پیامک های ارزش افزوده از جمله سرویس هایی هستند که توسط اپراتورهای تلفن همراه به مشترکان ارائه می شوند. این سرویس ها می تواند شامل پیامک های مسابقه ای، ارائه اخبار موضوعات ورزشی، هنری یا هر موضوع دیگری باشند. در این سرویس جدید، فرستنده بابت هر پیامکی که می فرستد مبلغ مشخصی از مشترک خود دریافت می کند.

پس در ظاهر مشکل خاصی وجود ندارد، یک متقاضی براساس نیازی که دارد یک سرویس را به شکل خودخواسته فعال می کند و پیامک های روزانه را می گیرد اما این فقط ظاهر کار است و در پس ماجرا، دنیایی از مشکلات و کلاهبرداری های آزاردهنده از سوی بسیاری از ارائه دهندگان این خدمات وجود دارد که میلیاردها تومان سود نیز نصیب آنها کرده و می کند.

عصر ارتباط تلاش کرده تا گوشه ای از مشکلات کاربران و کلاهبرداران عرصه پیامک های ارزش افزوده را به رشته تحریر درآورد تا گذشته از افزایش آگاهی کاربران، انگیزه ای برای دستگاه های مسئول ساماندهی این بازار مکاره ایجاد کند.
 

محتوای زرد سرویس های پیامکی

یکی از دلایلی که مشترکان این سرویس های پیامکی را بیشتر آزار می دهد، بی محتوا بودن بسیاری از آنها است. برای مثال بیشتر سیستم های پیامکی که جنبه لطیفه گویی دارند، هیچ موضوع جالبی ارائه نمی دهند و کاربر را به این نتیجه می رسانند که گویی قرار است فقط پولی از حساب او کسر شود.

در مورد سیستم های پیامکی مسابقه ای اما اوضاع از این هم بدتر است. بسیاری از این سیستم های پیامکی که ادعای پرداخت جوایز به برندگان مسابقه را دارند تنها به اعلام نام هایی تحت عنوان برندگان اکتفا می کنند. این مسئله که قرعه کشی مسابقات در بسیاری از موارد به صورت غیرعلنی برگزار می شود و عدم امکان نظارت مشترکان این سیستم های پیامکی، باعث شده تا امکان تقلب در نحوه اختصاص جوایز مطرح شود.

البته مقصر اصلی این سبک کلاهبرداری های احتمالی بیشتر مشترکان این سیستم ها هستند که بی توجه به شفاف نبودن سیستم اعلام جوایز این مسابقات در آنها شرکت می کنند.

مشکل دیگر درخصوص پیامک های مسابقه ای این است که اکثر کسانی که در آنها به اصطلاح عضو شده اند فکر نمی کردند که با فرستادن پاسخ مسابقه به سیستم پیامکی در واقع به عضویت آن درآمده اند!

در این مدل کلاهبرداری، انتخاب گزینه درست توسط کاربر از سوی سیستم پیامکی به عنوان درخواست عضویت تلقی می شود که این خود می تواند به عنوان شیوه ای برای فریب دادن مخاطب نگریسته شود. 

یکی از کسانی که از این بابت ناراحت است می گوید: «من فقط به سوال زیرنویس شده یک برنامه تلویزیونی آن هم فقط یک بار جواب دادم اما نمی دانستم که به طور خودکار من را جزو مسابقه شان می کنند و مدام از شارژم کم می کنند.»

سرویس های پیامکی آموزش زبان هم تعداد زیادی را به سبب محتوای ضعیف آموزشی خود آزرده خاطر کرده اند. یکی از کسانی که به شدت از این موضوع به تنگ آمده در یک صفحه اینترنتی می نویسد: «من یک اشتباهی کرده ام که در آن گیر کرده ام ... هفته پیش پیامکی به دستم رسید که مربوط به دوره های آموزش زبان بود، گفتم بد نیست ثبت نام کنم شاید چیز به دردبخوری باشد ولی دیدم این یکی سرویس هم مثل خیلی سرویس ها تو زرد از آب درآمد. هر روز وقت و بی وقت (گاهی اوقات نصف شب!) پیامکی می دهد که در آن یکی دوتا کلمه به همراه معنی شان نوشته شده است. آخر یکی نیست به اینها بگوید که معنی کلمه را که در دیکشنری هم می شود پیدا کرد.»

