دردهای قاعدگی بین سیکل‌های عادت ماهانه، خونریزی‌های بی‌موقع، لکه‌بینی، خونریزی‌های شدید در دوره سیکل ماهانه و به دنبال آن کم‌خونی از شکایات شایع خانم‌های مبتلا به فیبروم است.

این بیماری در ایران بسیار شایع است و بسیاری از خانم‌های جوان را با مشکلات باروری مواجه می‌سازد. اما فیبروم واقعا یک تومور خوش‌خیم است و خطر جانی برای فرد ایجاد نمی‌کند؟                   
                                               
زگیلی بزرگ از جنس عضله رحم!

رحم از 3 لایه تشکیل شده است:

1. لایه آندومتر که لایه پوشاننده است و هر ماه موقع عادت ماهانه ریزش می‌کند.

2. لایه میانی که لایه عضلانی را تشکیل می‌دهد و هنگام زایمان و انقباضات رحم به زایمان کمک می‌کند.

3. لایه سروزی که دور تمام لایه‌های داخل شکم از جمله رحم را می‌پوشاند. فیبروم رحم از جنس بافت عضلانی یا قسمت میانی رحم است؛ یعنی بافت عضلانی رحم به صورت موضعی، رشد زیاد از حد انجام می‌دهد و می‌توان گفت شبیه  یک خال گوشتی یا زگیل خیلی بزرگ از جنس عضله رحم است. سایز فیبروم‌های رحمی ممكن است از چند میلی‌متر تا متاسفانه حتی در حد 20 سانتی‌متر هم باشد. فیبروم‌های رحمی در 3 حالت می‌توانند رشد کنند. در یک حالت فیبروم به طرف قسمت داخلی رحم رشد می‌کند و فیبروم «ساب آندومتریال» نامیده می‌شود؛ یعنی درست زیر قسمت لایه پوشاننده داخلی رحم  که این فیبروم‌ها  مقداری   برای بارداری خطرناک‌تر هستند.

نوع دیگری از فیبروم‌ها «اینترامورال» یا داخل عضلانی رحم هستند که اگر ابعاد بزرگی نداشته باشند، معمولا خطری ندارند. بعضی دیگر از فیبروم‌ها نیز «ساب سروز» نامیده می‌شوند؛ یعنی درست زیر لایه خارجی رحم قرار دارند و چون فشاری به رحم وارد نمی‌کنند و به قسمت داخلی رحم آسیبی نمی‌رسانند خوش‌خیم‌ترین وکم  آزارترین نوع فیبروم برای بارداری محسوب می‌شوند.

احتمال سرطانی شدن کم است

احتمال سرطانی شدن فیبروم‌ها بسیار کم است اما یک نوع بسیار نادر آن (کمتر از یك تا 2 درصد) به نام «سارکوم» رحم وجود دارد که باعث ایجاد سرطان می‌شود. به همین دلیل معمولا به بیمارانی که فیبروم دارند به خصوص در سن‌های بالا توصیه می‌شود هر 6 ماه یک‌بار سونوگرافی انجام دهند. اگر سایز فیبروم در مدتی کوتاه افزایش ناگهانی داشته باشد برای مثال یک فیبروم 3 سانتی یکدفعه 6 سانتی شود حتما باید درآورده شود چون مشکوک به سارکوم است.

به یاد داشته باشید احتمال ایجاد فیبروم در برخی افراد بیشتر است ازجمله کسانی که هورمون استروژن زیاد مصرف می‌کنند، افرادی که چاق هستند یا چربی زیاد می‌خورند (چون هورمون‌های جنسی در بافت چربی نگهداری می‌شوند) یا کسانی که سابقه فامیلی دارند؛ برای مثال مادر یا خواهرشان فیبروم داشته ‌اند.

