، هیچ آمار رسمی از درآمد متوسط و همچنین حداقل و حداكثر درآمد پزشكان متخصص در کشورمان از مراجع رسمی نظیر وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشكی، وزارت كار و یا اداره آمار وجود ندارد. گرچه برای پاسخ صریح و روشن به این سئوال كه درآمد متخصصان ایرانی نسبت به پزشكان سایر كشورها در چه سطحی است نیاز به شفاف سازی در این زمینه وجود دارد ولی سعی كردیم تا با استفاده از شواهد نسبتا متقن موجود، میزان درآمد متخصصین ایرانی را تخمین بزنیم.
كارانه پزشكان
ارقام متفاوتی از سوی دست اندركاران و صاحب نظران در خصوص كارانه پزشكان متخصص در بیمارستان های مختلف گزارش شده است. در نامه ای كه ۶ تن از نمایندگان اقتصاددان مجلس به رئیس جمهوری در خصوص تعرفه پزشكان منتشر شد، این نمایندگان ضمن اعتراض به تبعیض درآمد پزشكان با سایر اقشار كادر درمانی ذكر شده است: «دریافتی معاون درمان وزیر محترم بهداشت كه متخصص قلب است از بیمارستان امام حسین (ع) در تابستان ۱۳۹۱ ماهانه بین ۶۱ تا ۸۳ میلیون تومان بوده است. همچنین در خبری كه یکی از خبرگزاری ها در فروردین ۱۳۹۴ گزارش کرد، حسن غفوری فرد وزیر و نماینده سابق مجلس اذعان داشته كه «مدیر یكی از بیمارستان ها خودش به من گفت كه من فقط ۴۵ میلیون تومان كارانه می گیرم». دکتر ایرج خسرونیا رئیس جامعه پزشكان متخصص داخلی ایران نیز بیشترین كارانه ها را مربوط به جراحان قلب و مغز و اعصاب دانست كه می تواند ماهانه تا ۷۰ میلیون تومان هم برسد.
در مقابل این رقم ها، معاون درمان وزارت بهداشت در خرداد ماه ۱۳۹۳ اعلام کرد كه استادان دانشگاه كه مطب ندارند و تمام وقت در بخش دولتی كار می كنند كارانه زیر ۱۰ میلیون تومان می گیرند و علی جعفریان رئیس دانشگاه علوم پزشكی تهران، متوسط رقم كارانه هیئت علمی دانشگاه را ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان دانست. در سال ۱۳۹۲ حسن طریقت منفرد وزیر سابق بهداشت، اعلام كرد كه درآمد كاركرد پزشكان در بخش دولتی برای ۱۵۰ ساعت كار ماهانه ۳۴ میلیون تومان است.
زیرمیزی
علیرغم اینكه دریافت زیرمیزی توسط برخی از پزشكان متخصص سالهاست رواج دارد اما هیچ وقت آمار دقیق از میزان این دریافت ها گزارش نشده است. این در حالی بود که دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، زیرمیزی را در فروردین ۱۳۹۳ حدود ۷ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان اعلام كرد (مبلغی حدود سه برابر میزان اختلاس معروف ۳۰۰۰ میلیاردی). با تكیه بر تخمین ایرج ندیمی نماینده مردم لاهیجان و سیاهكل در مجلس مبنی بر وجود یك گروه ۳ هزار نفری مالیات گریز در بین پزشكان، اگر این رقم را كه چیزی حدود ۵/۲ میلیارد یورو و ۳ میلیارد دلار است بین این تعداد پزشك تقسیم کنیم به درآمد ماهانه بین ۱۹۴ تا ۲۷۸ میلیون تومان فقط از طریق دریافت زیرمیزی می رسیم. بالطبع هرچه تعداد پزشكان زیرمیزی بگیر بیشتر باشد این ارقام كمتر می شود.
حقوق پایه ماهانه
بسیاری از پزشكان متخصص كه در دانشگاه ها و یا سایر سازمان های دولتی یا غیر دولتی نظیر سازمان تامین اجتماعی كار می كنند حقوق ماهانه چند میلیونی بر اساس سابقه كار و رده علمی دریافت می كنند. این ارقام به كارانه اضافه شده و به عنوان دستمزد نهایی پرداخت می شود. ارقام این دستمزدها نیز بطور شفاف در دسترس نیست.