ارسال پیامک در ساعات نامناسب

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در ساعات اولیه صبح یا در اواخر شب وقتی در خواب گرمی فرو رفته اید با صدای زنگ پیامک موبایل تان بیدار شوید. در این مواقع، وقتی پیامک را باز می کنید می بینید سیستم پیامکی ارزش افزوده ای است که در آن عضو شده اید و پیامک های همیشگی و تکراری خود را می فرستد. یکی از کسانی که این مشکل خیلی آزارش داده و به هیچ شکلی هم موفق نشده سیستم پیامکی اش را لغو کند، می گوید: «باور کنید که وقت و بی وقت که صدای پیامک می آید می دانم که سرویس پیامکی ام است و سردرد می گیرم. هیچ مرجعی هم نیست که این مسئله را از طریق آن پیگیری کنم. فکر کنم دیگر باید بروم دادگاه و شکایت کنم.»

به هر حال شکایت هایی از این دست بسیار زیاد است و بی شک این مشکل تنها مختص این کاربر نیست.
 

ثبت نام بسیار ساده و لغو عضویت پیچیده

شاید برای شما یا یکی از نزدیکانتان هم پیش آمده باشد که در یک سرویس پیامکی عضو شوید و بعد از مدت کوتاهی بفهمید به هیچ وجه برایتان مفید نیست و تصمیم به رهایی و لغو عضویت بگیرید.

این درست نقطه ای است که شما متوجه می شوید با چه پدیده ای مواجه هستید. شما کد لغو درخواست را می زنید اما فردا صبح دوباره پیامک خدمات ارزش افزوده به دست شما می رسد و بارها و بارها هم که این کار را می کنید، هیچ چیز لغو نمی شود و هر روز مبلغی برخلاف میل تان در جیب این سرویس ها می ریزید.

اگرچه ثبت نام در بسیاری از سرویس های پیامکی ارزش افزوده بسیار راحت است اما لغو کردن آن گاهی همچون گذشتن از هفت خوان رستم سخت است و طاقت فرسا می شود. برای نمونه برای ثبت نام در یکی از سرویس های پیامک های ارزش افزوده کافی است تا شماره 1 را ارسال کنید اما برای لغو آن باید نام کامل سیستم پیامکی را سه بار و حتما با حروف درشت انگلیسی در کنار کلمه لغو بفرستید.

برخی از این سرویس های پیامکی هم با شیطنت ها و ترفندهایی نظیر اضافه کردن یک فاصله به ابتدای پیام لغو، عملا امکان لغو کردن سرویس خود را برای مشترکانشان ناممکن می کنند. یکی از کسانی که با این سرویس پیامکی مشکل پیدا کرده است، می گوید: «برای ثبت نام فقط یک کلمه می خواست و خیلی راحت هم ثبت نام کردم اما برای لغو با وجود اینکه کد لغو را با حروف درشت و کوچک و انواع اشکال امتحان کردم بی فایده بود تا آنکه فهمیدم قبل از آنکه شروع به نوشتن کنم باید یک فاصله بزنم!»

برخی از اپراتورهای ارائه دهنده این خدمات، روش های پیچیده تری را هم به کار می گیرند. آنها در پیامک نخست می توانند عضویت را فعال کنند. روش قطع عضویت نیز ساده است اما در انتهای پیامک شماره دیگری را برای لغو درخواست اعلام می کنند.

