آیین کوسه گردی
یکی از ایل های کرد در کشورمان «کوسه» نام دارد، که در مناطق مختلف کردستان کوسه یا «کوسه وه وی» (Kosewewi) (کوسه گردی، کوسه برنشین) در دو زمان از سال برگزار می شود.
کوسه فردی از اهالی روستاست(معمولا شبان روستا) که در هنگام نوروز با قیافه و هیبتی غیرعادی و مضحک در حالی که لباس های زیادی را روی هم پوشیده و پالتوی بلندی به تن کرده است با گذاشتن شاخ هایی از چوب یا داس و ریشی از پنبه یا پشم و سبیل درازی از موی بز به میان مردم می آید.
برای اجرای این مراسم، نقش زن کوسه را نیز یکی دیگر از جوانان روستا برعهده گرفته که او نیز لباس زنانه کردی پوشیده و سرخاب سفیداب می مالد. کوسه و زنش همراه جمع جوانان در داخل روستا شروع به گشتزنی می کنند و به شوخی و گاه جدی با هم به مناظره می پردازند و با نکته پردازی مضحک و حرکات خنده دار موجب شادی و خنده مردم می شوند.
کوسه به هر خانه ای که وارد می شود، اهالی آن خانه به استقبالش می روند و به مناسبت نوروز خشکبار و گاهی روغن و کره و تخم مرغ به او هدیه می دهند.
عروس گوله
نمایش عروس گوله یکی از آیین های استقبال از نوروز است. آروس یا اوروس به معنای الهه زیبایی است که به عربی رفته و الف به عین تبدیل شده و دوباره با شکل جدید به زبان فارسی بازگشته است. زمان اجرای این نمایش آیینی از نیمه دوم اسفند آغاز می شود و تا فرارسیدن نوروز ادامه دارد. عروس گوله معمولا در تمام نقاط گیلان و برخی مناطق مازندران با تفاوت هایی اندک اجرا می شود.
این آیین بازمانده ای از اعمال نیایش کشاورزی است. در نمایش آیینی عروس گوله تعدادی از آدم ها در نقش های مختلف از جمله سرخون(خواننده) کاس خانم، ناز خانم، پیر بابا، غول، دایره زن و ساززن.. خانه به خانه آبادی می روند و در حالی که گروهی از مردم آنها را همراهی می کنند شعر عروس گوله را در استقبال از نوروز می خوانند و مردم را شاد می کنند، نمایش عروس گوله با شیرین کاری های کاس خانم و ناز خانم آغاز می شود و برای تصاحب این دو عروس نبردی بین پیرمرد و غول آغاز می شود. سرنانواز نیز با یک خواننده افراد را همراهی می کنند.
آیین «آیینه تاودانی»
این آیین یکی از مراسم پیشواز نوروز در غرب گیلان و شهرستان رشت است. شکل آن به این صورت است که با آغاز نوروز چند نفر از نوجوانان در پی تهیه آیینه، گل بنفشه، پامچال و شاخه های کوتاه و شمشاد برآمده و آیینه ای را که دورو و مستطیل شکل است با این گل ها به گونه ای مزین می سازند، سپس آن را به ریسمان بلند وصل کرده و شب بعد از خوردن شام به خانه هم محلی ها می روند.
خانه های روستایی معمولا با پایه های چوبی محصور است، از این نظر رفت و آمد در آنجا به سهولت امکان پذیر می شود. از آنجا که وسایل گرمازا هیزم بوده، صاحبان خانه ها برای بیرون رفتن دود، در اتاق را نیم باز می گذاشتند.
این امر برای نوجوانان و پیام آوران نوروز خوشحال کننده بود، چون براحتی می توانستند آیینه و دسته گل را به داخل اتاق بیندازند، اما اگر در اتاق خانه ای بسته می شد ، خیلی آرام در را باز می کردند تا کسی از اعضای خانه متوجه حضور آنان نشود. معمولا سعی می شده دسته گل، سبزه و آیینه را به وسط اتاق بیندازند و در پشت در مخفی شوند. زن خانه نیز که در حال پختن حلوا و شیرینی نوروزی بود، آیینه را برداشته و بعد از نگاه به آن به صاحب آیینه سکه یا تخم اردک یا مقداری حلوا هدیه می داد.
نوروز و بخت گشایی
یکی از باورها و مراسم در ایام نوروز، آیین بخت گشایی است که معمولا از چهارشنبه آخر سال تا سیزده اجرا می شود. بخت گشایی تقریبا سراسر ایران و تمامی اقوام ایرانی رایج است. دخترانی که باور دارند بخت آنها بسته شده است، در شب چهارشنبه سوری رسم گره گشایی را برپا می کنند.مراسم به این شکل است که بعد از پایان مراسم چهارشنبه سوری به گوشه ای از دستمال و چارقد خود گره ای می زنند، سپس در کنار کوچه یا سر چهارراه می ایستند و از نخستین رهگذر می خواهند که گره دستمال یا چارقدشان را باز کند، به امید آن که گره از زندگی شان باز شود و در سال نو به خانه بخت بروند.
گردو شکستن: در برخی مناطق ایران، مردم گردو شکستن را در گشودن بخت موثر می دانند. دختر های دم بخت هفت عدد گردو و مقداری نبات را برمی دارند و به کارگاه کوزه گری می روند. کوزه گر آنها را پشت چرخ کوزه گری می نشاند و هفت بار چرخ را می گرداند و در هر بار یک گردو می شکند و براساس پر یا خالی بودن گردوها و نیز شکستن آنها بخت دختر را پیشگویی می کند.
سبزه گره زدن: رسم باز شدن بخت با گره زدن سبزه در روز سیزده بدر هم که بیشتر مردم با آن آشنا هستند، رواج دارد و دختران دم بخت در این روز با گره زدن سبزه، نیت می کنند تا بختشان در سال جدید باز شود و مردم در این روز به مزاح می خوانند: سیزده به در، سال دگر، خانه شوهر!
سر زدن به قبور مردگان
یکی از آیین هایی که همواره در بین اقوام ایرانی رایج بوده، رفتن به قبور مردگان در آخرین جمعه سال و دادن هدایایی به صورت خیرات به روح درگذشتگان بوده است. این مراسم ریشه در آیین های باستانی دارد که مردم بر این باورند که در این روز، روح مردگان در روزهای پایانی سال وارد خانه ها می شود.
عید غریبان: در کرمانشاه مرسوم است که آخرین جمعه دو هفته قبل از عید نوروز که به آن عید غریبان گفته می شود، مردم سر قبر مردگانی که غریب هستند و قوم و خویشی ندارند، حاضر می شوند و در این روز شیربرنج، شیرینی، شربت، خرما و حلوا خیرات می کنند.
عید مردیل meradiyal یا عید مردگان: در این روز که آخرین جمعه سال است، مردم همانند عید غریبان برای مردگان خودشان خیرات داده و بعد از فاتحه خوانی به خانه برمی گردند و معتقدند که مردگان هم احساس دارند و چشم انتظارند که عیدی بگیرند. مردم کرمانشاه علاوه بر جمعه آخر سال، یک روز قبل از عید که سال کهنه گفته می شود، خیرات می دهند و در شب عید که به آن شب برات beratمی گویند، سر قبور مردگان حاضر و فاتحه می خوانند.
