کوکساکی ویروس ها، زیر گروه بزرگی از انتروویروس ها هستند که بر حسب قدرت بیماری زایی به دو گروه A , B تقسیم شده و انواع مختلفی از بیماری ها در انسان مانند مننژیت آسپتیک ، بیماری تنفسی و بیماری تب دار نامشخص را ایجاد می کنند.

آنژین تب خالی ، بیماری دست ، پا و دهان و التهاب ملتحمه چشم هموراژیک حاد توسط برخی از سروتیپ های کوکساکی ویروس گروه A ایجاد می شود. پریکاردیت و بیماری های ژنرالیزه در کودکان توسط برخی از کوکساکی ویروس های گروه B ایجاد می شود.

علاوه بر این، بعضی از سروتیپ های گروه Aو Bمی توانند مننگوانسفالیت و فلج تولید کنند،اما فلج تولید شده کامل نیست و قابل برگشت می باشد.

ویروس های کوکساکی گروه B، شایع ترین عوامل بیماری های قلبی در انسان شناخته شده اند. کوکساکی ویروس ها، خاصیت بیماری زایی بیشتری نسبت به اکوویروس ها دارند. برخی انتروویروس هایی که به تازگی شناخته شده اند، خواصی مشابه با کوکساکی ویروس ها دارند.
 

ویروس عامل بیماری را می توان در مراحل اولیه عفونت طبیعی انسان از خون جدا کرد. این ویروس در اوائل عفونت، به مدت چند روز در گلو ، و در مدفوع به مدت 5 تا 6 هفته بعد از آلودگی، یافت می شود. راه سرایت این ویروس به انتروویروس های دیگر شبیه است.

دوره کمون عفونت با کوکساکی ویروس ها حدود 2 تا 9 روز است. علائم بالینی در عفونت های مختلف ناشی از این ویروس ها، متفاوت بوده و ممکن است به صورت بیماری های متمایز زیر ظاهرشود. این بیماری ها ممکن است از بیماری تب دار خفیف تا بیماری سیستم اعصاب مرکزی، قلب و دستگاه تنفس ، پوست متغیر باشند.

به طور مثال چند مورد از آنها را توضیح می دهیم:

• آنژین تب خالی :

التهاب شدید گلو همراه با تب است که توسط گروههای خاصی از کوکساکی ویروس های گروه Aایجاد می شود. برخلاف اسمش ، هیچگونه ارتباطی با هرپس ویروسها ندارد و با شروع ناگهانی تب و گلو درد شناسایی می گردد. گلو معمولا پرخون بوده و زگیلهای مجزای خاصی بر روی چینهای مخاطی دو طرف گلو، کام ، زبان کوچک، لوزه ها یا زبان دیده می شود. این بیماری خودبه خود بهبود می یابد و در خردسالان شایع تر است.

• مننژیت آسپتیک :

توسط تمام تیپهای کوکساکی ویروس های گروه B و به وسیله کوکساکی ویروس های A7 و A9 ایجاد می شود. علائم اولیه بیماری شامل تب، بی قراری، سردرد، تهوع و درد در ناحیه شکم می باشد. این بیماری گاهی اوقات به طرف ضعف عضلانی خفیف پیشرفت میکند که ممکن است با پولیومیلیت اشتباه شود. بیماران با فلج ناقص غیر پولیوویروس تقریبا همیشه به طور کامل بهبود می یابند.

• پلورودین :

توسط کوکساکی ویروس های گروه B ایجاد می شود. این بیماری با تب و درد ناگهانی در عضله قفسه سینه شروع می شود و گاهی با بی قراری ، سردرد و بی اشتهایی همراه می باشد. درد ناحیه سینه ممکن است در یک یا هر دو پهلو به صورت موضعی وجود داشته باشد که با حرکت کردن ، شدت می یابد و دو روز تا دو هفته ادامه دارد. تقریبا در نیمی از موارد، درد در ناحیه شکم، حس می شود و کودکان اغلب از درد شکم شکایت دارند. این بیماری خود به خود بهبود می یابد و بهبودی کامل است. اگرچه عود بیماری شایع می باشد.
 