در این خصوص کاربران با فراموشی شماره متفاوت عضویت بارها به شماره ای که از آن پیامک را به شکل روزانه دریافت می کنند درخواست لغو ارسال می کنند و سیستم نیز همچنان به ارسال پیامک می پردازد.

این روش ظاهرا غیرقانونی نیست اما نوعی فریب مشترکان محسوب می شود.

نکته قابل توجه اینکه موضوع کلاهبرداری این پیامک های باجگیر اصلا موضوع ناشناخته و عجیبی نیست و هر فرد مسئولی می تواند با یک جستجوی پنج دقیقه ای در اینترنت با انبوهی از فریاد و ناسزای مشترکانی که از این خدمات به ستوه آمده اند، مواجه شود.

پیش از این معاون نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درخصوص تعلل سیستم های پیامکی در لغو کردنس رویس هایشان گفته بود: «در این زمینه به اپراتورها اخطار داده ایم که این موضوع را بررسی کنند. بر این اساس اپراتورها ملزم به احراز هویت شرکت هایی که پیامک های ارزش افزوده از جمله پیامک مسابقات و سرگرمی و آموزش ارائه می دهند، شده اند.»

این مقام مسئول همچنین گفته است: «در صورتی که موارد زیادی از سوی مردم در مورد این سرویس ها گزارش شود اپراتور ملزم به قطع سرویس این شرکت ها خواهد بود و باید قراردادشان با اپراتور مورد تجدید نظر واقع شود.»

وی درخصوص نحوه شکایت از این سیستم ها همچنین گفته بود کسانی که از سرویس های پیامکی خود شکایت دارند می توانند از طریق سامانه تلفنی 195 شکایت خود را ثبت کنند تا مورد بررسی قرار گیرد.

سودی جذاب برای کلاهبرداری

اما برای روشن شدن میزان گردش مالی ناشی از خدمات پیامکی ارزش افزوده در کشور لازم است یک محاسبه سرانگشتی داشته باشیم تا علت وقوع کلاهبرداری ها و انواع و اقسام ترفندها برای جلوگیری از لغو این پیامک ها روشن شود.

در حال حاضر متوسط نرخ پیامک های ارزش افزوده حدود 50 تومان است. اگر تعداد کاربران فعال موبایل در ایران را حدود 60 میلیون نفر در نظر بگیریم حتی با فرض اینکه تنها یک نفر از هر 100 نفر مشترک ناخواسته این سرویس ها باشند به مبلغ باورنکردنی روزانه 300 میلیون تومان برای هر پیامکی که بی دلیل ارسال می شود می رسیم.

اگر 300 میلیون روزانه را نیز ضرب در ایام سال کنیم به رقم 109 میلیارد و 500 میلیون تومان می رسیم. (البته تاکید می شود این رقم بسیار کمتر از ارقام واقعی است.)

طبق معمول مردم به علت کوچکی ارقام و نامشخص بودن مراجع رسیدگی به این مشکلات قید پیگیری و شکایت را می زنند چرا که در بهترین وضعیت تصور می کنند که باید کلی هزینه کنندتا جلوی یک زیان کوچکتر را بگیرند اما پرواضح است که جمع این قطره ها، اقیانوسی از سودهای کاذب و کلان را سرازیر جیب متخلفان می کند.

در این خصوص نیز شاهد هیچگونه روش استاندارد و مشخصی از سوی سازمان مسئول رسیدگی به این مسئله یعنی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نبوده و هر کدام از این اپراتورهای پیدا و پنهان روش خاص و خودساخته ای دارند که این موضوع لزوم خروج رگولاتوری از فاز هشداردهی به فاز عملیاتی را طلب می کند تا از ادامه دست اندازی به جیب مردم جلوگیری شود.

در پایان بر این نکته تاکید می شود که تمام اپراتورهای ارائه دهنده این خدمات اقدام به کلاهبرداری از مشترکان خود نمی کنند اما درصد اپراتورهای متخلف در این زمینه بالا است.