درآمد مطب و كلینیک های خصوصی
در این مطب ها معمولا تعداد زیادی بیمار ویزیت می شوند كه علاوه بر حق ویزیت در بسیاری از این مطب ها درآمدزایی از طریق انجام آزمایشاتی نظیر نوار قلب، نوار مغز، سونوگرافی و... نیز صورت می گیرد. متاسفانه بررسی های انجام شده نشان می دهد كه از درآمد متوسط مطب ها و كلینیك ها نیز هیچگاه گزارش شفافی منتشر نشده است.
با توجه به نكاتی که عنوان شد، تخمین درآمد نهایی یك پزشك متخصص در ایران به خاطر منابع متعدد درآمد و عدم شفافیت غیر ممكن است.
دکتر ایرج خسرونیا در مصاحبه ای که با مهر داشته است، بیشترین درآمد را متعلق به جراحان مغز و اعصاب دانست كه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان در ماه است. ایرج ندیمی نماینده مجلس به وجود دست کم ۳۰۰ پزشك با درآمد ماهانه یك میلیارد تومان اشاره كرد. دكتر علی اصغر پیوندی رئیس هیئت مدیره نظام پزشكی تهران نیز با تایید وجود پزشكان متخصص با درآمدهای چند صد میلیونی اظهار داشت كه نمی توان درصدی را برای این تعداد پزشكان تعیین كرد. در تحقیقی كه توسط یك گروه در صدا و سیما انجام شده بود، گزارشی از ۲ هزار پزشك با درآمد بالای ۵۰۰ میلیون تومان در ماه ارائه شد. در عین حال با آشفتگی اطلاعات موجود بطور قطعی نمی توان گفت كه درآمد متخصصین ایرانی بیشتر یا كمتر از همتایان خارجی آنها است، ولی دو نكته با توجه به اطلاعات موجود قطعی است.
پزشكان متخصصی كه درآمدشان شامل كارانه، حقوق پایه، درآمد مطب و زیرمیزی می شود قطعا چندین برابر متخصصان اروپایی و امریكایی درآمد دارند.
عدم عدالت در پرداخت بین پزشكان و سایر كادر درمانی و همچنین دستیاران پزشكی حتی با اطلاعات داده شده توسط نظام پزشكی و وزارت بهداشت، كاملا مشهود است.
دریافتی متوسط پرستاران در آمریكا و آلمان یك سوم تا یك چهارم درآمد پزشكان است كه در ایران این رقم به شدت كمتر است. همچنین حقوق دستیاران پزشكی در آمریكا حدود ۲۵ درصد درآمد یك متخصص و در آلمان حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمد یك متخصص است. این باعث می شود كه یك پزشك در دوران دستیاری زیر خط فقر زندگی نكند و با دریافت تخصص خود سعی بر رفع محرومیت های قبلی در اسرع وقت نداشته باشد.
در تمامی كشورهای پیشرفته دنیا، درآمد پزشكان جزئی از بودجه كلی سلامت كشور محسوب می شود و به این خاطر است كه با شفافیت بایستی هر ساله اعلام شود. در حال حاضر پاشنه آشیل طرح تحول نظام سلامت در كشور، افزایش نامتقارن تعرفه های پزشكی است. در شرایطی که اساسا درآمد پزشكان نامشخص است. چگونه می توان به دنبال عدالت در سلامت بود بدون آنكه درآمد بخش های مختلف سیستم بهداشتی - درمانی قبل از انجام اصلاحات مشخص شده باشد؟ مهمترین قدم می تواند شفاف سازی درآمد تمامی گروه های شاغل در سیستم بهداشتی - درمانی از جمله پزشكان متخصص باشد، كاری كه به گفته حسن طریقت منفرد وزیر سابق بهداشت، سازمان نظام پزشكی مایل به انجام آن نیست.
اکنون این سئوال مطرح است در شرایطی که درآمد یک کارمند یا کارگر ایرانی به طور متوسط حتی یک پنجم درآمد همتای آمریکایی و اروپایی خودش نیست، چه طور درآمد یک پزشک متخصص ایرانی بین ۵ تا ۱۰ برابر همتای اروپایی و آمریکایی اوست؟ مگر نه اینکه اقشار دیگر جامعه از جمله حقوق بگیران باید دستمزدهای کلان پزشکان را بپردازند؟ مسئول این عدم تناسب حیرت انگیز و این شکاف بزرگ درآمدی کیست؟