• بیماری دست و پا و دهان:

به صورت ضایعاتی در حلق و دهان و راش وزیکولار در کف دست و پا مشخص می شود که گاهی به بازوها و ساق پا انتشار می یابد. این زگیل ها بدون آنکه پوسته پوسته شوند بهبود می یابند و از این نظر با زگیل های هرپس و پاکس ویروس ها متفاوتند.

این بیماری بویژه با کوکساکی ویروس A16در ارتباط است. ویروس عامل بیماری نه فقط از مدفوع و ترشحات گلو بلکه از مایع زگیلی نیز به دست می آید. این بیماری نباید با بیماری پا و دهان در چهارپایان که به وسیله یک پیکورناویروس ایجاد می شود اشتباه شود. زیرا ویروس چهارپایان، انسان را آلوده نمی کند.

• میوکاردیت:

بیماری شدیدی است که با التهاب حاد قلب یا غشاء های پوششی آن همراه است. کوکساکی ویروس های گروه B عامل بیماری شدید میوکارد در بزرگسالان و کودکان می باشند. بیماری قلبی در حدود 5 درصد از تمام عفونتهای دارای علائم بالینی ناشی از کوکساکی ویروس ها، را تشکیل می دهد. عفونت حاصل از نوزادان گاهی کشنده بوده و در هر سنی ممکن است موجب آسیب همیشگی قلب شود.

عفونتهای پایدار ویروس عضله قلب ممکن است رخ داده که موجب التهاب مزمن می شود. انتروویروس ها عامل حدود 15 تا 20 درصد از عفونتهای دستگاه تنفس، مخصوصا در تابستان و پائیز هستند. بعضی از کوکساکی ویروس ها همراه با سرماخوردگی معمولی و بیماری های تب دار نامشخص دیده شده اند.

• بیماری عمومی در نوزادان:

بیماری فوق العاده شدیدی است که در آن ، عفونت ویروسی به طور همزمان چندین عضو از بدن شامل قلب ، کبد ، مغز را گرفتار می سازد. این بیماری ممکن است به سرعت بیمار را بکشد و یا این که بیمار کاملا بهبود می یابد. این بیماری توسط کوکساکی ویروس های گروه Bایجاد می شود. در موارد شدید بیماری ، میوکاردیت یا پری کاردیت در طی 8 روز اول زندگی رخ می دهد و گاهی قبل از این علائم، دوره کوتاه مدتی از اسهال و بی اشتهایی وجود دارد.

این بیماری گاهی از راه جفت منتقل می شود. اگرچه دستگاه گوارش اولین مکان تکثیر انتروویروس ها است، ولی این ویروس ها بیماری خاصی در آن ایجاد نمی کنند. برخی گروههای خاص کوکساکی Aدر اسهال کودکان دیده شده اند، ولی علت آن شناخته نشده است.
 

تشخیص کوکساکی ویروس ها :

آنتی بادی نوترالیزان در اوائل دوره عفونت ظاهر می شوند. این آنتی بادی ها برای ویروس عفونی ، اختصاصی بوده و سالها باقی می ماند. آنتی بادی سرم را می توان مشاهده نمود و تیتر آن را توسط روش ایمونوفلورانس با استفاده از کشت سلولی آلوده در روی لامل تعیین کرد.

پیشگیری:

در انواع بیماری های ایجاد شده توسط کوکساکی ویروس ها عدم رعایت بهداشت به خصوص بهداشت فردی باعث ایجاد بیماری شده است،پس با رعایت بهداشت در تمام موارد می توان از ورود کوکساکی ویروس به بدن جلوگیری کرد در ضمن از ارتباط با فاضلاب و آب های آلوده شدیدا امتناع نمود.

درمان :

در حال حاضر ، هیچ گونه واکسنی یا داروی ضد ویروسی جهت پیشگیری یا درمان بیماری های ایجاد شده توسط کوکساکی ویروس ها وجود ندارند.