پس از یائسگی فیبروم خود به خود کوچک می‌شود

خوشبختانه فیبروم معمولا  بعد از 40 تا 45 سالگی بروز می‌کند و چون بیمار در عرض 5 تا 10 سال آینده یائسه می‌شود با کاهش سطح هورمون‌های جنسی سایز فیبروم کاهش می‌یابد. در این صورت نیازی به جراحی نیست و با دارو می‌توان ضخامت رحم را کاهش داد؛ از جمله داروی مدروکسی پروژسترون که باعث کاهش خونریزی ماهانه می‌شود و نیز داروهای ضد التهابی مثل دیکلوفناک، مفنامیک اسید و ایبوپروفن که سنتز پروستاگلاندین را کاهش می‌دهند و نیز داروهایی که باعث افزایش افزایش انعقادپذیری می‌شوند از جمله ترانکسامیک اسید یا همان ترانسید (کپسول‌های قهو‌ه‌ای و کرم رنگی که هر 8 ساعت یک بار خورده می‌شوند).

اگر هم این داروها جواب ندهند در مرحله بعد می‌توان از آمپول‌هایی استفاده كرد که باعث قطع عادت ماهانه به مدت محدود 3 ماه یا 6 ماه می‌شود و یائسگی کاذب ایجاد می‌كند ازجمله آمپول دکاپپتیل یا دیفرلین که یک نوع  آن  ماهانه و یک نوع دیگر آن 3 ماه یک‌بار تزریقی است . این دارو باعث می‌شود بیمار یائسه کاذب شود و سایز فیبروم ثابت بماند یا کوچک شود. به این ترتیب خونریزی‌های شدید تا مدت زیادی کنترل خواهد شد. حتی 3 تا 6 ماه بعد از قطع این آمپول‌ها نیز معمولا بیماران راضی هستند و خونریزی زیادی ندارند. با این کار می‌توان وضعیت بیمار را تا زمان یائسگی کنترل کرد و جراحی انجام نداد.

بارداری با  فیبروم امکان‌پذیر است؟

فیبروم‌های رحمی برحسب اینکه کجا واقع شده باشند و اندازه‌شان چقدر  است اثرات‌شان روی بارداری متفاوت است. درمورد فیبروم‌هایی که در قسمت داخلی آندومتر هستند اگر جنین درست روی قسمتی که فیبروم وجود دارد بنشیند ممکن است سقط شود اما اگر جنین در قسمت روبه‌روی آن باشد و فیبروم کوچک باشد، معمولا هیچ اتفاقی نمی‌افتد و بارداری به طور طبیعی ادامه پیدا می‌کند. فیبروم‌های اینترامورال یا داخلی متاسفانه به طرف داخل رحم برجسته می‌شوند طوری که بیشتر از دوسوم فیبروم به قسمت داخل حفره رحم نفوذ می‌کند و برآمده می‌شود. این فیبروم‌ها نیز می‌توانند برای بارداری خطرناک باشند و احتمال سقط را بالا می‌برند با این حال همیشه باعث سقط نمی‌شوند.

فیبروم‌هایی که در قسمت بیرونی قرار دارند تنها مشکلی که ایجاد می‌کنند این است که ممکن است با توده‌ها یا کیست‌های تخمدانی اشتباه گرفته شوند. همچنین این کیست‌ها دارای یک پایه هستند که اکثرا ضخیم است اما اگر خیلی نازک باشد ممکن است فیبروم به دور خودش بچرخد یا داخلش خونریزی کند كه در این صورت بیمار را با درد شدید به بیمارستان می‌کشاند. این حالت «نکروبیوز» فیبروم نامیده می‌شود که بسیار دردناک است و ممکن است گاهی اوقات باعث شود بیمار بی دلیل  تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

اکثر موارد جراحی نمی‌خواهد

اثرات فشاری فیبروم یکی دیگر از مشکلات مربوط به آن است. از آنجایی که حالب‌ها از دو طرف رحم رد می‌شوند و به سمت مثانه می‌روند اگر فیبروم خیلی بزرگ باشد ممکن است روی حالب یک طرف یا 2 طرف فشار بیاورد. اثر فشاری فیبروم روی کلیه ممکن است فعالیت کلیه را مختل کند یا در اجابت مزاج و دفع ادرار مشکل ایجاد کند بنابراین اگر فیبروم به علت ایجاد اختلال در تخلیه کامل کلیه‌ها از حالب به مثانه باعث افزایش سایز کلیه شود یا خونریزی زیادی ایجاد کند که به درمان جواب ندهد یا درد شدید آن بیمار را مستاصل کند بهتر است از بدن خارج شود. البته نازایی هم یکی دیگر از دلایل مهم خارج کردن فیبروم به حساب می‌آید.

در غیر این صورت می توان گفت حدود 60 تا 70 درصد از کسانی که فیبروم دارند احتیاجی به عمل جراحی ندارند چراکه بیشتر این علائم را ندارند. عمل جراحی فیبروم و خارج کردن آن «میومکتومی» نام دارد. در مورد کسانی که بچه‌دار نشده‌اند یا می‌خواهند دوباره بچه‌دار شوند این عمل طوری انجام می‌گیرد تا در صورت امکان به رحم آسیبی وارد نشود.  کسانی که سن بالایی دارند و دیگر بچه نمی‌خواهند و بیشتر از 4 یا 5 سال به یائسگی‌شان مانده است و تحمل خونریزی و درد را ندارند می‌توانند با جراحی باز شکم یا لاپاروسکوپی رحم‌شان را خارج کنند.

احتمال عود فیبروم پس از درمان چقدر است؟

فردی که رحمش فیبروم ساخته مسلما مانند کسی که کیست ساخته این پتانسیل را دارد که بعد از درمان یا برداشت فیبروم مجددا فیبروم تولید کند. البته این موضوع بستگی به این دارد که فیبروم در عرض چه مدتی بزرگ شده باشد. اگر فیبرومی باشد که در عرض 3 تا 4 سال سریع بزرگ شده باشد و در خانواده نیز سابقه آن وجود داشته باشد احتمال عودش خیلی زیاد است اما اگر برای مثال یک فیبروم 2 سانتی در عرض 10 سال تبدیل به یک فیبروم 4 تا 5 سانتی شده باشد به احتمال زیاد دوباره 10 سال طول می‌کشد تا آن رحم یک فیبروم جدید بسازد و آن فیبروم بزرگ شود.

درد و خونریزی زندگی‌تان را مختل کرده است؟!

به غیر از موضوع بارداری، فیبروم‌ها معمولا 2 مشکل برای خانم‌ها ایجاد می‌کنند. اگر فیبروم به طرف داخل رحم برجسته شده باشد با افزایش سطح رحم باعث افزایش خونریزی ماهانه می‌شود. حتی به علت عوامل رشدی که از این فیبروم‌ها ترشح می‌شود لایه پوشاننده مقابل آنها نیز بیشتر دچار خونریزی می‌شود بنابراین خونریزی ماهانه کسانی که فیبروم دارند اکثرا افزایش می‌یابد که این افزایش گاهی اوقات می‌تواند به دلیل نکروبیوز یا خونریزی در داخل فیبروم باشد.

همچنین از آنجایی که رحم، فیبروم را به عنوان یک جسم خارجی تلقی می‌کند درست مانند زمان زایمان، می‌خواهد از شر چیزی که داخلش است خلاص شود و این موضوع باعث ایجاد دردهای کرامپی شبیه دردهای موقع عادت ماهانه یا زایمان می‌شود. این درد ممکن است بیمار را مستاصل کند و به بیمارستان بکشاند.

روش درمانی خاصی که در ایران انجام می شود

یکی از روش‌های درمانی فیبروم، بستن رگ‌های خونرسان به فیبروم است. این روش که توسط رادیولوژیست‌ها انجام می‌شود «آمبولیزیشن» نام دارد و در ایران نیز در بیمارستان امام خمینی انجام می‌شود.

آمبولیزیشن بیشتر برای کسانی در نظر گرفته می‌شود که دیگر بچه نمی‌خواهند چون بستن عروق رحم بعدها ممکن است باعث سقط، زایمان زودرس یا مرگ داخل رحمی جنین شود اما برای افرادی که دیگر نمی‌خواهند بچه‌دار شوند و در عین حال دوست ندارند رحم‌شان را خارج کنند این عمل گزینه مناسبی محسوب می‌شود. در این عمل موادی را به داخل عروق تزریق می‌کنند و عروق بسته می‌شود. به این ترتیب خونرسانی به فیبروم کم می‌شود و سایز آن کاهش می‌یابد.